Nieuwe Eerste Kamer: blijft Forum voor Democratie verrassend stemmen over zzp-issues?

De nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer, die 11 juni 2019 geïnstalleerd wordt, zal de nodige stuurmanskunst vragen van kabinet Rutte III. Op tal van terreinen, maar zeker ook rond een aantal gevoelige arbeidsmarktdossiers.

De Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) is goedgekeurd door de Tweede Kamer, maar nog niet door de Eerste Kamer. En komende tijd stemt de Tweede Kamer over allerlei nieuwe regels rondom inhuur van zzp’ers, die ook eerst langs de Eerste Kamer moeten voor ze van kracht worden. En een partij zoals Forum voor Democratie stemt bij moties over zzp’ers de laatst tijd niet altijd zoals verwacht.

Lees ook: Koolmees: ‘Waterbedeffect WAB en nieuwe Wet DBA niet te voorspellen’.

WAB: oude of nieuwe Eerste Kamer?

De WAB wordt momenteel behandeld in de Eerste Kamer. Het kabinet streeft ernaar om dit wetsvoorstel nog door de Eerste Kamer te krijgen, voordat de nieuwe samenstelling ingaat.

Het is niet zeker of dat lukt. Beide kanten van de polder verzetten zich tegen de WAB. De partijen zijn het niet eens met de verspoeling van het ontslagrecht en ook niet met de strengere regels voor bijvoorbeeld payroll.

Een te snelle behandeling van de WAB om de deadline van juni te halen, kan wel eens een hypotheek leggen voor de behandeling van die andere arbeidsmarktwet: de nieuwe wet DBA.

Nieuwe verhoudingen

Als de deadline niet gehaald wordt, moet dus de nieuwe Eerste Kamer stemmen over de WAB. Dan moet het kabinet steun zoeken aan de linkerkant of bij Forum voor Democratie. Het is maar de vraag of die partijen bereid zijn minister Koolmees successen te gunnen.

In de Tweede Kamer waren de linkse partijen (steun van of GL of PvdA in Eerste Kamer is voldoende, maar zeker bij arbeidsmarkt dossiers trekt het linkse blok tot nu toe gezamenlijk op) enthousiast over een aantal onderdelen van de WAB, maar stemden uiteindelijk allemaal tegen de wet. Ook de PVV en 50Plus stemden tegen. Het wetsvoorstel kreeg buiten de coalitie alleen steun van de Forum voor Democratie en de SGP.

Als Forum in de Eerste Kamer het standpunt van de collega’s in de Tweede Kamer overneemt, dan komt de WAB niet in gevaar. Maar de vraag is ook hier: tegen welke prijs?

Vervanging Wet DBA en minimumtarief

Ondertussen moet ook de Wet DBA nog vervangen worden. De politieke verhoudingen rondom deze nieuwe wet- en regelgeving liggen nog ingewikkelder dan die rondom de WAB.

Minister Wouter Koolmees komt voor de zomer met zijn uitgewerkte plannen voor een webmodule. Deze vragenlijst moet opdrachtgevers zekerheid vooraf geven bij de inhuur van zelfstandigen. Verder zijn er plannen voor uitzonderingsposities voor zelfstandigen met een laag of juist hoog tarief.

Over de inhoud van de webmodule is nog niets bekend, dus ook de inhoudelijke standpunten van de Tweede Kamerfracties, en met name de oppositie, zijn nauwelijks bekend. Die zullen vaak afhangen van de exacte invulling.

Lees ook: Hij komt, hij komt, die nieuwe wet DBA. Of toch niet? Een opfrisartikel. 

PvdA en het minimumtarief

Het idee voor een minimumtarief zal als muziek in de oren klinken van bijvoorbeeld de PvdA. Dat zzp’ers minimaal een bepaald uurtarief moeten verdienen, sluit aan bij het verkiezingsprogramma van de partij (“zzp krijgen bescherming van het minimumloon, inclusief compensatie voor sociale verzekeringen”).

