Vragen en antwoorden over rapport Borstlap

We beginnen met het doornemen van de adviezen van Borstlap. Eigenlijk wil hij meerdere maatregelen nemen om werknemers aan de ene kant en flexwerkers en zelfstandige aan de andere kant gelijk te trekken. Tjebbe van Oostenbruggen: “Het is een bonte verzameling van verfrissende maatregelen die we zouden kunnen nemen. We zijn een land dat gebruik maakt van veel flex-arbeid, in die zin is het groot. Tegelijkertijd zijn we een concurrerend economie, we doen het heel erg goed. Er zitten rafelrandjes aan het gebruik van flexarbeid, maar die zitten ook aan het inhuren van vaste mensen, bijvoorbeeld mensen die ‘gevangen’ zitten in vast werk dat gaat stoppen. Aan de flex kant zie je ook dat mensen gevangen zitten in ondernemerschap, met name aan de onderkant van de markt. Er zijn sectoren waar mensen kiezen voor ondernemerschap omdat ze bijvoorbeeld nachtdiensten heel ingewikkeld vinden, en dat wel in de cao staat. Dan ben je bijna gedwongen om jezelf per uur op een andere manier te gaan verkopen.”

Er zijn zoveel verschillende zzp’er met verschillende manieren van aanpakken. Voor veel van die zzp’er wordt er niets geregeld.

Van Oostenbruggen: “Ik denk dat dat juist het probleem is van flex. In Nederland hebben we heel weinig duidelijke regels van wat zzp arbeid nou precies is. Dat betekent dus ook dat daar de uitwassen zitten. Aan de onderkant van de markt. Dat mensen tegen hele lage factuurtarieven vrij operationeel werk doen wat 5 jaar geleden nog door mensen in loondienst werd gedaan.”

Minister Koolmees was bezig met een minimumtarief voor zzp’ers, komt dat nog terug in het rapport?

“Dat minimum tarief werd volgens mij genoemd als een variant dat haaks stond op Europese wetgeving. Volgens mij wil de Commissie-Borstlap veel verder gaan en stellen ‘je bent werknemer, tenzij…’. Ik denk dat dat minimumtarief nog niet eens geboren is maar nu al zijn beste tijd gehad heeft.”

Er wordt enerzijds gepraat over de zzp’er en anderzijds over werknemers. Je hebt ook mensen die beide zijn. Mensen die parttime in dienst zijn en daarnaast freelancer. Hoe liggen de voorstellen in het rapport voor deze situatie?

“Mijn beeld van het rapport is dat voor alle vormen van werk er een bepaald minimum aan sociale zekerheid wordt georganiseerd, het zei pensioen, het zei arbeidsongeschiktheid. Als jij deels zzp’er bent, val jij ook onder die regeling die daarvoor bedacht wordt. Als je dat niet wilt is dat pech gehad. Dat is een punt waarbij de overheid verantwoordelijk gaat worden voor de problemen van de zzp’er. Willen we dat als Nederland? Het idee van collectieve zekerheid is dat iedereen meedraagt, dat is een goede denkrichting van Borstlap. Als je uiteindelijk zelf het risico neemt om arbeidsongeschikt te worden, en je daar dan geen potje voor hebt, daar moet dan de maatschappij daar alsnog voor betalen. Dat is dan bijstand. Dit schets een soort basisinkomen. Dat woord wordt niet genoemd in het rapport, maar een soort basisregeling dat iedereen sowieso voldoende inkomen heeft om rond te komen.” 

Een zzp’er die voornamelijk seizoenswerk doet kan zich bijna niet verzekeren. Hoe willen ze dat gaan veranderen?

“De Commissie-Borstlap stelt heel duidelijk ‘we willen arbeidscontracten, en heel beperkt uitzendwerk en zzp’ers. En al helemaal niet embedded.’ Als het seizoenswerk is in bijvoorbeeld de landbouw, ben je al heel snel embedded bij een bedrijf.

Hugo Jan Ruts schrijft op ZiPconomy ‘deze voorstellen betekenen het einde van huidige ZP-model.’ Waarom?

Hugo Jan Ruts: “Om twee redenen: aan de ene kant de fiscale voorstellen die ze doen. Ik denk dat dat voor een flinke groep zelfstandigen het einde van het ondernemerschap kan betekenen. Maar de tweede is wat mij betreft ingrijpender, en dat is dat de afbakening van ‘wanneer ben je zelfstandig’ of ‘wanneer ben je werknemer’ wel heel sociaal conservatief is wat mij betreft. Dat betekent voor veel zelfstandigen die nu ingehuurd worden dat er maar één route overblijft, en dat is werknemer worden.”

