Deskundigenpanel: Politiek benadert flexibilisering arbeidsmarkt te defensief. Dat creëert onduidelijkheid.

Aan het begin van de zomer werd op de 23^e verdieping van het hoofdkantoor van ABN AMRO de ZiParena gepresenteerd aan een zaal vol directieleden van bedrijven die actief zijn in de wereld van inhuur van werk. De ZiParena heeft tot doel het ‘landschap’ van leveranciers in kaart te brengen en te ontsluiten. Het ontwikkelen van de arena leidde tot interessante discussies, en dat was ook precies de bedoeling, zegt initiatiefnemer Hugo-Jan Ruts: “De ZiPArena zien wij als een dynamische omgeving, in de zin dat we in gezamenlijk debat kunnen komen tot aanscherping van domeinen/definities en dat we de ZiPArena ook van tijd tot tijd kunnen aanpassen aan de dynamische ontwikkelingen in de branche. Het aanjagen van die discussie over ontwikkelingen in de flexbranche is een belangrijke functie van de ZiPArena.  Wij zijn ervan overtuigd dat de branche én de opdrachtgever gebaat zijn bij zo’n overzicht én bij het debat, dat we met de ZiPArena willen aanmoedigen.”

De kosten die de Wet Arbeidsmarkt in Balans met zich meebrengt zijn voor kleinere partijen niet meer te dragen. Dat leidt tot consolidatie. (Han Mesters ABNAMRO)

Om eens verder te kijken naar dat dynamische landschap en naar de trends en ontwikkelingen die waar te nemen zijn aan leverancierszijde, gingen de betrokkenen van het eerste uur bij de lancering van de ZiPArena met elkaar in gesprek. Han Mesters (ABN AMRO) Rob de Laat en Tobias Taminiau (beiden IRIS Corporate Finance) en Hugo-Jan Ruts (ZiPconomy) waren het over één ding al snel eens: We bevinden ons in een markt die in het teken staat van consolidatie. “Het vinden van mensen in een schaarse markt wordt steeds duurder en de kosten die de Wet Arbeidsmarkt in Balans met zich meebrengt zijn straks voor kleinere partijen niet meer te dragen. Dit soort wetgeving leidt tot consolidatie. Consoliderende markten zijn aantrekkelijk voor beleggers omdat de marges toenemen bij consolidatie”, trapt Han Mesters af.

Bedrijven die zwakkere marges hebben, zoals payrollers, zijn genoodzaakt om in beweging te komen, constateren de gesprekspartners. Tobias Taminiau: “De WAB dwingt vooral ondernemers in de payroll om een antwoord te vinden op de vraag welke stappen ze moeten zetten: Stap ik er nu uit in de consolidatiegolf, of ga ik zelf vergroten of verbreden om in de toekomst sterk te staan? Je kunt omhoog of je kunt de breedte in, en misschien moet je het wel allebei doen, want de marges bij payroll zijn heel klein.”

Kansen zijn er genoeg, weet Taminiau: “Investeerders hebben enorme fondsen die ze niet kwijt kunnen. Het is onze ervaring dat een ondernemer die naar een investeerder gaat met een goed plan en een acquisitiemogelijkheid een goede pitch heeft.”

Ongewenste effecten

De wetgeving leidt vaker tot ongewenste bij-effecten, vinden de gespreksdeelnemers. Hugo-Jan Ruts: “Het idee dat in Den Haag leeft dat via wetgeving de behoefte van werkgevers en werkenden aan flex kan worden ingeperkt is een illusie. Je ziet juist steeds nieuwe constructies en businessmodellen ontstaan om aan die behoefte te voldoen. Die nieuwe constructies verdienen aan de ruis waarmee de nieuwe wetgeving gepaard gaat. Partijen worden uitgenodigd om het randje van de wet op te zoeken.” “Eens”, zegt Rob de Laat: “De meeste marges zitten in het grijze gebied. Niet werken conform de regels wordt het beste beloond.”