Mei Li Vos schreef mee aan de zzp-paragraaf van dat programma. Vos is straks voorzitter van de PvdA-fractie in de Eerste Kamer en zij is goed ingevoerd in het dossier. Duidelijk is wel dat de linkse partijen een hoger minimumbedrag in hun hoofd hebben dan minister Koolmees.

De linkse partijen oordelen dat de WAB een verslechtering is ten opzicht van de huidige wetgeving, maar bij de Wet DBA ligt dat genuanceerder. Duidelijkere regels maken handhaving een stuk eenvoudiger en het minimumtarief beschermt zzp’ers met een laag tarief. Met blokkeren van nieuwe wetgeving lopen linkse partijen het risico dat handhaving lastig blijft.

De complexe webmodule

Naar verwachting begint het wetgevingsproces rond het minimumtarief en de opt-out deze zomer.  Na goedkeuring van beide Kamers moeten de regels per 1-1-2021 gelden.

Een jaar eerder, per 1-1-2020, is er al een webmodule. Die lijkt minder politieke aandacht te krijgen dan hij verdient. Hij gaat namelijk gelden voor een groot deel van de opdrachten. En in die module zitten zeer waarschijnlijk een aantal fundamentele keuzes over inhuur.

Hoeveel ruimte is er bijvoorbeeld om werk uit te besteden dat andere menen in loondienst doen? Hoe lang mag je werken aan een opdracht? Mag je werken voor één opdrachtgever? Welke criteria rond ‘gezag’ komen er terug in de webmodule? Dit zijn onderwerpen die vooral voor interim-professionals (zo’n 3 tot 4 honderdduizend zzp’ers) zeer bepalend zijn.

Standpunten over de Wet DBA

VVD en D66 willen de zzp’er waarschijnlijk niet te veel in de weg zitten, het CDA is wat gereserveerder. Buiten de coalitie zullen de linkse partijen juist de inzet van zzp’ers juist willen beperken. Vooral als het gaat om werkzaamheden die ook door mensen in loondienst gedaan (kunnen) worden.

50Plus zit op dit dossier stevig in het linkse blok, de partij zit op één lijn met de SP. 50Plus-kamerlid Martin van Rooijen – straks lid van de Eerste Kamer – is de meest actieve voorstander van de afschaffing van de zelfstandigenaftrek.

FvD stemt verrassend

Opvallend hier is dat Forum voor Democratie onlangs een SP/50Plus-motie steunde. Die motie ging over dat  “werk dat bij vergelijkbare andere werkgevers in loondienst wordt verricht, niet meer op zzp-basis maar slechts op basis van een arbeidsovereenkomst” verricht kan worden. Als dit standpunt als een knock-outcriterium terugkomt in de webmodule, dan raakt dat een fors deel van de zzp-markt.

Wat betreft de webmodule: het lijkt erop dat daar geen wetswijziging voor nodig is. Maar steun voor de wetgeving over de tariefs renzen zal waarschijnlijk ook afhankelijk zijn van het oordeel van de oppositie over die webmodule.

Ander zzp-stelsel op de agenda?

Eind november komt de Commissie Regulering Werk met een verslag over heikele onderwerpen als de sociale verzekeringen voor zelfstandigen en de zelfstandigenaftrek. Dat is vooral informatie voor het nieuwe kabinet, maar de uitkomsten van het rapport gaan ongetwijfeld wel een rol spelen in de behandelingen van de nieuwe Wet DBA.

Het is duidelijk dat het linkse blok van GroenLinks, PvdA, SP en 50Plus het liefst een collectief sociaal stelsel voor zzp’ers wil. Dat staat trouwens ook in het verkiezingsprogramma van het CDA.

Moties in die richting kregen de afgelopen weken opvallend genoeg steun van Forum voor Democratie. Denk bijvoorbeeld aan het voorstel van 50Plus en SP voor een onderzoek naar een “structurele collectieve basisverzekering voor zelfstandigen tegen arbeidsongeschiktheid”. Forum steunde die motie, terwijl de partij in zijn verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamer nog een onversneden rechtsliberaal geluid liet horen.

Het wordt de komende maanden dus interessant waar minister Koolmees steun zoekt en wat dat gaat betekenen voor zijn plannen rond de webmodule, het minimumtarief en de opt-out.