Het is een soort schijnbeeld dat je als zzp’er meer overhoudt of meer verdient in minder dagen. Als je kijkt naar de regels die er aan komen, gaat dat mensen beter bestendig maken?

Van Oostenbruggen: “Het grote spanningsveld bij de inkomensverschillen zit hem in het feit dat mensen zelf de keuze maken tussen inkomen versus verzekeren tegen risico. Als jij je stevig verzekert tegen arbeidsongeschiktheid, een goed pensioen en een flinke buffer wilt overhouden, dan hou je niet het dubbele over met 2 of 3 dagen werken. Daar zit denk ik de crux.”

Er zouden plannen zijn om arbeidsongeschiktheid verplicht te maken, terwijl deze wet begin deze eeuw is afschaft. Zou je daar iets over kunnen zeggen?

Ruts: “Wat Borstlap schrijft is dat er een verzekering komt met een wachttijd van één jaar, dus voor langdurig arbeidsongeschiktheid, en dan tegen een minimum inkomen. Dat is wel behoorlijk basis en wat dat betreft een stuk minder dan de WAZ die we vroeger hadden.

Hoe moeilijk zou het zijn om weer terug te gaan naar de oude VAR? Die stelde dat je minimaal 3 opdrachtgevers per jaar had, en niet voor één klant werkzaam was.

Ruts: “Dat is helemaal niet moeilijk, maar het juist precies niet wat Borstlap wil. Die wil eigenlijk terug naar de situatie van vóór de VAR. De VAR is de Verklaring arbeidsrelatie. Dan kreeg je een verklaring van de Belastingdienst dat je als zelfstandige kon werken. Die zekerheid wil Borstlap wegnemen. Hij wil kijken naar wat er feitelijk gebeurd tijdens het werk en dan beoordelen of er een arbeidsrelatie is of niet. Dat geeft veel onzekerheid bij opdrachtgevers en zelfstandigen of je wel ingehuurd mag worden.

Als je met pensioen gaat hoef je volgens de huidige wetgeving geen arbeidsongeschiktheidsverzekering af te sluiten als je nog een dag wilt werken als zzp’er naast je pensioen. Hoe werkt dat in de nieuwe voorstellen?

Van Oostenbruggen: “Het is een adviesrapport, nog geen voorstel. Het idee is een bepaalde minimumbestaansregeling. Als je AOW krijgt en misschien nog wat extra pensioen, dan heb je geen arbeidsongeschiktheidsverzekering nodig. Maar het idee is ook dat we met elkaar het collectief opbrengen door het belasten van de arbeid. Ik kan me haast niet voorstellen dat gepensioneerden of AOW’ers worden vrijgesteld van bijdragen aan de sociale zekerheidspotten.”

Nederland telt 1,4 miljoen zelfstandigen. Die moeten opnieuw gaan onderhandelen met de opdrachtgever of werkgever over hoe zij de in toekomst zullen werken. Klopt dat?

Van Oostenbruggen: “Ik denk het niet. Wat Borstlap aangeeft is dat de intentie van partijen veel minder belangrijk wordt. Er wordt feitelijk gesneden in de vrijheid waarin mensen afspraken maken. Ik vind dat dan ook een van de meest spannende voorstellen die ze doen. Er gaat zo meteen denk ik vrij dwingend geroepen worden: ‘u bent werknemer en daar moet belasting over betaald worden’.”

Bestaat niet ook het gevaar dat ze gaan zeggen dat je tot een bepaald inkomen per jaar zzp’er bent en dan pas daarboven ondernemer wordt?

Ruts: “Een splitsing tussen zzp’er en ondernemer op basis van inkomen? Dat zit volgens mij niet in de plannen. De helft van alle zelfstandigen verdient nu een inkomen van onder de €27.000. Dat is een hele groep die niet zonder die fiscale voordelen kan denk ik, zeker niet als je fulltime werkt of kostwinner bent. Dat is er nog maar één weg, dat is werknemerschap.”

Een ander voorstel van Borstlap is: ‘Iedereen krijgt bij geboorte een persoonlijk ontwikkelbudget en werkgevers moeten die pot gaan vullen’. Hoe kijk jij daar tegenaan?

Van Oostenbruggen: “Dat idee is op zich niet nieuw. Tegelijkertijd denk ik dat het heel goed is dat mensen zich blijven ontwikkelen. Zeker als ze in een doodlopend carrière-pad zitten. Als er dan een pot is waarmee je je kan omscholen naar een andere beroep, dan is dat volgens mij heel goed. Een van de ideeën van Borstlap is om die transitievergoeding in die pot te storten. Er zijn heel veel mensen die vergoeding op dit moment niet aanwenden voor omscholing.”

De gehele uitzending is hier terug te luisteren.