5 redenen waarom platformen als Uber en Deliveroo niet de nachtmerrie, maar de ultieme droom zijn voor vakbonden

8 reacties op dit bericht

1. Beste Martijn,
   Dank voor deze uitdaging. Ik ben van de FNV en zie de platformen ook als een bedreiging, niet voor de vakbond, maar voor de leden, de deelnemers in een platform.
   Belangrijkste probleem is de versplintering van “werk”.
   Mensen werken meestal in een organisatie, waar ze alle problemen van het bedrijf, samen oplossen.

   De nu bekende platformen doorkruisen die samenwerking en synergie in organisaties.
   Een deel van het bekende werk wordt versplinterd en in stukloon werk aangeboden.
   Dat gebeurt wel efficiënt, het matchen van klussen en uitvoerders.
   Ik vind die efficiency een belangrijke kwaliteit, maar dan zo benut, dat het in het voordeel is van werkenden. Waarom zou het efficiency voordeel alleen naar de platform uitbater moeten gaan?
   De versplintering van werk is echter niet in het voordeel van werkende.

   Jij noemt dat “het centraliseren van gefragmenteerde markt”, maar de arbeidsmarkt bestaat al, je werkt bij een werkgever, met een vaste relatie. Een platform vervangt de werkgever, maar laat hem niet verdwijnen. Alleen een enkel aspect van het werk, en een specifiek soort werk, wordt er mee vervangen.
   Een grotere werkgever zou een platform ook intern kunnen gebruiken, voor zijn vaste medewerkers. Zo zijn managers in zo’n bedrijf wel te vervangen, gedeeltelijk.

   We zien ook dat de eerst successen van platformen, voor de deelnemers leiden tot lage inkomens, waar deelnemers vaak niet van kunnen leven.
   Bij Uber leidt dat tot lange dagen, en gebruik van de Uber app tijdens het rijden ook nog tot veel verkeersongelukken.

   Hier zie je een gebrek aan de platform bedrijven, Uber weet hoe hun chauffeurs de app gebruiken, tijdens het rijden. Toch doen ze daar niets aan.
   Een verantwoordelijke platform uitbater, had de app voorzien van perfect stembediening.
   Dus de platform uitbaters hebben een te grote macht, of arrogante, of gemakzucht, jegens hun gebruikers.
   iemand kan dus de platforms zelf gaan beoordelen op de voorwaarden ervan. Dat kan de vakbond zijn, als die dat oppikt, in Nederland dan.

   Omdat platformen naar hun aard alleen populair worden in een bepaalde niche, kunnen we niet wachten tot zorg van de uitbater jegens de deelnemers, tot betere techniek leidt. Daar hebben ze geen behoeft aan, zolang de gebruikers niet weglopen, en de nichevorming maakt het platform uniek. Tot nu toe.

   Misschien ken je voorbeelden van gekopieerde en dan verbeterde platformen, die een platform concurrentie en innovatie beweging in gang hebben gezet.
   Hoe is het de door taxibedrijven ontwikkelde app’s?

   Mijn beeld is dat platform gebruikers meestal ZZP’ers zijn, en dus geen onderlinge afspraken mogen maken. Maar ik vind dat ze dat toch moeten doen, en dan maar bij de rechter uitvinden waar de grens ligt, en of de wet aangepast moet worden. Dat wordt overigens nu onderzocht, al is de onderzoeksinzet mij niet duidelijk. En uit de internet consultatie krijg ik niet de indruk,dat de overheid, aandacht heeft voor de arbeidsvoorwaarden of contract condities, en onderlinge afspraken van deelnemers.
   https://www.internetconsultatie.nl/mededinging_platforms

   Ik vind dus dat platform deelnemers, onder bepaalde voorwaarden, zich moeten kunnen organiseren voor gezamenlijke afspraken over arbeidsvoorwaarden.
   Hierbij zou het bijvoorbeeld Deliveroo sieren als ze zich gaan opstellen als werkgever, en samen met vakbonden, er een vorm van “werk” van maken. Waar de deelnemers meer zekerheid aan kunnen ontlenen.

   Een met je stelling dat apps en algoritmes ook de naleving van gemaakte afspraken kunnen doen, maar dan moet de platform uitbaters dat wel willen,of een haakje in een app maken, waar een lokale nalevings app op kan inhaken.
   Maar vakbonden zijn nu niet sterk in IT en techniek, dus die gaan daar niet mee komen. Al ga ik het wel voorstellen.

   Als platform deelnemers een cooperatie oprichten, dan is dat een signaal dat de vakbond haar taak als belangenbehartiger laat liggen.
   De FNV heeft dan ook nog de foute neiging zich vooral te richten op de laagst betaalden, en niet op alle werkenden.
   Ken je voorbeelden van (interne) platforms voor mensen met een vaste baan bij een werkgever?

