De coöperatie is het platform van de toekomst

Ik ben zelf al tijden enthousiast over het idee van platformen, maar ik zie ook de zwakheden ervan. Die worden ook omschreven in dit artikel op Harvard Business Review. Daarin gaat het bijvoorbeeld over het risico van ‘multi-homing’. Meerdere platformen als thuis zien.

Bij taxidiensten komt dat vaak voor. In Amerika rijden de meeste Uber-chauffeurs ook voor Lyft, in India zag ik met eigen ogen dat ze Uber en ONA combineren. Dat maakt overstappen makkelijk voor klanten, zeker als je om over te stappen alleen maar een app hoeft te installeren.

Dat geldt bijvoorbeeld ook voor maaltijdbezorgdiensten zoals Thuisbezorgd, Uber Eats en Deliveroo. Zowel klanten als bezorgers kunnen makkelijk overstappen. Er is dus weinig binding aan beide kanten.

In een snel veranderende wereld, waarbij overstapkosten nihil zijn, is binding met je werknemers van groot belang. Zeker in laagbetaalde sectoren waar je werkende, terecht, overstapt voor een klein bedrag meer.

Een coöperatie lost lage binding met de werkers op. Als je mede-eigenaar bent van het platform, is de drempel om over te stappen veel hoger. Een coöperatie kan bijvoorbeeld juridisch vastleggen dat je verplicht je aandelen moet verkopen en je opties vervallen als je vertrekt. Of minder rigide: dat je belang verwatert als je niet actief bent.

De risico’s van een cooperatie

Een groot probleem met coöperaties is de investering voor de lange termijn. Investeren kost geld en dat is er vaak niet. Denk aan een bedrijf als Uber, dat niet alleen een app kan ontwikkelen maar ook zelfrijdende auto’s Dat doet geen taxi-cooperatie ze na.

Ten eerste omdat er geen geld voor is, ten tweede vanwege kortetermijn denken. Bovendien zien chauffeurs zien de bui al hangen: zelfrijdende auto’s kosten ze hun baan. Maar dat zou geen probleem zijn als ze eigenaar waren van de organisatie die die taxi’s gaat exploiteren. Dan generen die zelfrijdende auto’s dus inkomsten voor hen.

Blijft het geldtekort over. Het geld kan je ook van investeerders krijgen, maar in een traditionele coöperatie is dat verdomd lastig. Daarom moeten we naar een nieuwe coöperatievorm.

De nieuwe cooperatievorm

Ik zie meerdere vormen die kunnen werken. Onderzoeker Martijn Arets heeft al vaker geschreven over de meta-coöperatie. Dat is een coöperatie die de technologische ontwikkelt en eigendom is van de grote organisatie.

Omgekeerd eigenaarschap dus, iets wat vroeger al werkte voor supermarktketen Spar. Toen waren winkeliers eigenaar van de regionale Spar-centrale, de regio’s waren eigenaar van de nationale centrale. De nationale sparcentales waren weer eigenaar van de Europese moederorganisatie. In Nederland is dat mis gegaan toen één grote keten alle lokale winkels opkocht en twee grote concurrenten samen eigenaar werden.

Een andere variant is er een waarbij investeerders voor het grote geld zorgen en werknemers als onderdeel van hun beloning ook aandelen krijgen. Het belang van de investeerder en van andere werkenden verwaterd altijd, simpelweg omdat er altijd aandelen bijkomen.

Dit stimuleert werkenden om loyaal te blijven. Wie het meest bijdraagt wordt beloond, waarbij ‘het meest’ natuurlijk op een slimme manier berekend moet worden. De exacte vorm mag van mij per platform verschillen, maar dit idee zou mogelijk en fiscaal aantrekkelijk moeten zijn.