Liberaal omdenken bij discussie arbeidsongeschiktheids-verzekeringen voor zelfstandigen?

Het echte debat over de plek die de zelfstandigen zouden moeten hebben in een moderne arbeidsmarkt ligt al jaren stil. In de politiek en in de polder. De debatten en debatjes over de zzp’ers in de Kamer de afgelopen week maken maar weer eens duidelijk dat in die debatten incidenten en persberichten centraal staan (CBS cijfer over armoede, Deliveroo, rapportage Belastingdienst). Een debat over de arbeidsmarkt van de toekomst ontbreekt. Een debat over hoe de zelfstandigen daarin een plek te geven al helemaal.

Praten vanuit kansen in plaats problemen

Mariëtte Hamer, voorzitter van de SER, had daar vorige week een aardige verklaring voor. “Veel debatten starten bij een probleem, waar dan snel een oplossing voor gevonden moet worden. Dat raakt dan vaak direct belangen, die belangenorganisaties en partijen willen beschermen. Voor grote thema’s als de arbeidsmarkt en sociale zekerheid zou je beter kunnen starten vanuit het uitgangspunten van ‘kansen’. Wat hebben individuen, groepen, de maatschappij nodig op het terrein van zelfredzaamheid en sociale zekerheid. Bedenk dat vanuit een toekomstbeeld dat niet al te dichtbij ligt. Anders blijf je praten over tegenstellingen.”

Liberaal omdenken

Hamer deed deze uitspraak tijdens een discussie, georganiseerd door het VVD Kamerlid Dennis Wiersma in het kader van zijn maandelijkse Werkcafé.

De combinatie van SER voorzitter en de liberale gastheer, deed me terugdenken aan een bijeenkomst van de SER Vlaanderen over freelancers in Vlaanderen. Dat zijn er qua percentage van de beroepsbevolking niet eens zo veel minder, maar wel met een stuk minder politiek gedoe. Over een onderwerp is er een debatje gaande, namelijk over het verschil tussen sociale zekerheid tussen zelfstandigen en werknemers (zelfstandigen hebben in België hun eigen collectieve sociale zekerheid) en of er nog een ‘derde’ statuut moeten komen voor ‘freelancers’.

De Belgische Minister van Sociale Zaken, Maggie De Block, is lid van de liberale Open VLD. Zeg maar de VVD van Vlaanderen. De Block wil naar één sociaal statuut, met een “gelijke sociale bescherming, ongeacht je statuut als werknemer, ambtenaar of zelfstandige.” Waarom? Omdat het ontbreken van een sociale (basis) zekerheid je niet zou mogen belemmeren om je te kunnen ontplooien als zelfstandig ondernemer. Denken vanuit kansen dus. Een fraai staaltje politiek omdenken.

De vakbonden in België zijn overigens niet erg enthousiast om het gat in sociale zekerheid tussen zelfstandigen en werknemers te dichten.  Ook een mooi spiegelbeeld.

Taboe op nadenken

Terug naar Dennis Wiersma van de VVD. Hij begon de door hem georganiseerde discussieavond met de constatering dat het debat over de arbeidsmarkt vol zit met taboes. Hij zal de eerste zijn om te erkennen dat dat ook geldt voor zijn eigen VVD.

Met taboes komen we niet verder in het denken over de toekomst.

In een Kamerdebat vorige week over de problemen rond oudere zzp’ers die zich niet kunnen verzekeren voor arbeidsongeschiktheid (zo’n ‘probleem’, dat vindt bijna iedereen) dienden Corrie van Brenk (50Plus) en Bart van Kent (SP) een motie in waar de regering gevraagd wordt “scenario’s uit te werken voor een structurele collectieve basisverzekering voor zelfstandigen tegen arbeidsongeschiktheid, met opt-out voor zelfstandigen die langs andere wegen kunnen voorzien in bescherming tegen arbeidsongeschiktheid.“

Minister Koolmees heeft deze motie ‘ontraden’, een boodschap aan de coalitiepartijen om tegen deze motie te stemmen. De Kamer stemt er dinsdag 13 maart over.

Waarom ook eigenlijk?  De motie roept niet op tot verplichte verzekeringen (‘taboe’) maar scenario’s te ontwikkelen. Inclusief de opt-out optie. Iedereen weet dat het huidige kabinet niets gaat veranderen aan het sociaal stelsel van zzp’ers. De commissie Regulering Werk (o.l.v. Hans Borstlap) komt eind van dit jaar met een advies. Een advies waar een volgend kabinet al dan niet wat mee kan. De verwachtingen van deze commissie neemt ondertussen trouwens mythische proporties aan. Aan het uitwerken van die scenario’s zal ze zeker niet toekomen.

Die uitwerking lijkt me best nuttig. Al is het maar om de haalbaarheid, uitvoerbaarheid en betaalbaarheid van een aantal wensen van de linkse partijen, maar ook het CDA, eens in kaart te brengen. Uit een rondje video-interviews in het kader van ons ZZP-Kieskompas van 2017 bleek dat het aan die onderbouwing nogal eens schortte.

Bij het uitwerken van scenario’s zou dan ook het proefballontje van Wiersma’s collega Erik Ziengs een plek kunnen krijgen. Hij stelde in 2017 voor om voor startende zzp’ers de zelfstandigenaftrek te koppelen aan een arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Debat op basis van feiten, mogelijkheden en kansen

Een oproep om de motie Van Brenk/Kent te steunen is geen pleidooi om stappen te maken richting een sociaal zekerheidsstelsel voor zelfstandigen. Daar zitten immers de nodige haken en ogen aan. Het is wel een pleidooi voor het blijven nadenken over een zzp-markt die toekomstproof is. Eentje die kansen biedt voor wie dat wil.

De commissie Borstlap komt straks met haar advies. Het is aan de politiek om dan een standpunt te bepalen. Maar een mogelijke verandering van ons sociaal stelsel wordt pas actueel bij de volgende kabinetsformatie. Dat er dan een aantal concrete en vooral doorberekende scenario’s klaar liggen, waar je ja maar ook nee tegen kan zeggen, lijkt me handig. Dan kunnen er politieke keuzes gemaakt worden op basis van feiten en mogelijkheden.