Van innovatie tot ethiek: praktische toepassingen van AI

Het debat over de voor- en nadelen van AI wordt complexer, waaiert steeds verder uit, maar wordt bovenal steeds belangrijker. Omdat we er steeds minder makkelijk onderuit kunnen, zowel in ons werk als in onze rol als consument. Omdat er steeds meer kan, en er tegelijk steeds meer gevaren opduiken, zoals de schending van privacy of zelflerende algoritmen waarvan niemand de werking begrijpt.

Virtuele assistent schuift aan

Hoe ver zijn we nu in praktijk, met inspirerende AI-toepassingen? Google introduceerde in mei de Google Duplex, een AI-assistent die Siri van Apple en Alexa van Amazon bijna kinderlijk doet lijken. De digitale assistent kan telefonisch voor de gebruiker een afspraak met de kapper of een reservering in restaurant of hotel maken. Kenners waren onder de indruk van de demo die Google-Ceo Sundar Pichai bij de introductie liet zien: het gesprek klonk als een gewone conversatie tussen twee mensen.

Moeten medewerkers in call centers nu vrezen voor hun baan? Nee, want het moment dat zij volledig vervangen kunnen worden door een intelligent systeem dat op alle vragen, klachten en irritaties een klantvriendelijk antwoord heeft, is nog ver weg. Maar de Amerikaanse startup Cogito heeft al wel een zelflerend systeem ontworpen dat call center-medewerkers helpt in hun gesprekken met klanten, vertelt Jarno Duursma, auteur van De digitale butler: “Dit systeem luistert mee en kan emoties herkennen, zoals irritatie. De medewerker krijgt dan real-time tips om sympathieker over te komen, of om langzamer en duidelijker te praten. Klinkt de medewerker vermoeid, dan verschijnt er op zijn scherm een dampende kop koffie. Cogito is nu bezig om het systeem te leren dat het realtime kan waarschuwen wanneer een medewerker iets vergeet te zeggen. De medewerker wordt dus niet overbodig, maar krijgt er dankzij AI een virtuele assistent bij.”

Gezichtsherkenning

Een andere toepassing van AI, die snel terrein wint, is gezichtsherkenning. Gebruikers van de iPhone X zijn er, dankzij Face ID, al helemaal aan gewend hun mobiel te ontgrendelen door er naar te kijken. “Maar die technologie hoeft maar één gezicht te herkennen. Op het vliegveld van Singapore kunnen ze met deze technologie binnen drie seconden liefst 1,8 miljard gezichten herkennen”, zegt Duursma. Handig als men lang moet wachten op die laatste, al ingecheckte, passagier die nog uitgebreid drank staat in te laden in de taxfree shop. En uiteraard ook handig voor de beveiliging van de luchthaven.

Beter dan de arts

In de zorgsector wordt AI steeds meer gezien als wondermiddel met veel verschillende, soms spectaculaire toepassingen. Trendwatcher Richard van Hooijdonk begint zijn presentaties graag met een filmpje waarbij een arts een RFID-chip in zijn hand injecteert. Sindsdien heeft Van Hooijdonk zijn autosleutel niet meer nodig: hij opent en start zijn Tesla met een swipende beweging van zijn hand. De ‘futurist’ schrijft in zijn laatste boek De wereld van morgen over AI-toepassingen in de zorg: “We krijgen sensoren in ons lichaam die ons tijdig op ernstige ziekten wijzen; we kunnen straks bijvoorbeeld een hartaanval voorspellen. Daarnaast worden we ouder door onder andere elektronische pillen die ons kunnen waarschuwen in vroege fasen van kanker en burnout.” 

Sowieso wemelt het in de medische sector van de hoopgevende AI-innovaties. Het analyseren van duizenden röntgenbeelden wordt sneller en accurater gedaan door zelflerende computers dan door een arts, hoe ervaren die ook is. Dat geldt voor de radioloog die scans beoordeelt, voor de patholoog die weefsel bestudeert door zijn microscoop, voor de dermatoloog die met het blote oog een verdacht plekje op de huid bekijkt. Nu kan de arts een computerbeeld nog op de mail zetten voor een second opinion door een collega-arts, maar hoe lang duurt het nog voordat zelflerende algoritmen deze taak van artsen overnemen, omdat ze het veel beter en sneller doen? Duursma noemt ter illustratie het Israëlische bedrijf Zebra Medical dat een algoritme ontwikkelde dat accurater dan een radioloog kan vaststellen of iemand een wervelfractuur heeft: “Dat is hard nodig, omdat radiologen tot vijftig procent van de wervelfracturen van hun patiënten over het hoofd zien.”

