Hoe gaan we om met de veranderende arbeidsmarkt?

Organisatiepsycholoog en universitair docent aan de UvA Jessie Koen: ‘We hebben allemaal een grote behoefte aan zekerheid. Door werkonzekerheid ervaar je meer stress en presteer je slechter. Als je ergens heel lang werkt, heeft het wegvallen van werk grote impact op je identiteit. Je kunt jezelf niet trainen om minder behoefte aan zekerheid te hebben, maar wel op andere manieren zekerheden creëren. Door een vast contract, of door de gedachte makkelijk ergens anders aan de slag te kunnen. Inzetbaarheid en proactief loopbaangedrag zijn heel belangrijk voor meer zekerheid. Door het gevoel van controle dat daaraan ten grondslag ligt, ervaar je minder onzekerheid.

De maatschappij is ingericht op de contractvorm als bron van zekerheid, bijvoorbeeld bij een hypotheek die je een stuk moeilijker krijgt zonder vast contract. Dat geldt ook voor wet- en regelgeving: na 2 tijdelijke contracten krijg je een vast contract of lig je eruit. Door openheid te geven over hoe het ervoor staat, ook als er nog geen duidelijkheid is, verminder je de onzekerheid. Mensen aan het lijntje houden levert veel meer stress waardoor ze slechter presteren.’

Identiteit heb je niet onder controle

Hoe gaan we om met het feit dat werk steeds flexibeler wordt, maar wel een groot deel van onze identiteit is? René ten Bos, Denker des Vaderlands en hoogleraar filosofie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen: ‘Identiteit heb je niet zelf onder controle, het overkomt je. Er hoeft maar iets in je leven te gebeuren en het krijgt een heel andere wending. Ik snap dat je het ophangt aan werk, maar als dat steeds verandert raad ik dat af.

Bedrijven bieden geen baangaranties meer van de wieg tot het graf. Doordat we jonge mensen geen vaste banen bieden, zorgen we ervoor dat ze geen pensioenen hebben en geen huizen kunnen kopen. We beroven ze van hun toekomst. Al die onzekerheden leiden ertoe dat mensen opportunistisch worden met betrekking tot hun mogelijke werkgever. Dat is een directe reactie op het opportunisme van de werkgever zelf.’

Tweeverdieners

Paul de Beer, hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de UvA, deed onderzoek naar de waarde van werk. ‘Groeiende onzekerheid op de arbeidsmarkt zorgt niet voor een groeiende extrinsieke waarde die mensen hechten aan werk, zoals beloning en status. Ondanks dat werk als minder zeker wordt ervaren, hechten mensen meer belang aan ontplooiing e.d. Banen worden wat onzekerder, maar het gevoel van onzekerheid groeit niet perse, misschien door de enorme toename van het aantal tweeverdieners. Bij het verliezen van je baan kan je dan nog terugvallen op het inkomen van je partner.

Het aantal flexibele banen is sterk toegenomen, maar dat betekent niet dat mensen ineens veel vaker werkloos worden of van baan moeten wisselen. De mobiliteit op de arbeidsmarkt is in de loop van de tijd betrekkelijk stabiel, ondanks de toename van flexibele banen. Of mensen zich daardoor onzekerder voelen is nog niet wetenschappelijk onderzocht.’

Conclusies

• Mensen hebben behoefte aan zekerheid
• Meer zekerheid creëer je door loopbaanplanning
• Over de impact van de onzekere arbeidsmarkt op mensen is weinig bekend

Hier kunt u de uitzending beluisteren.