 We zitten politiek in de verkeerde hoek en dat leidt tot verkeerde wet- en regelgeving. (Rob de Laat, IRIS cf)

Die onduidelijkheid is te verklaren door het huidige politieke klimaat. De recente affaire rondom TCP en ING, die uiteindelijk leidde tot het failissement van de Nederlandse activiteiten van TCP, was wederom voer voor veel discussie over flex. Het Financieele Dagblad sprak van een ‘razendsnelle opmars van opportunistische flexmakelaars’. En de vakbonden FNV en CNV gebruikten de ‘maand van de Miljoenennota’ om nog even stevig hun piketpalen te slaan, waarbij aankomend CNV voorzitter Piet Fortuin het ‘aanpakken van de doorgeschoten flexibilisering’ op de arbeidsmarkt de voornaamste doelstelling van de bond noemde. Rob De Laat: “Je ziet dat flex heel erg naar voren wordt geschoven als zondebok voor alles. De perceptie van de politiek is dat de flexmarkt er is om werkgevers te helpen de bedoelingen van wet- en regelgeving te ontduiken, en niet dat flexkrachten er bewust voor kiezen om op die manier te werken.  De flexsector komt niet los van haar negatieve imago, ook al heeft men geen goede argumenten om dat imago te legitimeren. Kijk maar hoe minister Hoekstra onlangs op tv opeens flex erbij pakte als argument dat de koopkracht afneemt voor de middenlaag. Dat noem ik makkelijk scoren, want de zp’er kan zich slecht verdedigen. We zitten politiek in de verkeerde hoek en dat leidt tot verkeerde wet- en regelgeving. Dit komt ook doordat vertegenwoordigers van flex en de zp’er nog onvoldoende deel uitmaken van de polder. Beleidsmakers praten over nieuwe wetgeving met iedereen, behalve met degenen die het betreft.”

Kortom, zo vinden de deelnemers aan het gesprek, de politiek heeft onvoldoende feeling met de praktijk. “Vast of niet vast is helemaal geen thema bij jongeren”, zegt Tobias Taminiau. Hugo-Jan Ruts: “Uit onderzoek van de Intelligence Group blijkt dat 22 procent van de mensen met een vaste baan aangeeft misschien als zelfstandige te willen gaan werken. Meer dan de helft van die groep is onder de 35 jaar.”

Han Mesters vult aan: “Het verloop van trainees bij grote bedrijven was altijd al hoog maar begint nu toch zorgwekkend te worden. Dat is een van de redenen dat wij gestopt zijn met het algemene traineeprogramma binnen de bank. Door de schaarste aan mensen hebben wij de dominantie van de contractvorm losgelaten. Veel professionals willen helemaal niet in vaste dienst. Het gaat erom de beschikking te krijgen over competenties van mensen.” Rob de Laat: “De politiek kijkt te veel naar zp als ondernemerschapsvorm, maar de praktijk is dat veel zp’ers daar helemaal niet mee bezig zijn en eenvoudigweg denken ‘Ik ga van opdracht naar opdracht’. Ze koppelen inspanning aan inkomsten en dat is het.”

Steeds afhankelijker van zp’er

Bij een negatieve benadering van flex negeert de de politiek nog een andere heel relevante ontwikkeling, benadrukt Han Mesters: “Ik merk in mijn eigen bedrijf dat we voor onze continuïteit steeds afhankelijker worden van hoogopgeleide zp’ers. Grote bedrijven zitten nog erg op KPI’s en exploitation, maar we hebben steeds meer exploration nodig en daarin spelen zp’ers een belangrijke rol. Je ziet ook dat de levensduur van bedrijven steeds korter wordt. Die is nu gemiddeld 18 jaar. Ook dat maakt de noodzaak voor die exploration-kant groter.”

