Gelijk werk. Gelijk loon. Ook voor zelfstandigen.

Dit weekend werd flex-Nederland “opgeschrikt” door het bericht dat de rechter van mening is dat de Persgroep een eerlijke vergoeding dient te betalen aan tekstschrijvers en fotografen.

Onze eerste gedachte was: fantastisch, daar schreeuwt Nederland al jaren om! Vakbonden, belangenorganisaties. politieke partijen, zelfstandigenorganisaties, de SER: iedereen is tegen uitbuiting van zzp’ers. Als je doorvraagt, dan zegt iedereen dat zzp’ers een eerlijke beloning voor eerlijk werk moeten krijgen.

Maar ja, wat is die eerlijke beloning? Ons beeld was altijd dat dit niet in de wet vastgelegd is, en dat ondernemers vrij zijn om elk tarief met elkaar overeen te komen. En nu blijkt dat het dus tóch kan. De Wet Auteurscontractenrecht uit 2015 stelt dat auteurs recht hebben op een ‘billijke vergoeding’. En daar slaat de teleurstelling alweer toe. Het gaat hier slechts over auteurscontracten, en dus niet over zzp’ers op de bouwplaats, of de ICT-ers bij grote beursgenoteerde instellingen.

Pas de wet Waadi aan voor eerlijke vergoedingen voor zzp’ers

Misschien wel het meest voor de hand liggende antwoord op deze problematiek zou zijn: Leg minimum vergoedingen vast in de zzp-wet. Maar die bestaat helaas niet. We hebben in Nederland geen wet die zzp’ers definieert, geen wet met duidelijke richtlijnen wat je wel en niet mag afspreken met zzp’ers, laat staan een wet met heldere criteria over wat een zzp’er nou eigenlijk is.

Hoe verhelderend  zou het zijn als die wet er wél zou zijn, net zo als de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs (Waadi uit 2012). Deze Wet Waadi gaat weliswaar alleen over arbeidskrachten in loondienst, maar regelt wel op een hele duidelijke wijze een aantal zaken over hoe je eerlijk en fatsoenlijk met ingehuurde arbeidskrachten omgaat. Denk hierbij aan het verbod op concurrentiebedingen bij indiensttreding bij de klant, het verbod op het vragen om een bemiddelingsvergoeding aan de arbeidskracht en natuurlijk de inlenersbeloning. Een ingehuurde arbeidskracht heeft namelijk recht op dezelfde, eerlijke vergoeding voor hetzelfde eerlijke werk als de collega’s waar hij mee samenwerkt.

De gedachte dat je afspraken maakt over wat een eerlijke of billijke vergoeding is voor arbeid is dus helemaal niet zo gek. Maar tegelijkertijd rijst de vraag waarom een billijke dan wel eerlijke vergoeding niet geregeld zou kunnen worden voor zzp’ers die arbeid verrichten. Het kan dus wél voor ingehuurde arbeidskrachten in loondienst, en naar het nu blijkt, kan het óók voor auteurs en fotografen. Dan zou je zeggen dat het gewoon een kwestie is van politieke wil. Als we in de wet de rechten van zzp’ers zouden willen verankeren, dan moet dat prima kunnen. Misschien kan dit zelfs wel door de Wet Waadi uit te breiden met enkele clausules die ingaan op zzp’ers die hoofdzakelijk hun arbeid aanbieden aan hun klant. En dat die klant ten minste een billijke vergoeding moet betalen voor die arbeid. Een rechter is absoluut bij machte om dit te toetsen getuige de recente uitspraak inzake auteurs en fotografen.

Waar een wil is, is een (politieke) weg

Brainnet is van mening dat de basis voor eerlijk werk is gelegd in cao’s en dat het werken met zzp’ers altijd gelegen moet zijn in redenen van specialistische kennis, tijdelijke schaarste en flexibiliteit. Nooit en te nimmer mag de motivatie zitten in het feit dat een zzp’er goedkoper zou zijn dan een vergelijkbare arbeidskracht in loondienst. Cao’s in Nederland regelen dat er niet geconcurreerd kan worden op arbeidsvoorwaarden en de Wet Waadi borgt dat dit ook niet gedaan kan worden met ingehuurde arbeidskrachten in loondienst.

Zouden we met een kleine aanpassing van de Wet Waadi de discussie over schijnzelfstandigheid en uitbuiting van zzp’ers naar de geschiedenisboeken kunnen verwijzen? Het vergt enige politieke wil, maar waar een wil is, is een weg…

Anne Meint Bouma, Tjebbe van Oostenbruggen, Christoph van der Stelt (Directie Brainnet)