ING-onderzoek over inkomen zelfstandigen gaat helemaal niet over uurtarief

Het Economisch Bureau van de ING kwam deze week met een onderzoek over de beloning van zelfstandigen. De conclusie: zelfstandigen profiteren qua inkomen sterker van de economische groei dan werknemers. Interessant rapportje. Dapper ook. Inkomens van werknemers en zelfstandigen vergelijken blijft namelijk appels met peren vergelijken.

Data versnipperd

Data over zelfstandigen blijven versnipperd en niet altijd even eenduidig uit te leggen. Het kabinet laat niet voor niets momenteel door het SEO onderzoek doen naar de inhuur-uurtarieven van zelfstandigen. Dit naar aanleiding van de plannen om ‘inhuurtarief’ een rol te laten spelen bij de beoordeling of iemand wel of niet als een zelfstandige ingehuurd kan worden.

Het persbericht over het ING-rapport deed het deze week in elk geval goed in de media en vond gretig aftrek. Zo ook trouwens hier op ZiPconomy. De uitleg en duiding van die cijfers leverde echter wel behoorlijk wisselende conclusies op. Termen als ‘uurloon’ (NU) en ‘vergoeding per uur’ (FD) worden gebruikt. De term zelfstandigen maakte vaak ook al snel plaats voor zzp’ers. En vervolgens kun je dan met de duiding ook alle kanten op (‘Zzp zijn spekkopers’, Telegraaf).

De ‘Vereniging van Tilburgse Economen’ maakte het waarschijnlijk wel het bontst met deze tweet:

#ZZP‘ers verdienen in krappe arbeidsmarkt gemiddeld nog steeds 26% minder dan werknemers (@FD_Nieuws). Bij uurtarieven van 15 tot 25 euro kun je toch niet spreken van ondernemerschap? Is eerder #uitbuiting. En wát als economische groei stokt: https://t.co/BoPnxHgw2K? pic.twitter.com/kmlb2h9ZZe

— Tilburgse Economen (@Vvte_uvt) 18 juli 2018

Dat er situaties zijn waarin je mogelijk kan spreken van ‘uitbuiting’ wil ik niet bestrijden. Maar ook op de rest van de tweet valt het nodige af te dingen, ook als voorbeeld hoe ook anderen soms verkeerde conclusies trekken uit dat ene persbericht.

De verkeerde conclusies op een rij

Ik zet het even op een rij:

• Ten eerste gaat het onderzoek over ‘zelfstandigen’. Dat is wat anders dan zzp’ers. Goed, van alle zelfstandigen is zo’n driekwart zzp’er, maar er zijn ook andere groepen, die soms trouwens flink minder inkomen hebben.
• Het woord ‘uurtarief’ suggereert dat zelfstandigen per definitie ingehuurd worden door bijvoorbeeld bedrijven. Onder de zelfstandigen zitten echter ook flinke groepen die helemaal geen uurtarief hebben. Denk aan alle winkeliers, webshops en andere vormen van ‘zelfstandige – producten’. Deze zelfstandigen zitten trouwens wel in het onderzoek.
• Het onderzoek gaat namelijk helemaal niet over ‘uurtarief’, maar over ‘inkomen’. En dat dan gedeeld door het aantal ‘gewerkte uren’. In die gewerkte uren zitten ook niet-declarabele uren. Administratie, acquisitie, netwerken, reistijd, opleiding, vakontwikkeling, enzovoort. Een zelfstandige die heel hard bezig is met een nieuwe opdracht verkrijgen maakt veel uren, zonder inkomen. Zo kan je ‘inkomen per gewerkt uur’ soms flink dalen, terwijl je uurtarief  misschien wel gelijk blijft.
• Uit ander onderzoek blijkt dat dat het tarief dat opdrachtgevers betalen die zzp’ers inhuren (nogmaals, maar deel van de markt) met maar 1,5% is gestegen. Het inkomen van zelfstandigen stijgt waarschijnlijk vooral omdat ze meer declarabele uren hebben.
• Om precies te zijn heeft ING het over “Het gemengd inkomen van zelfstandigen, ondernemingen zonder rechtspersoonlijkheid, bestaat uit winst en loon die in de hoedanigheid van ondernemer zijn verdiend als ook in mindere mate inkomen uit verhuur van woningen en het inkomen dat verdiend wordt in de grijze en illegale economie.” Tja, vertaal dat maar eens naar een ‘uurtarief’.
• Groot verschil tussen het inkomen van een zzp’ers die wel met een (uur)tarief werken en dat ‘uurtarief’ is dat het bij ‘inkomen’ gaat om – kortweg –  omzet minus kosten. Kosten die rechtstreeks verband kunnen houden met de opdracht (bijv. materialen, reiskosten) maar ook indirecte kosten als (arbeidsongeschiktheid)verzekeringen en pensioenvoorziening.
• Waar mogelijk zullen zelfstandigen in een jaar met een betere omzet juist in dat jaar ook meer kosten (willen) maken. De omzet stijgt, maar het inkomen blijft stabieler.
• De bruto beloning van werknemers zoals de ING die gebruikt is dan weer: “het totaal van lonen en sociale premies ten laste van werkgevers en werknemers”. Dus waar in de cijfers van ING bij de werknemers de kosten voor sociale premies voor bijvoorbeeld de AOV in het ‘uurloon’ zitten, zitten die kosten voor zelfstandigen (als ze een verzekering hebben) er juist niet in. Over appels en peren gesproken.
• En dan nog de belastingen. Alle genoemde bedragen zijn ‘brutobeloningen’. Oftewel: de beloning voordat iemand belasting betaalt. Door de zelfstandigenaftrek en MKB-winstvrijstelling is de belastingdruk bij een deel van de zelfstandigen een stuk lager dan werknemers. Met name voor inkomens onder modaal is dat verschil in belastingdruk fors. Dat betekent dat de verschillen tussen wat werknemers en zelfstandigen met de wat lagere inkomens uiteindelijk netto verdienen aanzienlijk kleiner is dan de 26% waar de Tilburgse economen het over hebben.
• De zelfstandige met een inkomen (dus omzet minus bedrijfskosten) van 25 euro per uur (zie tweet) heeft bijv. 1.400 declarabele uren per jaar heeft, haalt een ‘winst uit onderneming‘ van 36.400 euro en houdt daar netto bijna 32.000 euro aan over. Zo’n twintig procent boven het netto modaal inkomen van werknemers.

Dit rapport zegt dus weinig over uurtarieven

Kortom : de in het ING rapport genoemde cijfers hebben dus betrekking op het bruto inkomen van alle zelfstandigen per het totaal aantal gewerkte (declarable en niet-declarable) uren. Dat is dus heel wat anders dan het tarief dat opdrachtgevers betalen om zzp’ers in te huren. Laten we op basis van deze cijfers dáárover dan ook maar geen conclusies trekken.