Je ziet bij veel grote corporates dat er gewoon geen ondernemerschap zit in de vaste kern (Tobias Taminiau IRIS cf)

Tobias Taminiau: “Je ziet bij veel grote corporates dat er gewoon geen ondernemerschap zit in de vaste kern.” Rob de Laat: “Als je Europa vergelijkt met Azië, dan is bij ons de druk om er een groot succes van te maken veel lager. Je hebt vrije geesten nodig om tot vooruitgang te komen. Het inbedden van mensen in structuren en alles erop richten om iedereen in een vast systeem te krijgen leidt niet tot verbetering. Nieuwe verdienmodellen hebben wél kans, omdat ze werken met andere margemodellen. Door Kunstmatige Intelligentie en automatisering kun je heel snel een bedreigend low cost-businessmodel opzetten. De grote spelers kunnen die transitie niet maken. Dat geldt ook binnen flex.”

Durf als politiek gewoon stelling te nemen en maak heldere regels, in plaats van iedereen te laten meepraten (Rob de Laat, IRIS cf)

Han Mesters: “Eens. Als ik kijk naar het landschap zie ik dat kleinschaligheid belangrijker wordt.  Antropoloog Robin Dunbar zegt: Je kunt maar met 150 mensen een persoonlijke verbinding aangaan, dus de vraag is hoe die grote onpersoonlijke organisaties de draai kunnen maken naar een cultuur waar de menselijk maat weer centraal komt te staan. In die nieuwe organisatie is de externe en interne bemensing geïntegreerd. Iedereen is onderdeel van het team, het maakt niks uit of je externe of interne bent. Je krijgt allemaal dat kerstpakket”

Wat moet de politiek doen?

Even resumeren: Het bedrijfsleven en de relatie tussen werkgever en werkende verandert. We zien consolidatie, maar op lange termijn ook een trend naar kleinschaligheid én een toenemende onmisbaarheid van de ‘slimme’ zp’er. De politiek onderkent die ontwikkelingen onvoldoende en benadert de flexibilisering van de arbeidsmarkt veel te defensief. Zij creëert met nieuwe wetgeving eerder onduidelijkheid dan een helder ondernemersklimaat. Dat is geen erg optimistisch beeld. Wat zou er op politiek niveau moeten gebeuren om nieuwe dynamiek wél een kans te geven? “Het belangrijkste is: duidelijkheid” vindt Rob de Laat: “Als wet- en regelgeving en de bijbehorende handhaving duidelijk zijn, kun je zeggen ‘Zij voldoen niet aan de wet’. Nu is het nog veel te vaak een gevoel, en blijkt alles bij wettelijk toetsing wel mee te vallen. Kijk naar een voorbeeld als Helpling, daar zie je dat de rechter altijd milder oordeelt. Zolang de politiek niet zorgt voor heldere wetten blijft het lastig. Durf gewoon stelling te nemen en maak heldere regels, in plaats van iedereen te laten meepraten. Zeg bijvoorbeeld: We vinden dat iedereen met een verplichte basisverzekering moet bijdragen aan het sociale stelsel. Je moet ergens durven beginnen.”

Hugo-Jan Ruts: “De minister van Sociale Zaken in België is een liberaal zoals de VVD hier; zij pleit erg voor een gelijk sociaal stelsel voor alle werkenden vanuit het argument: Pas als de basis gelijk is kun je in gelijkheid een keuze maken of je werknemer of ondernemer wilt zijn. Heel Den Haag en alle zzp-organisaties willen dat eigenlijk ook allemaal. Ze willen allemaal een soort basisverzekering voor alle werkenden. Ik ken niemand die daar tegen is.”

Nieuw: De ZiPArena

Bovenstaand gesprek kwam voort uit de discussies die voorafgingen aan de ontwikkeling van de ZiPArena, die ZiPconomy samen met Founding Partner IRIS CF ontwikkelde. De ZiPArena is een overzicht van 311 leveranciers die actief zijn in de wereld van (het organiseren van) externe arbeid. Naast een visuele presentatie van alle leveranciers per categorie bevat de ZiPArena een grote, doorzoekbare database.

De ZiPArena vind je hier.