Moet de zelfstandigenaftrek er nu dan echt aan geloven?

In geen enkel ander OESO-land is het aantal zelfstandigen de afgelopen 10 jaar zo hard gestegen als in Nederland, blijkt uit recente cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Waar gemiddeld in de andere OESO-landen een daling te zien was, kende Nederland juist een flinke stijging, waarbij alleen de Britten nog een klein beetje in de buurt komen:

Met name 55-plussers zijn hiervoor verantwoordelijk, zo blijkt uit een nadere analyse. De groep 55-plussers maakt een steeds groter deel uit van het Nederlandse ‘leger aan zelfstandigen’.

Dat heeft zijn goede en zijn minder goede kanten, concluderen ze ook bij de OESO. Tot die minder goede kanten horen dan bijvoorbeeld afnemende baanzekerheid en -kwaliteit, en de route naar zelfstandigheid kan leiden tot een manier om de fiscus te omzeilen, aldus de organisatie. De fiscale voordelen van zelfstandigen zijn een belangrijke oorzaak van hun groei in aantal, aldus de OESO, die Nederland daarom adviseert om een beperkte vorm van sociale verzekeringen voor zelfstandigen in te voeren en de ‘excessieve’ fiscale voordelen geleidelijk af te bouwen. Dit met als doel een meer ‘inclusieve’ arbeidsmarkt in te richten, en meer Nederlanders te laten profiteren van de sterke economische groei.

• Zie hier voor meer achtergrond over de fiscale voordelen van zelfstandigen

Kans van slagen?

De grote vraag is natuurlijk: heeft de oproep van de OESO kans van slagen? Het is niet de eerste keer dat de OESO dit roept, en ze zijn ook zeker niet de eersten die bijvoorbeeld bepleiten om enerzijds te snijden in de zelfstandigenaftrek (of andere fiscale voordelen voor ondernemers, zoals de MKB-vrijstelling) en aan de andere kant een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers verplicht te stellen, of een andere vorm van ‘bescherming’ in het leven te roepen.

Dat het er politiek van gaat komen lijkt momenteel echter niet meteen voor de hand te liggen. Zo wijzen zelfstandigenorganisaties er vrij consequent op dat veel ondernemers zelf helemaal niet zitten te wachten op allerlei vergaande verplichtingen om verzekeringen aan te gaan. En als het gaat om die verplichtingen lijkt er politiek ook nog nauwelijks een (uitgewerkt) antwoord bedacht op de vraag: hoe dan?

Ook de zelfstandigenaftrek lijkt momenteel wat minder omstreden. Het kabinet heeft bijvoorbeeld al ingezet op verlaging van het fiscaal voordeel van zelfstandigen, bijvoorbeeld door het voornemen de zelfstandigenaftrek alleen nog maar in het basistarief van de belastingen onder te brengen, en niet meer in het toptarief.

Daarmee lijkt de ergste kou wel uit de lucht. Zelfs de FNV, lange tijd verklaard tegenstander van de zelfstandigenaftrek, lijkt nu niet meer zo fel tegen. In een recent verschenen visie staat dat de aftrek ‘ook als inkomensondersteuning functioneert en mensen in staat stelt het hoofd boven water te houden. De FNV gaat niet zonder meer akkoord met maatregelen die het inkomen van leden direct raken. De fiscale faciliteiten voor zelfstandigen kunnen niet zomaar worden afgebouwd of beëindigd.’

• Lees hier meer over de visie van FNV op zelfstandigen

Eerst goede voorwaarden, dan afbouw

Pas ‘als zelfstandigen collectief kunnen onderhandelen, goede tarieven krijgen, zijn verzekerd bij langdurige ziekte en arbeidsongeschiktheid en pensioen kunnen opbouwen, is afbouw reëel’, aldus de FNV. Eerst goede voorwaarden dus, en dan pas het mes in de aftrek. En niet andersom, lijkt nu het uitgangspunt.

Nu is de vakbond natuurlijk niet degene die in Den Haag het beleid bepaalt, maar een teken aan de wand mag je het wel noemen. Het is nog afwachten welke invloed de nieuwe waarschuwingen van de OESO op de politieke koers zullen hebben. De meeste politieke partijen hebben in hun programma’s weliswaar iets opgenomen over het verkleinen van de fiscale verschillen tussen zzp’ers en werknemers (zie hier voor een overzicht). De OESO ondersteunt hen daar nu nog maar eens in. Maar vanuit de Kamer lijkt nog geen breed front actief om daarbij snel de daad bij het woord te voegen. En nu de enige serieuze tegenstand van de zelfstandigenaftrek uit het buitenland lijkt te komen, lijkt het wel veilig om te concluderen dat de zelfstandige nog niet meteen voor zijn fiscaal voordeel hoeft te vrezen.