Een vast contract: ideaal of onzin?

Uit tal van onderzoeken zou blijken dat bijna iedereen een vaste baan wil. Zoomen we dieper op die wens in, dan blijkt dat mensen niet zozeer hun leven lang voor dezelfde werkgever willen werken maar dat ze verzekerd willen zijn van een inkomen waarmee ze fatsoenlijk kunnen wonen en hun kinderen een toekomst kunnen geven.

Zelf keuzes maken

Zoals het nu is geregeld, kunnen veel mensen die zekerheden alleen krijgen via een vaste baan. Maar die vaste baan wordt steeds minder vast en steeds meer mensen willen zelf keuzes maken over hun werk én hun zekerheden. De polderpartijen die hun macht ontlenen aan de status quo, ervaren die ontwikkeling als een bedreiging. Ik zou niet weten waarom er anders zoveel spookverhalen de ronde doen die flexwerkers en zzp’ers in een kwaad daglicht zetten.

“Die vaste baan wordt steeds minder vast en steeds meer mensen willen zelf keuzes maken over hun werk én hun zekerheden.”

Een van die verhalen gaat over duurzame inzetbaarheid. Naarmate we langer leven en langer doorwerken, wordt duurzame inzetbaarheid belangrijker. De vaste baan zou daar ideaal voor zijn. Maar uit onderzoek van CBS en TNO blijkt dat mensen die voor zichzelf werken juist minder vaak last hebben van burn-out klachten dan werknemers. Ook vinden ze hun werk gevarieerder en willen ze later met pensioen. Juist het gebrek aan autonomie is voor veel zzpers een reden is geweest om voor het ondernemerschap te kiezen. Daarnaast blijkt uit eigen onderzoek van de Werkvereniging dat zelfstandigen juist heel veel doen aan hun duurzame inzetbaarheid – zij het niet via traditionele opleidingen maar door online learning en on the job.

Meten met twee maten

Een ander verhaal dat zelfstandig werken in een kwaad daglicht zet, is dat het slecht voor de economische productiviteit zou zijn. Werknemers bij bedrijven zouden productiever zijn. De commissie Borstlap, die met een advies bezig is over werk en zekerheid in de toekomst, lijkt daar ook heilig van overtuigd. Maar, hoe wordt die productiviteit dan gemeten? De bijdrage van bedrijven wordt bepaald op basis van de waarde van hun diensten en producten, die van zzp’ers op basis van hun persoonlijk inkomen. Als een zzp’er iets maakt voor een bedrijf en het bedrijf brengt dat op de markt, dan telt een groot deel van de door die zzp’er toegevoegde waarde als productiviteit van dat bedrijf en haar medewerkers. Dat is dus meten met twee maten.

”Werknemers bij bedrijven zouden productiever zijn. Maar, hoe wordt die productiviteit dan gemeten?”

Zorgelijk vind ik het dat verhalen als deze een klimaat creëren waarin hardwerkende burgers tegen elkaar worden opgezet op grond van hun type arbeidsrelatie. Daarbij wordt ook nog eens de illusie gewekt dat alles goedkomt als we maatregelen tegen flex en zzp doorvoeren; wanneer zelfstandigen inleveren om een ‘gelijk speelveld’ voor werknemers te creëren: strengere regels voor inhuur, verplichte verzekeringen, en hogere belastingen. Helaas zijn dit allemaal maatregelen die de arbeidsrelaties van vroeger in ere moeten herstellen en wordt er niet gewerkt aan een stelselhervorming waardoor wij in kunnen spelen op de werkelijke uitdagingen van vandaag en morgen.

Deze column verscheen eerder op NRClive.nl