   Dan het gezicht van het platform.
   Voor klant is het platform het gezicht. Het hangt sterk af van het soort werk, of de klant de deelnemer, uitvoerder belangrijk vindt.
   Een klant van deliveroo kijkt langer naar de app of de website, dan naar het gezicht van de deelnemer.
   Bij een taxichauffeur is dat wat anders, want een klant geeft zijn leven wel in handen van een potentieel zwaar vermoeide chauffeur.
   Maakt uber in de app voor klanten zichtbaar hoeveel werkuren een chauffeur er op heeft zitten? Of een vermoeidheids of frisheid score van de chauffeur?
   En gaan ze daar een haakje voor maken in hun app?

   • Dag Henk,

     Dank voor je uitgebreide reactie! De reden dat ik dit soort stukken schrijf is ook juist om de discussie op gang te helpen en duiding in het debat te brengen. In deze ook uitgebreide reactie ga ik in op de door jou aangedragen punten.

     Je geeft aan dat platformen zorgen voor versplintering van werk en dat dit een slechte zaak is. Ik ben bekend met het uitgangspunt vanuit de FNV, maar de versplintering is natuurlijk niet iets dat alleen door platformen komt. Er is een trend naar een steeds meer flexibele arbeidsmarkt. Deels vanuit werkgevers die meer flexibiliteit willen en minder verantwoordelijkheid pakken (dat is niet platform specifiek) en deels ook vanuit de behoefte van een groep werkenden. Dit laatste zie ik nog in weinig discussies terugkomen: er wordt veel over, maar weinig met de werkers op platformen gesproken. Ik stel voor dat je eens met Edwin van FNV Horeca hier over spreekt, hij heeft met zowel aanbieders als inhuurders gesproken.

     Het is mbt deze versnippering ook belangrijk om te beseffen over wie we het in de huidige discussie hebben. En over hoe de omstandigheden zijn van deze groep buiten platformen om. Maaltijdbezorging is doorgaans al een bijbaantje, daar verandert een Deliveroo of UberEats niets aan.

     Wat betreft je opmerking over de efficiëntie van het matchen: dit is niet alleen iets dat in het voordeel is van het platform. Je ziet binnen platformwerk twee soorten matching: on demand automatische matching zoals bij Uber of een algoritme dat een voorselectie doet zoals bij Temper. Dat heeft in principe voordelen voor zowel aanbieder als klant. Dit soort matching werd voorheen overigens in veel gevallen voorheen ook uitgevoerd, maar dan door een intermediair.

     Wat ik bedoelde met het centraliseren van een gefragmenteerde markt is dat bijvoorbeeld de markt van thuisschoonmakers extreem gefragmenteerd is. Niemand heeft een idee wat zich hier afspeelt, omdat het allemaal individuen zijn die onzichtbaar bij mensen thuis schoonmaken. Wel weten we zij doorgaans onder werkomstandigheden werken die zowel FNV als de rest van de maatschappij als niet wenselijk zouden omschrijven. Dit zijn dus geen mensen die bij een werkgever werken, dit is een kwetsbare en onzichtbare groep in het zwarte circuit. Een platform is een centrale spil in dit gefragmenteerde web en kan daardoor in theorie collectief iets goeds doen (of minder slecht) voor deze doelgroep.

     De platformen die nu de boventoon voeren in de discussie zijn inderdaad platformen die aanbieders met lage inkomens (het is nog niet bewezen dat het zorgt voor lagere inkomens) faciliteren. De technieken die platformen gebruiken om hen aan het werk te krijgen en te houden zijn inderdaad voorlopig nog onderwerp van debat. Hier ligt overigens ook een belangrijke rol voor de overheid: Uber kan de app softwarematig beperken met het instellen van een maximaal aantal uur, maar wanneer de chauffeur dan vervolgens via een ander kanaal gaat rijden, dan heeft dit weinig zin. Hiervoor moet regulering komen en een onafhankelijk controle en handhaving systeem, ongeacht via welke weg de chauffeur de ritten krijgt aangeboden. Vertrouwen in de markt is goed, maar je moet natuurlijk niet naïef zijn.

     Naast de platformen voor aanbieders met commodity skills zijn er ook steeds meer platformen voor professionals met unieke en schaarse skills. Waar er voor de commodity skills workers een gevaar is dat het een race tot he bottom wordt, kan het voor de unique skills workers een race tot he top worden. Oftewel: de diversiteit van de platformeconomie is niet in een oneliner te vangen.

     Je spreekt over de macht van een platform, maar die is echt relatief. Zeker een platform als Uber heeft een hyper lokaal netwerk effect en voor zowel vraag as aanbod is het eenvoudig om van aanbieder te wisselen. Het model is erg kwetsbaar.

