Een week later. Politiek, polder en praktijk zijn aan zet met het rapport Borstlap.

“Zullen we afspreken dat vandaag iedereen vanuit deelbelangen mag roeptoeteren over het advies van de Commissie Borstlap? Maar dat we morgen aan de slag gaan met waar we het over eens zijn? Dank u.”

Een hartenkreet van voorzitter Anneke Westerlaken van CNV Zorg en Welzijn vorige week tijdens de presentatie van de Commissie Regulering van Werk.

De presentatie van het adviesrapport kreeg heel veel aandacht. Er was veel commentaar op de concrete voorstellen. De kranten stonden er vol van. Trending topic op twitter. Het roeptoeteren, waarmee Westerlakens eigen vakbond trouwens voorop ging, echode nog dagen door. Na een week is het tijd om aan haar oproep tegemoet te komen en de balans op te maken.

Hoe nu verder? De Commissie Borstlap ziet graag dat het kabinet met een „brede maatschappelijke alliantie” de discussie aangaat over het rapport. Minister Wouter Koolmees neemt die uitdaging graag aan. Maar het is niet duidelijk hoe hij dat concreet gaat organiseren. Met wie nu precies? En waarover moet die discussie gaan?

Anne Megens van AWVN riep op om naast de politiek en polder ook de praktijk te betrekken. Een zinnige suggestie. Laten we eens langslopen wat we kunnen verwachten van dit debat met de drie P’s. Daarbij beperk ik me maar even tot de thema’s die relevant zijn voor zelfstandigen en hun opdrachtgevers.

Politiek

De Tweede Kamer wil binnenkort in ieder geval een ‘hoofdlijnendebat’ houden over de toekomst van de arbeidsmarkt. Daarin zal het rapport van de Commissie Borstlap een flinke rol spelen. De eerste reacties uit de politiek (zie hier voor een overzicht) maken duidelijk dat het een ideologisch campagnedebat wordt. De grote zaal van de Tweede Kamer leent zich vooral voor profileren, niet voor zoeken naar haalbare oplossingen.

Dat profileren begon al met de eerste reacties op het rapport vanuit de partijen. Lodewijk Asscher gebruikte termen als ‘krankzinnig’. Die quote haalt dus het NOS journaal, zijn meer afgewogen oordeel niet. Bart van Kent (SP) schreef dat tot nu toe ook ‘andere linkse partijen’ flex als oplossing zagen voor alles. GroenLinks zoekt nog een eigen ‘progressief-sociaal verhaal’ om zich te onderscheiden van het sociaal-conservatieve geluid van de bondgenoten op links.

De coalitiepartijen reageerden wat positiever. Er zit ideologisch toch veel verschil tussen CDA/CU en VVD/D66. Waarbij de VVD kleur moet bekennen: de belangen van het grootbedrijf en kleine ondernemers staan in dit debat lang niet altijd op één lijn. Een lid van de Commissie vertelde mij bijvoorbeeld dat ‘gedwongen opdrachtgeverschap’ een van de aanleidingen was om flink stringent te zijn omtrent het inhuren van zelfstandigen. Werkgevers klagen dat ze wel meer personeel in dienst willen nemen, maar dat lukt ze niet omdat te veel mensen als zzp’er willen werken.

Ik ben ook benieuwd of Forum voor Democratie en de PVV aan dit debat gaan meedoen. Het blijft al jaren gissen naar hun visie, vooral ook ten aanzien van de zelfstandigen. Hoe vertaalt Thierry Baudet bijvoorbeeld zijn visie op het ‘doorgeslagen individualisme’ (zie dit essay) naar een mening over individueel ondernemerschap?

Boeiend is het dus zeker, maar verwacht van het politieke debat geen doorbraken of oplossingen voor de korte termijn.

Politiek zakendoen over wat er dit kabinet nog moet gebeuren, daarvoor moeten we naar de kleinere zaaltjes van de Tweede Kamer. Op 12 februari is er een algemeen overleg tussen minister Koolmees en de commissie Sociale Zaken. Dan wordt waarschijnlijk duidelijk of de minister nog een wet wil indienen, bijvoorbeeld het minimuminhuurtarief.

Als hij dat doet, staat de linkse oppositie voor een lastige keuze: met het kabinet mee zoeken naar een tijdelijke oplossing, of politiek gewin behalen door die wet tegen te houden? In dat laatste geval kunnen ze volhouden dat Koolmees niets gedaan heeft voor kwetsbare zelfstandigen.

Polder

De bonte verzameling van belangenorganisaties reageerde vrij gematigd. Kritiek genoeg, maar niemand gooit de deur dicht. Iedereen wil aan tafel zitten en meedoen aan het debat. Toch zijn ook belangenorganisaties soms meer bezig met hun onderlinge strijd, dan met hun gemeenschappelijke standpunten. En daarom is het ook niet zo eenvoudig om dit debat goed vorm en inhoud te geven.

De grootste uitdaging is eenieder uit zijn schuttersputje van eigenbelangen halen. Zoals het ging tijdens het ‘werkveld-overleg’ over de wetgeving voor een minimumtarief en de zelfstandigenverklaring deze herfst, zo moet het ieder geval niet. 2 maart volgt een herkansing, dan spreekt het ministerie met het werkveld over de webmodule.

Praktijk

De afstand tussen de werkelijkheid van politiek en polder en de praktijk wordt alsmaar groter. De praktijk is het wachten op antwoorden van de politiek of polder moe. De realiteit is een dynamische, internationale, arbeidsmarkt met donkere kanten, maar ook met dynamiek. Wendbaarheid is noodzakelijk voor ondernemers.

Het bedrijfsleven zit dan ook niet stil. Een aantal bedrijven uit de financiële sector ging alvast ‘op zoek naar een sociaal evenwicht’, de opdracht van Borstlap. De bedrijven stelden een ‘Werkcode’ op. Er valt best wat af te dingen op die code, maar het is ook jammer dat de Commissie dit praktijkvoorbeeld niet genoemd heeft in de rapportage.

Ook architecten hebben afspraken gemaakt, vooral als het gaat om tarieven. Charles Verhoef van Zelfstandigen bouw riep, in reactie op het rapport: “Tijd voor zzp-akkoord met grote bouwers.” Mogelijk ontstaan dit jaar ook doorbraken in de kunstensector, media en de zorg. Het zou verstandig zijn als de politiek ruimte creëert voor dit soort initiatieven.

En dan de overheid zelf. Grootgebruiker van flex. Geen uitvoeringsorganisatie blijft functioneren als je daar de zelfstandig professionals weghaalt – de Belastingdienst voorop. Ook als zij de voorgestelde criteria voor zelfstandig ondernemerschap van Borstlap gaan hanteren, gaat het mis.

‘Inhuur externen’ wordt onderdeel van het strategisch personeelsbeleid van de Rijksoverheid, staat in de notie ‘Strategisch Personeelsbeleid Rijk 2025’ . Daarin staat ook: “Het Rijk moet als opdrachtgever en maatschappelijk partner slim gebruik maken van de inbreng van zzp’ers, gig workers, studenten, enzovoorts.”

Over een concrete uitwerking heb ik niets meer gehoord. Kom maar op, zou ik zeggen. Een mooi moment om een voorbeeld te geven. Laat als overheid zien dat je oog hebt voor ‘beter werk’ (WRR), goed werkgeverschap/opdrachtgeverschap (Borstlap), hoe je omgaat met de arbeidsmarktomstandigheden én hoe je inspeelt op zowel de letter als de geest van de (nieuwe) wet.