Boos Nederland verlangt naar moedige politici

De stemming in Nederland is er vooral een van toegenomen onzekerheid, schrijft arbeidssocioloog Fabian Dekker in zijn column. Dat vraagt om moedige politici die mensen een stem durven te geven.

Niet eerder waren er zoveel protesten in ons land. Feitelijk gaat het goed – we scoren Europees bovengemiddeld op bijna alle sociaal-economische factoren die ertoe doen – maar met de samenleving als geheel gaat het volgens de meesten (54%) bergafwaarts. Deze bevinding uit het meest recente rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau is natuurlijk niet nieuw. Nederlanders zijn ‘beroepsklagers’ en juist wanneer het goed gaat is er de angst om sociaal te dalen. Maar er is meer aan de hand.

Onzekerheid

De stemming in het land is er vooral een van toegenomen onzekerheid. Zelfs nu het economisch voor de wind gaat en de overheid kampt met een groot begrotingsoverschot. Op de arbeidsmarkt zien we economisch onbehagen: een kwart van de werkenden rapporteert een hoge mate van baanonzekerheid, tegen 16% in Europa. De sociale mobiliteit begint onder dertigers steeds vaker af te nemen en nog altijd staan bijna 1,5 miljoen mensen aan de kant of hebben ze een kwetsbaar inkomen onder 130% van het wettelijk minimumloon. Cultureel maken we ons ook zorgen. De integratie hapert en twee op de drie Nederlanders gaf vorig jaar in een landelijke peiling aan zich niet meer te herkennen in het huidige tijdsbeeld.

De legitimiteit van de overheid staat onder druk

Vaak was het de overheid die zekerheid verschaft over de toekomst. Maar diezelfde overheid is steeds verder teruggetreden uit het sociaal domein en verlangt vooral eigen verantwoordelijkheid. Bovendien heeft ze de wereld er niet gemakkelijker op gemaakt. Een concreet voorbeeld is de toeslagenaffaire, die leidde tot het aftreden van staatssecretaris Menno Snel. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de legitimiteit van de overheid onder druk staat en dat een steeds beter geïnformeerde bevolking een uitlaatklep zoekt, veelal online of op het Malieveld. Mensen in achterstandswijken hebben zelfs al zo’n afkeer van de bestuurlijke elite, waardoor ze volgens promovenda Vivian Visser niet langer participeren in burgerinitiatieven. Het is een tijd die sterk doet terugdenken aan de opkomst van Pim Fortuyn in het begin van deze eeuw.

Verkiezingen

Volgend jaar zijn er Tweede Kamerverkiezingen en gevoel voor maatschappelijk onbehagen lijkt meer dan ooit verstandig. Concrete denkrichtingen liggen voor de hand. Economische zekerheid kan bijvoorbeeld worden verschaft via het publiek creëren van extra werkgelegenheid, die sociale problemen zoals een haperende integratie of eenzaamheid onder ouderen te lijf gaat. En wat cultureel onbehagen betreft gaf de commissie-Remkes al een voor de hand liggende aanzet, door te pleiten voor invoering van bindende referenda. Helemaal zo gek nog niet. Het zal meer mensen een stem geven en de geloofwaardigheid van de overheid vergroten. Nu nog moedige politici die een balans vinden tussen deze vormen van collectivisering én loslaten.

Over Fabian Dekker

Fabian Dekker (1978) is arbeidssocioloog en studeerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hier promoveerde hij op onderzoek naar de gevolgen van flexibilisering van de arbeidsmarkt voor sociale zekerheid (2011). Als onderzoeker was hij werkzaam aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit Utrecht, het Verwey-Jonker Instituut, Regioplan Beleidsonderzoek en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Hij publiceerde onder andere de boeken ‘En toen waren er zzp’ers’, ‘Bankzitten’, ‘Het Midden Weg?’ en ‘Theorie en praktijk van arbeid’. Op dit moment is hij werkzaam als onderzoekscoördinator bij Start Foundation. Daarnaast is hij redactielid van het academische tijdschrift Beleid en Maatschappij. Bekijk alle berichten van Fabian Dekker