Pensioen- en aov-discussie gaat voorbij aan belangen zzp’er

Stichting ZZP Nederland vindt, dat in de discussie over pensioen en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen voor zelfstandigen geen recht wordt gedaan aan de positie van zelfstandigen als ondernemer. Meer betrokkenheid van de zelfstandigen zelf verhoogt de kans op een positieve uitkomst met voldoende draagvlak. Generieke maatregelen zoals opgelegde verplichtingen passen niet bij ondernemers. Zelfstandigen hebben meer baat bij een voorziening, waarmee zij in staat worden gesteld om op hun eigen manier toekomstige inkomensrisico’s af te dekken.

Nu zelfstandig, later zelfstandig

Zelfstandigen zijn onafhankelijk en regelen hun eigen zaken. Daardoor dragen zij zelf de verantwoordelijkheid voor de afdekking van inkomensrisico’s bij arbeidsongeschiktheid en tijdens de oude dag.

Bij zelfstandigen komt echter het voortbestaan van hun onderneming op de eerste plaats. Dat is de belangrijkste inkomensbron voor nu en later. Daarbij moet men rekening houden met mogelijke bedrijfscalamiteiten en noodzakelijke investeringen om het voortbestaan van de onderneming veilig te stellen.Daarnaast is een passende voorziening voor latere inkomensvermindering als gevolg van arbeidsongeschiktheid en ouderdom van belang. Onder het motto “Nu zelfstandig, later zelfstandig” streeft ZZP Nederland naar meer bewustwording daarvan in de achterban.

Zelfstandigen worden zich steeds meer bewust van deze inkomensrisico’s. Als ondernemer wil men echter zoveel mogelijk zelf zeggenschap houden over de bestemming en de inzet van het eigen reservevermogen, om steeds de juiste keuzes voor de onderneming te kunnen maken. Met het oog daarop is men huiverig voor het aangaan van financiële verplichtingen. Stichting ZZP Nederland pleit voor een eenvoudige en transparante fiscale voorziening voor zelfstandigen, met voldoende flexibiliteit om het maatwerk te kunnen bieden, dat een ondernemer nodig heeft. Dat werkt beter dan generieke verplichtingen.

Over pensioen gesproken

De AOW regelt van overheidswege een basisinkomen tijdens de oude dag. De meeste (maar niet alle) werknemers bouwen tijdens hun dienstverband een aanvullend pensioen op, waarbij de werkgever premieplichtig is en de pensioenuitkering wordt gezien als uitgesteld loon. Zzp’ers zijn geen werkgever en kunnen evenmin worden beschouwd als werknemer. Het werknemerspensioen is niet op hen van toepassing en zij vallen niet onder de premieplicht van werkgevers. Dat is maar goed ook, want deze werknemersregelingen zijn niet geschikt voor zelfstandige ondernemers, die hun eigen zaken willen regelen.

Er is een breed gedragen zorg, dat zelfstandigen onvoldoende aanvullend pensioen zouden opbouwen. Het is daarbij de vraag wat men dan als onvoldoende beschouwt. Het is voorstelbaar en logisch, dat mensen met een relatief laag inkomen minder aanvullend pensioen opbouwen. De meeste zelfstandigen behoren niet tot de groep lagere inkomens en beschikken bovendien over een relatief hoger eigen vermogen dan anderen (CBS, 2018). Als het gaat om het voorkomen van armoede op oudere leeftijd, dan is het wenselijk om te bezien of de AOW nog wel voldoet als basisvoorziening voor de oude dag. Zelfstandigen moeten zelf kunnen bepalen hoeveel en op welke wijze zij aanvullend pensioen opbouwen.

Een basisvoorziening arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden is een oplossing

Zelfstandigen willen een voorziening, die past bij ondernemerschap. Een eigen individuele rekening om een eigen inkomensreserve op te bouwen, zodat hun eigen geld altijd eigen geld blijft, dat na overlijden geheel bestemd is voor de nabestaanden. Die individuele rekening kent een flexibele inleg, want er is een wisselend inkomen. Een flexibele uitkeringsduur met een pensioendatum naar keuze moet gelegenheid bieden om zelf te bepalen wanneer men zijn opgebouwde pensioengeld wil laten uitkeren en in welk tijdsbestek men deze uitkering wil opnemen. Voor ondernemers is het belangrijk, dat een dergelijke inkomensreserve (deels) kan worden aangewend voor meerdere bestemmingen, voor zover dat te maken heeft met inkomensrisico’s.

Inkomen bij arbeidsongeschiktheid

Een tweede zorg is de mate waarin zelfstandigen hun inkomen bij arbeidsongeschiktheid hebben geregeld. In de beeldvorming van dit moment wordt, misschien onbedoeld, teveel gegeneraliseerd. Niet alle zelfstandigen zijn onvoldoende verzekerd, niet alle zelfstandigen ondervinden hetzelfde risico en niet alle verzekeringen zijn te duur

Tegelijkertijd moet worden vastgesteld, dat het voor een deel van de zelfstandigen nog steeds niet goed mogelijk is om zich te verzekeren, omdat men door een combinatie van risico en leeftijd niet altijd wordt geaccepteerd. Tevens zijn er nog altijd bestaande polissen met een eindleeftijd ver voor de AOW-leeftijd, zodat er een voorspelbaar inkomensgat dreigt te ontstaan van soms meer dan 10 jaar. Dat motiveert niet echt tot verzekeren. Zelfstandigen met een te laag inkomen om zich voldoende te kunnen verzekeren, lopen een te groot risico en zullen zich misschien afvragen of ondernemen nog wel perspectief biedt. Verplichtingen voor deze groep maken het probleem alleen maar groter.

Deze problematiek is niet op te lossen met een algemene verzekeringsplicht voor zelfstandigen. Niemand wil de vroegere WAZ (Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen) weer terug. Minister Koolmees is in gesprek met de verzekeraars over een betere toegankelijkheid van verzekeringen voor zzp’ers. Dan moet het gaan over meer acceptatie, een polisduur tot aan de AOW-leeftijd en preventie. Stichting ZZP Nederland vindt, dat er meer aandacht moet komen voor preventief en toegankelijk arbeidsgeneeskundig onderzoek door regionale arbeidsartsen, zoals eerder door de KNMG bepleit is. Daarbij kan in sommige gevallen bij zware beroepen ook omscholing worden geadviseerd. Verzekeraars zouden zich waar mogelijk kunnen aansluiten bij sectorale initiatieven op dit vlak.

Stichting ZZP Nederland heeft eerder met andere zzp-organisaties voorgesteld, om een basisvoorziening arbeidsongeschiktheid in te stellen voor alle werkenden. Dat betreft dan alleen blijvende algehele arbeidsongeschiktheid. Dit is een universeel risico, dat individueel grote schade met zich mee kan brengen, maar collectief gemakkelijk te verzekeren is. Zelfstandigen kunnen dan op hun eigen wijze waar nodig zich individueel bijverzekeren. “Wij willen hoe dan ook meewerken aan een goed verzekeringsklimaat voor zzp’ers”, zegt Maarten Post, voorzitter Stichting ZZP Nederland.