Brengt een nieuwe wet de arbeidsmarkt in balans?

Econoom en journalist Mathijs Bouman vindt dat de nieuwe wet de balans tussen flexibele en vaste arbeid maar een klein beetje verbetert. ‘Het gaat de goede kant op, maar Nederland zit in een spagaat met aan de ene kant superflex en aan de andere kant behoorlijk vast. De wet vindt een marginale tussenweg. Wel bijzonder dat de minister zijn voorstel niet eerst bij de SER heeft neergelegd maar dat iedereen erop kan reageren.’

Hoogleraar economie en general director bij het Tinbergen Instituut Eric Bartelsman: ‘We denken nog in ouderwetse arbeidsmarktrelaties uit de tijd van die ene fabriek waar het hele dorp werkt. Dan wil je niet dat werknemers de dupe worden van de macht van de eigenaar. De realiteit is veranderd en we hebben wetten nodig voor de nieuwe situatie. Bepaal wat er expliciet veranderd is en welke wetgeving daarvoor nodig is.’  Paul de Beer, hoogleraar voor arbeidsverhoudingen: ‘Het is ingewikkeld om de wet zo te veranderen dat iedereen blij wordt van de effecten. De verwachtingen zijn te hoog, ook van Asschers wet Werk en Zekerheid. Koolmees brengt geen fundamentele hervormingen. De invloed van wetten op inhuur van vast of flex door werkgevers moeten we niet overdrijven. Er is geen samenhang tussen de omvang van de flexibele schil in een land en de wetgeving op dat gebied. Individuele bedrijven maken individuele afwegingen.’

Werknemers lokken

Flexibel werk biedt weinig zekerheden, een vaste baan heel veel. Minister Koolmees wil daar meer balans in brengen zodat werkgevers meer vaste banen aanbieden. Daarvan zou de economie ook profiteren. Directeur Monetaire Zaken bij de Nederlandsche Bank Job Swank zegt dat het aantal vaste banen de afgelopen 2 kwartalen veel sterker steeg dan het aantal flexibele banen. In de huidige verkrappende economie wordt de vaste baan een arbeidsvoorwaarde om werknemers te lokken. Bouman: ‘De hoogconjunctuur duurt nu 3-4 jaar, waardoor veel contracten automatisch zijn omgezet naar vast. Dat is een conjunctureel verschijnsel, straks gaan we weer terug naar meer flex.’

Minder onderscheid tussen vast en flex?

In de nieuwe wet wordt ontslag eenvoudiger; bouwt iedereen ontslagvergoeding op en krijgt na 2 jaar 1 vaste ontslagvergoeding ongeacht de arbeidsduur; 3x een tijdelijk contract en een langere proeftijd. Draait Koolmees daarmee alleen Asschers wet terug naar voor die tijd? De Beer: ‘Het is geen grote verandering, wel een eerste stap naar het plan van D66 om het onderscheid tussen vast en flex te laten vallen en de bescherming te verhogen naarmate je langer in dienst bent.’ Bartelsman vindt het maatschappelijke verschil tussen vast en flex een van de problemen. ‘Kijk naar onzekerheid rond hypotheek, pensioenopbouw voor jongeren, verhuizen, kinderopvang. Nederlanders zitten klem en hebben daarom belang bij een vaste baan. Zorg ervoor dat de vaste baan minder belangrijk wordt.’

Geen gelijke behandeling

De werkloosheidspremie wordt verschillend: voor een flexwerker gaat de werkgever meer betalen. Oproepkrachten moeten minstens 4 dagen vantevoren worden aangemeld en na afbellen toch betaald worden. Voor payrollers gaan gelijke voorwaarden gelden. De Beer verwacht een klein positief effect. ‘De kostenverschillen tussen vast en flex zullen verminderen. Ik zou niet de ww-premie voor flex verhogen, maar werkgevers het eerste halfjaar ww laten betalen. Zorg dat iemand na een tijdelijk contract ergens anders aan het werk komt.’

Bartelsman denkt dat werkgevers dan voorzichtiger worden met het aanbieden van contracten. ‘Als flex duurder wordt, gaan werkgevers meer outsourcen. Jammer ook dat sectoren die meer werkloosheid veroorzaken straks geen extra premie meer moeten betalen.’  Bouman ziet dat flex wat minder flex wordt door de opbouw van de transitievergoeding bijvoorbeeld. ‘Maar er moeten geen onbedoelde gevolgen zijn voor seizoenswerkers of mensen die graag via een uitzendbureau werken. Je moet er goed over nadenken wie je wilt beschermen op de arbeidsmarkt. Nu zijn de regels afhankelijk van het type arbeidscontract waar je jezelf toevallig ingerommeld hebt. Dat heeft invloed op zaken als wel of geen pensioen, zelfstandigenaftrek. Mensen worden verschillend behandeld. Voor elke Nederlander met betaald werk zouden de rechten gelijk moeten zijn.’