     Ik zie voor nu nog geen gekopieerde platformen, maar wat ik wel zie is dat er veel platformen zijn die echt wel tot rede vatbaar zijn en in gesprek willen. De houding vanuit o.a. FNV nodigt alleen niet echt uit tot een gesprek. Taxibedrijven ontwikkelen overigens ook apps, maar die zijn nog van inferieure kwaliteit. Hier ligt echt ook een belangrijke opdracht bij de taxi chauffeurs zelf. En bij de horeca ondernemers. Zij sourcen massaal hun online marketing en sales uit aan platformen, investeren niet zelf in kennis en technologie en klagen daarna over afhankelijkheid. Een steeds terugkerend fenomeen.
     Mbt tot het afspraken maken van ZZP’ers: er gaan steeds meer geluiden op om dit toe te staan en de mededingingswet aan te passen. Het paper over de werkerscoöperatie waar ik in mijn stuk naar verwijs gaat hier ook over. Ik voorspel dat hier de komende jaren nog zeker stappen worden gemaakt.

     Ik deel je mening dat vakbonden kansen laten liggen wanneer deelnemers zelf een coöperatie oprichten. Ik zou zeggen: pak het op, er zijn kansen genoeg.

     Ik hoop zo weer wat antwoorden te hebben gegeven op je vragen en gedachten. Voel je vrij om hier onder weer te reageren.

     Groet,
     Martijn

     • Zijn er sectoren van de samenleving of economie waar het kansrijk is dat een vakbond zelf met een platform de werkenden organiseert en faciliteert?

2. Ik zag de kop en ik dacht: nou heb ik het echt gehad met zipeconomy. Gaan ze vast de platformproblematiek ‘wegpraten’ vanuit de leunstoel van duurbetaalde interim-manager/zzp’er. Zo van “Arbeidsvoorwaarden, pensioen, sociale zekerheid: who needs them?”

   Maar Martijn Arets: interessant stuk dat uitdaagt en tot nadenken stemt. Dankjewel.
   Wel vind ik dat de rol van de vakbond te weinig waardering krijgt. Zij komen op voor de schijnzelfstandigen ook als die dat zelf niet doen. Schijnzelfstandigheid is een ingewikkeld maatschappelijk probleem, en ieder die zich inzet om dat werkelijk op te lossen verdient meer dan geringschattende opmerkingen over het dalende ledental.

   En het wachten is helaas nog steeds op het platform dat zich werkelijk verantwoordelijk toont.

   • Dag Nico,

     Dank voor je reactie, goed om te horen dat ik je beperkte verwachtingen na de titel heb kunnen overtreffen 😉

     Ik zie zeker een grote toegevoegde waarde voor een belangenorganisatie als een vakbond. De reden dat ik deze blog (en ook nog vele anderen) heb geschreven is dan ook juist dat ik vakbonden wil uitdagen om verder te kijken dan de politieke en emotionele agenda.

     Schijnzelfstandigheid is inderdaad een probleem, maar in mijn beleving niet een platform specifiek probleem. Ik zie platformen als een grote vinger die heel erg hard op een bestaande zere plek duwt. Misschien moeten we platformen dan ook dankbaar zijn dat ze nog meer urgentie brengen in een belangrijk debat dat we al jaren voor ons uit schuiven….

     Groet,
     Martijn

3. Schijnzelfstandigen voorkom je met diverse maatregelen. Alleen, schijnzelfstandigen zijn een verdienmodel voor opdrachtgevers.
   Samen ontduiken ze sociale lasten, die onze samenleving nodig heeft, om rekening met elkaar te houden.
   Het regeerakkoord kondigt en minimum tarief aan van 18 EUR, voor ZZP’ers.
   Maak daar 36 EUR van, zodat alleen echte ZZP overblijven.
   Het is dan voor een opdrachtgever goedkoper om de mensen die niet meer toegevoegde waarde leveren dan het minimum loon, als flex of vaste medewerker worden aangenomen

4. Martijn,
   Nog 2 vragen

   – Waarom zou het efficiency voordeel alleen naar de platform uitbater moeten gaan?
   Zijn er voorbeelden van platforms waar dat efficiency voordeel in geld naar de werkenden gaat, en waarbij ze een redelijk inkomen krijgen?
   Je schetst het Deense schoonmaak platform Hilfr

   Dat maakt gebruikers vaste medewerker, als ze 100 uur los gewerkt hebben.
   Maar hoeveel garantie geeft dat op voldoende inkomen?
   En is het niet de Deense wet die dat gedrag voorschrijft? (zou ik kunnen uitzoeken, maar jij bent de specialist)

