Een goede baas 2.019. Met een beetje meer liefde kunnen we het allemaal zijn.

Ik was onlangs bij de oratie (hier naar te lezen) van professor Aukje Nauta, ter gelegenheid van het feit dat ze bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden is geworden. In diezelfde week luisterde ik naar een aflevering van Werkverkenners (hier terug te luisteren) over hoe de nieuwe generatie bazen eruit moet zien.

Waar het in die radio-uitzending ging over dat de jeugd van tegenwoordig toch echt anders is en andere dingen verwacht van managers, ging de lezing van Nauta over een kernwaarde van alle tijden: Liefde.

Die twee liggen dichterbij elkaar dan je misschien zou denken.

Laat ik vooropstellen dat ik niet zo geloof in dat generatiedenken. Ik ben er nog niet van overtuigd dat millennials fundamenteel anders zijn. De context waarin we allemaal werken, is wel anders dan zeg 20 tot 30 jaar geleden. Die context is voor jongeren veel meer vanzelfsprekend.

Technologie maakt dat werk nu minder tijd-, plaats-, persoons- en contractgebonden is. Om maar een open deur te noemen. De doorontwikkelde individualisering, met zijn roots in de jaren zestig, zorgt voor lossere relaties tussen werkgever en werknemer.

Een wereld vol transacties

Daarbij willen bedrijven zich flexibeler organiseren. Werk wordt steeds meer een transactie. Ik wil als opdrachtgever/werkgever X en ben bereid daar Y voor te betalen. Of ik wacht tot de ‘economisch gunstigste bieding’, zoals dat in het vakjargon heet.

Dat transactionele denken leidt tot vluchtiger werkverhoudingen. Met het risico dat die verhoudingen ook liefdelozer worden, aldus Nauta.

Millennials zouden gek zijn gek op dit soort transactionele verhoudingen. “Be clear with me, set me free” luiden twee van de vier stelregels bij Facebook als het gaat om wat de millennials daar van hun managers kunnen verwachten. Duidelijke opdrachtinstructies en de vrijheid om het werk op hun eigen manier voor elkaar te krijgen.

Dat zijn millennials zo gewend, hun wereld ziet er ook best transactioneel uit. Een leuke (of minder leuke, maar wel passende) klus is via apps snel gevonden. Relaties zijn een resultaat van intensief swipen op Tinder. Merktrouwheid heeft plaats gemaakt voor het vinden van de beste aanbiedingen. Studenten die roodstaan lossen dat met een paar muisklikken zo op via DUO.

Niet alleen millennials hebben behoefte aan meer transactionele verhoudingen. In haar boek “Voorbij het verschil. Het belang van inclusief leiderschap” stelt Grethe van Geffen dat veertig procent van alle zelfstandige professionals organisaties ontvlucht zijn.

Ik vul maar even in van wat er bij veel grote, bureaucratische organisaties speelt: verstikkende systemen, vage verwachtingen die meer met input te maken hebben dan met output, ondoorzichtige beoordelingssystemen, beloningsstructuren die meer te maken hebben met je verleden dan met de waarde die je in de toekomst weet op te leveren. Een beetje meer transactioneel denken kan hier geen kwaad.

Ook andere generaties zijn het in dagelijks leven meer en meer transactioneel bezig. De volgzame consument heeft plaats gemaakt voor de veeleisende online koper, die met social media reputaties kan maken en breken. Zo zijn we tegenwoordig allemaal de hele dag door opdrachtgever.

Goed opdrachtgeverschap als keus voor ons allemaal

Toen ik vanuit het Leidsche Academiegebouw een uitspraak van Nauta over het belang van goed opdrachtgeverschap tweette, reageerde een aantal doorgewinterde zelfstandigen direct. Dat werkgevers zich verantwoordelijk moeten voelen voor het welzijn van zelfstandigen, dat kan niet de bedoeling zijn. Niks uitnodigen voor kerstfeestjes, niks zorgen voor het welzijn, niks zorgen voor employability. De verhoudingen moeten lekker transactioneel blijven. U vraagt, wij draaien. Of niet, maar dat is dan onze eigen keuze.

Voor wie zich die keuze kan veroorloven is dat natuurlijk ook prima. Los daarvan denk ik dat ook de rest van de wereld van werk steeds meer draait om transacties. Ook in organisaties waar de vaste baan de norm is, maken vaste taken plaats voor projecten. Met medewerkers die daarop pitchen en deals maken met projectleiders over hun inzet en inbreng.

Werk als transactie zien heeft zeker gezonde kanten, maar voor gezonde werkverhoudingen en een gezonde maatschappij is meer nodig. Ik begrijp de zorgen van Nauta wel. De missie van haar hoogleraarschap is onderzoeken “hoe de mens overeind kan blijven in een snel veranderende wereld”. Goed opdrachtgeverschap is een keuze, zegt Nauta. Dat geldt natuurlijk ook voor goed opdrachtnemerschap. “Als je ervoor kiest om met liefde werk te geven én te nemen, dan floreren zowel mens als organisatie. Daarvoor is nodig dat we de ander, ieder ander mens, echt zien staan. Dat we zorgen voor andermans belang, naast de zorg voor eigenbelang.” Dat zijn ook geen tegenpolen, maar onafhankelijke dimensies die dus prima te verenigen zijn, zo vult Nauta nog aan.

Ik vind het wel een mooie gedachte voor 2019.  Of je nu werkgever of opdrachtgever bent. Werknemer of opdrachtnemer. Consument of burger. Een goede baas 2.019, die kunnen we allemaal zijn.