AI mist gezond verstand

Toch heeft AI geen onbeperkte mogelijkheden. Vergeleken met machines blinken mensen uit in contextueel begrip. Duursma verwijst naar de algoritmen in het systeem van een zelfrijdende auto: “Als een wegwerker aan de kant van de weg staat te zwaaien, weten wij dat we vaart moeten minderen omdat er vóór ons waarschijnlijk iets is gebeurd. Voor een algoritme in die zelfrijdende auto is dit een lastige afweging: staat daar nou iemand vriendelijk te zwaaien of waarschuwt hij voor iets?” NRC deed in juni verslag van het AI-congres CogX in Londen, waarin AI-deskundige Adrian Weller van Cambridge Unversity op een aantal beperkingen van Artificial Intelligence wees: “AI kost vooralsnog extreem veel rekenkracht en energie, en kan alleen heel specifieke taken uitvoeren. Zoiets als gezond verstand heeft AI nog lang niet.”

Banenmotor of niet?

Een ander heikel punt is de invloed van AI op onze banenmarkt. McKinsey onderzocht vorig jaar de potentiële impact van technologische ontwikkelingen zoals machine learning en kunstmatige intelligentie op de arbeidsmarkt van negen Europese landen ‘die digitaal vooroplopen’, waaronder Nederland. De conclusie: automatisering en kunstmatige intelligentie brengen per saldo significante voordelen – zoals nieuwe banen en verhoogde productiviteit – maar dan moeten we wel eerst het nodige doen aan ons onderwijs. Lukt dat, dan hebben we er volgens de rekenmeesters van McKinsey in 2030 per saldo 100.000 banen bij.

Dit is goed nieuws, zou je zeggen. Maar daar valt wel wat op af te dingen. Neem juristen. Een steeds groter deel van hun werk, zoals het opstellen van contracten, wordt geautomatiseerd. Een jonge advocaat leert het vak juist door eerst eens een simpel contract op te stellen, waarschuwde advocaat en hoogleraar Global ICT Lokke Moerel in juni in het FD. Door te leren, met name van gemaakte fouten, kan de nieuwkomer steeds complexere taken aan. Zoals je een peuter ook niet meteen op een mountainbike zet, maar hem leert fietsen op een driewieler. Als al het juridische routinewerk is weg geautomatiseerd, houd je alleen werk over voor ervaren advocaten. En hoe efficiënter algoritmen in de loop der tijd worden, des te moeilijker wordt het voor jonge advocaten om contextuele beoordelingen of ethische afwegingen te maken. Laat staan dat ze nog goed kunnen inschatten of de uitkomst van een algoritme juridisch juist is, aldus Moerel.

Kortom, waar routinewerk wordt overgenomen door algoritmen – niet alleen bij advocaten, ook bij verzekeraars, hypotheekverstrekkers, belastingadviseurs et cetera – is het lastig om de vereiste vakkennis op te bouwen.

Weapons of math destruction

Van zaken als morele overwegingen en ethisch besef hebben slimme computersystemen geen kaas gegeten, zegt Duursma: “Slimme computersystemen nemen steeds meer cognitieve taken van ons over, voeden ons met uitkomsten van soms moeilijk te herleiden beslissingen. We stoppen er informatie in, maar weten niet precies hoe de antwoorden tot stand komen.” Daarnaast is er vaak gebrek aan transparantie hoe een algoritme beslissingen neemt. Bovendien zijn algoritmen bovengemiddeld vaak vooringenomen. En als onjuiste gegevens zijn gebruikt, krijg je slechte resultaten. Garbage in, garbage out. Daarom noemt de wiskundige Cathy O’Neil algoritmen ook wel ‘weapons of math destruction’.

Seminar over algoritmen en kunstmatige intelligentie

Jarno Duursma en Richard van Hooijdonk zullen allebei op 22 november op het seminar ‘Algoritmen als drivers of change’ een presentatie geven. Jarno Duursma zoomt in op ‘ Kunstmatige intelligentie in onze samenleving’ en Richard van Hooijdonk gaat in op de veranderingen in ons leven en werken.  Daarnaast zullen ook Jim Stolze, Patrick van der Pijl, Jean Paul van Oosten en Jasper Wognum spreken tijdens deze super actuele kennissessie. Deelnemers krijgen, naast een inspirerende middag inclusief lunch en afsluitende netwerkborrel, ook een boekenpakket met daar De digitale butler van Jarno Duursma, De wereld van morgen van Richard van Hooijdonk en Algoritmisering, wen er maar aan van Jim Stolze. Inschrijven kan via freelanceinspiratiesessies.nl.

Bron: Managementboek.nl