   Verder schrijf je ook over schoonmakers bij huishoudens, dat dat een extreem gefragmenteerde markt is.
   Maar is dat niet gewoon een massa consumenten markt?
   – voor persoonlijke dienstverlening
   – de Nederlandse ov erhed schrijft een minimum uurloon voor, als het netjes geregistreerd wordt en aangegeven bij de belasting
   – En dezelfde persoonlijke dienstverlening kan ook zwart zonder registratie gebeuren
   – Ook zonder betaling, dan noemen we het mantelzorg.
   – De overheid laat zorg betalers emotionele chantage toepassen om naasten en buren, om gratis mantelzorg uit te voeren, ook dat is persoonlijke dienstverlening, waar de overheid op wil bezuinigen.
   Ik vind in deze context zwart werken heel normaal.
   Minder armoedig georganiseerde landen zouden de zorg gewoon goed organiseren, met door de overheid of collectief betaalde zorgverleners met een vaste baan, die zich kunnen inwerken op een vaste groep afnemers.
   Maar het is allemaal persoonlijke dienst verlening, ik vind dat geen gefragmenteerde markt.

   Dus wat bedoel je met een gefragmenteerde markt?
   Pas je het concept markt niet opp te veel verschijnselen toe, dan wenselijk?
   Die afweging is toch iets waar een samenleving democratisch grenzen aan kan stellen?

   We kunnen ook stellen dat we alleen de match efficiency van het online platform benutten, maar verder iedere poersoonlijke verzorger een vaste baan met gegarandeerd elke werkdag een aantal vaste werkuren betalen.
   Dan krijgen ze ook betaald voor efficiency verlies, zoals reistijd en een sociaal praatje, waar de demetrerende houvast aan ontleent.
   Maar dat efficiency verlies heeft wel maatschappelijke waarde

   Is dat erg?

5. Dag Henk,

   Je zegt twee vragen, maar je stelt er meer. Je zou zo de politiek in kunnen gaan 😉
   Efficiency: er zijn experimenten met platform coöperaties. Een voorbeeld is Green Taxi: 800 chauffeurs hebben ieder 2000 dollar ingelegd, zijn daarmee een coöperatie gestart en hebben geïnvesteerd in een eigen app. Ik heb hier onderzoek naar gedaan en later deze maand verschijnt een (open acces) paper met de resultaten. Je stelling dat de voordelen alleen naar de uitbater gaan is overigens een aanname. Platformen zorgen vaak ook voor een lage prijs voor de consument. Het pijnpunt ligt dan ook vaak bij de aanbieder. En daarnaast: ook dan kun je er nog weinig over zeggen. Neem Thuisbezorgd.nl en de commissie die zij rekenen. Horeca ondernemers sourcen hun online marketing en sales uit naar het platform en in ruil daarvoor betalen ze een commissie per transactie. De vraag is: wanneer zij dit zelf op zouden pakken, zouden zij dan meer of minder geld kwijt zijn. Alleen als je het antwoord op die vraag weet, dan kun je zeggen of een commissie te hoog of te laag is. Mbt Hilfr: ik ben geen jurist, maar voor zover ik heb gehoord heeft dit niets te maken met dat het van de wet moet. Wel is de macht van vakbonden daar natuurlijk een stuk groter dan dat in Nederland het geval is.

   Het probleem met thuisschoonmaak is dat er inderdaad een minimum loon is, maar wanneer klanten dit zouden moeten betalen, dan zou niemand een schoonmaakster inhuren. In Nederland hebben we dan ook de wet Dienstverlening aan Huis waar dit soort werkzaamheden onder vallen. De enige manier om deze groep werkenden onder acceptabele voorwaarden te kunnen laten werken is met overheidssteun. In België hebben ze het systeem van de dienstencheque. Kijk eens op de website van de Correspondent, daar staan een paar heel interessante artikelen over dit systeem.
   Ik zie het overigens wel als een gefragmenteerde markt: je hebt een gefragmenteerde markt van aanbieders (eenpitters) die 1-op-1 transacties met hun klanten doen. Dat dit persoonlijke dienstverlening betreft maakt daarin geen verschil. Net als de schilder, loodgieter, etc. Al is het bij deze doelgroep wel zo dat we er een normale prijs voor willen betalen.

   Met je laatste alinea ben ik het eens, maar dat zie ik als een utopisch droomscenario. Een scenario van een eerlijke en gelijke wereld. Het probleem is alleen: dat is het niet. En dat zal het ook nooit worden. Het enige dat we kunnen doen is ons best doen om de balans zo goed mogelijk te maken en soms accepteren dat de waarheid niet zo is als we zouden willen. Zo zullen platformen in sommige gevallen ook niet bijdragen aan een scenario dat wij als ‘ideaal’ en ‘wenselijk’ zien, maar misschien wel een stuk beter dan dat het nu is. Wanneer we alleen dingen doen met als ondergrens dat topische scenario, dan gebeurt er niks. En dat is een gemiste kans.

   Groet,
   Martijn