WRR: “Verlies aan autonomie tast kwaliteit werk aan.” Aanbevelingen om grip op geld, werk en leven te vergroten.

Nieuwe technologie, de toename van flexibel werk en de intensivering van werk kunnen grote gevolgen hebben voor de kwaliteit van werk. Dat stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een nieuw rapport met de titel “Het betere werk”. De raad adviseert bedrijven, instellingen, sociale partners en de overheid in te zetten op goed werk voor iedereen die wil en kan werken. “Goed werk is essentieel voor de brede welvaart in ons land: voor de economie en voor de sociale samenhang.”

Het rapport wordt vanavond overhandigd aan minister Koolmees van Sociale Zaken (zie hier voor livestream vanaf 20.00 uur)

Condities voor goed werk 

In het rapport formuleert de WRR drie condities voor goed werk, die passen bij de wensen vanuit de Nederlandse samenleving en de aard van de economie:

1. grip op geld, oftewel een gepast loon met zekerheden;
2. grip op het werk, dat wel zeggen autonomie en verbondenheid op het werk; en
3. grip op het leven, met een goede balans tussen werk en privé.

De WRR adviseert om een stelsel van contract neutrale basisverzekeringen te ontwikkelen en oneerlijke concurrentie tussen werkenden met verschillende contractvormen te voorkomen. Die adviezen lijken in de lijn te liggen met het advies van de Commissie Borstlap dat volgende week verschijnt.

Onvoldoende grip op geld, werk en leven

Er zijn de laatste jaren veel banen bijgekomen. Maar als het gaat om goed werk, is Nederland in Europees perspectief geen voorloper, zo blijkt uit studies van de OESO en Eurofound. Een toenemend aantal mensen heeft onzeker werk (36 procent in 2018). En bijna de helft van de werkenden ervaart een gebrek aan autonomie op het werk – ook dat aantal is toegenomen, zo concludeert de WRR. Ook onder hoogopgeleiden, is het gevoel van autonomie de afgelopen jaren afgenomen.

“De kwaliteit van werk in ons land is ongelijk verdeeld. Bij mensen die werken in de publieke sector, zoals in de zorg, het onderwijs of politie staat die het meest onder druk. Zij hebben namelijk meer taken gekregen, terwijl hun autonomie is afgenomen. Daarnaast zijn er een miljoen mensen die aan de slag willen maar geen werk hebben, laat staan goed werk.”

Goed werk is goed voor individu, economie en samenleving

Goed werk is volgens de WRR essentieel voor de brede welvaart: voor de kwaliteit van leven van individuen, voor de economie en voor de samenleving als geheel. “Goed werk zorgt voor betrokkenheid en haalt het beste bij mensen naar boven. Dat kan bijdragen aan innovaties, wat goed is voor de economie. Goed werk vergroot ook het welzijn en de gezondheid van werkenden, vermindert verzuim, en maakt het mogelijk dat mensen langer doorwerken. Op dit moment wordt bijna de helft van het verzuim veroorzaakt door het werk zelf, en heeft 17 procent van de werkenden burn-outklachten.”

Kwaliteit van werk is een keuze

Nieuwe technologie, de toename van flexibel werk en de intensivering van werk (sneller moeten werken of met een hogere emotionele belasting) kunnen de kwaliteit van het werk verder onder druk zetten, maar dat hoeft niet. De toekomst van het werk ligt niet vast en wordt niet bepaald door globalisering of technologische ontwikkeling, maar hangt mede af van onze keuzes en beslissingen op nationaal niveau.

Nederland doet het in Europees perspectief goed, maar scoort op het terrein van baanzekerheid onder het gemiddelde, zie de binnenste cirkel van onderstaande afbeelding. De buitenste cirkel laat zien op welke terreinen de trend in Nederland negatief is. Alleen werkzekerheid kleurt groen. Onder andere ‘baanzekerheid’, ‘sociale zekerheid’ en ‘autonomie’ staan in het rood.

Aanbevelingen

De WRR doet negen aanbevelingen om de grip op geld, werk en leven te vergroten voor iedereen die werkt of wil werken. Bedrijven en instellingen zijn primair verantwoordelijk voor de kwaliteit van werk, maar ook de overheid kan helpen met het realiseren van goed werk voor meer mensen door goede wet- en regelgeving, toezicht, subsidies, door eisen te stellen bij aanbestedingen en het goede voorbeeld te geven als werkgever. Aanbevelingen voor het betere werk:

Grip op geld

1. Voorkom oneerlijke concurrentie tussen werkenden met verschillende contractvormen.
2. Ontwikkel een stelsel van contract neutrale basisverzekeringen en voorzieningen voor alle burgers, een stelsel dat past bij de nieuwe wereld van werk.
3. Vernieuw het actief arbeidsmarktbeleid, onder andere door meer aandacht voor persoonlijke begeleiding.
4. Geef mensen met een uitkering en weinig kans op de arbeidsmarkt een basisbaan.

Grip op het werk

5. Ontwikkel een programmatische aanpak voor goed werk binnen bedrijven en instellingen.
6. Versterk de positie van werkenden binnen arbeidsorganisaties.

Grip op het leven

7. Schep meer mogelijkheden om mensen de keuze te geven hoeveel uren ze willen werken, onder andere door goede kinderopvang en ouderenzorg te bieden en meer werken makkelijker afdwingbaar te maken.
8. Zorg voor langdurige, collectief betaalde verlofregelingen voor zorg en meer zeggenschap over arbeidstijden.

Goed werk

9. Maak de drie condities van goed werk en de verdeling hiervan over de bevolking tot basis van overheidsbeleid en volg deze in de Monitor Brede Welvaart.

Het volledige rapport van de WRR is te vinden op : https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2020/01/15/het-betere-werk.