“Mogelijkheid tariefafspraken veel breder dan ACM suggereert “

Zelfstandigen mogen niet collectief tariefafspraken maken. Dat gaat tegen de anti-kartelregels in. Maar er zijn – na rechtzaken- uitzonderingen. Zo bepaalde het Europese Hof van Justitie dat er omstandigheden kunnen zijn waarin zelfstandigen wel degelijk collectief prijsafspraken mogen maken.

ACM onderzoek

Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de Autoriteit Consument & Markt (ACM), verantwoordelijk voor de handhaving van mededingsregels, kondigde onlangs aan te willen laten onderzoeken of kwetsbare zzp’ers zoals pakjesbezorgers, schoonmakers en taxichauffeurs geholpen kunnen worden bij het maken van collectieve tariefafspraken met opdrachtgevers. ‘We bekijken of we binnen de wettelijke regels een uitzondering kunnen maken voor deze groep om sociale dumping te voorkomen’, zo zei Snoep in een vraaggesprek met het FD. Volgens Snoep hanteren deze groepen zulke lage tarieven dat dit leidt tot ‘oneigenlijke concurrentie met werknemers in loondienst’.

Met de uitspraak van het Hof van Justitie in de hand denkt het ACM aan gevallen van schijnzelfstandigheid. In dit artikel stelde Pierre Spaninks vast dat je je dan kan afvragen in hoeverre dat dan wel zelfstandigen zijn.

Reikwijdte uitspraak Hof van toepassing op veel meer zelfstandigen?

Klara Boonstra, hoogleraar internationaal arbeidsrecht en directeur van de Wiarda Boonstra Stichting, vindt dat het ACM de uitspraak van het Hof van Justitie en Europese regelgeving over mededinging echter “willens en wetens veel strakker (interpreteert) dan nodig is, en ook veel strenger dan elders in Europa gebeurt. Dit is niet anders te duiden dan als plat marktfetisjisme, een praktijk die al heel wat jaren desastreuze sporen nalaat op onze arbeidsmarkt.

De ACM lijkt (moedwillig?) een vertaalfout te maken

In een opiniestuk in het FD, waarin ze reageert op het interview van ACM topman Snoep, schrijft ze: “De ACM lijkt (moedwillig?) een vertaalfout te maken door nu alleen de gedwongen concurrentie tussen ‘schijnzelfstandigen’ af te willen schaffen. Als de ACM de uitspraak van het Hof van Justitie in deze zaak echter beter leest, zou zij zien dat het niet alleen schijnzelfstandigen is toegestaan prijsafspraken te maken (zij zijn immers eigenlijk werknemers), maar dat dit volgens het Hof van Justitie moet gelden voor een veel grotere groep werkenden, namelijk voor die situaties waarin werknemers en opdrachtnemers zij aan zij dezelfde werkzaamheden verrichten in de onderneming van de werkgever/opdrachtgever en daar min of meer in opgaan.”

Volgens Boonstra “praten we (dan) niet alleen over pakketbezorgers, maar bijvoorbeeld ook over freelance ict-ers bij banken, over als zelfstandig werkende artsen in ziekenhuizen, over journalisten en fotografen bij dagbladen, over zelfstandige architecten bij architectenbureaus, over heel veel mensen die in de horeca werken en over al die andere professionals die zich als zelfstandige laten inhuren voor hun diensten, en die samenwerken met collega’s die hetzelfde werk doen in loondienst.”

Beperkt toepasbaar

Een onderzoek over de mogelijkheden en onmogelijkheden van zelfstandigen om collectief over tarieven te mogen onderhandelen, lijkt me nuttig. Net als een discussie over of Boonstra een punt heeft. Een volledig alternatief voor meer bescherming aan de onderkant van de zzp-markt, zoals veel politieke partijen willen, zal de mogelijkheid voor collectieve tarieven mijn inziens niet zijn. Daarvoor is de organisatiegraad van zelfstandigen in veel sectoren veel te klein en daarnaast is de mogelijkheid om die tarieven vervolgens ook af te dwingen te klein.