‘Ok, drie rijbanen, maar hoe houd je de arbeidsmarkt filevrij’ ?

In wat voor land wil AWVN werkgeven? is de tegenvraag die de nieuwe AWVN-directeur Raymond Puts (ex-USG People) in zijn vlog stelt als reactie op het eindrapport In wat voor land willen wij werken? van de commissie Borstlap dat eind januari is gepresenteerd.

Borstlap stelt drie ‘rijbanen’ voor: loondienst, flex (uitsluitend via uitzenden) en ondernemen. Maar volgens Puts is er veel meer nodig die ‘rijbanen goed begaanbaar te houden en de arbeidsmarkt filevrij’ te maken.

Want de commissie Borstlap wil dat flex wordt beperkt tot uitzenden, dat bovendien alleen voor tijdelijk werk mag worden ingezet. Uitzenden moet dus (net als vroeger) worden beperkt tot ‘ziek en piek’. Maar daarmee houdt Borstlap te weinig rekening met de bedrijfsdynamiek, stelt Puts. Flex is niet alleen nodig voor seizoenswerk of vervanging van een zieke of zwangere, met de flexschil wapenen bedrijven zich ook tegen onzekerheid door snelle marktveranderingen en de noodzakelijke aanpassingen daardoor in het personeelsbestand. Of zoals Puts het verwoordt: ‘Heb ik over een jaar nog wel net zoveel personeel nodig als nu?’

Ook voor werknemers in loondienst moet er veel veranderen. Volgens Puts schrikt het dienstverband in de huidige vorm werkgevers af. ‘Als we de lasten en verplichtingen die het vaste dienstverband met zich meebrengt niet verminderen, komt er geen betere balans op de arbeidsmarkt (ook een verwijzing naar de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB)).

5 aanwijzingen

Daarom komt de AWVN als reactie op het eindrapport van Borstlap met een eigen advies: 5 aanwijzingen voor een beter werkend Nederland.

Een samenvatting:

1. maak werkgeverschap aantrekkelijk; ja, ‘de flexbalans helt over naar één kant’, maar realiseer je dat dit ook komt doordat elke werkgever in de praktijk moet opereren in een context van een snel veranderende markt (door technologie en internationalisering) en dat brengt veel onzekerheid met zich mee. Dat maakt invulling geven aan goed werkgeverschap er niet gemakkelijker op. Zeker niet omdat de lasten op arbeid in Nederland tot de hoogste van Europa behoren. Een betere balans tussen vast en flex kan niet worden gerealiseerd zonder werkgeverschap aantrekkelijker te maken (lees: minder zware verplichtingen), zo waarschuwt AWVN.

2. toets de maatregelen; hebben de maatregelen echt effect, dragen zij bij aan de wendbaarheid van werkgevers en werknemers (ontwikkeling) en op welk niveau zijn de maatregelen het meest effectief (wettelijk of in een cao)? Opvallend is dat de AWVN hierbij ook verwijst naar de fiscale beperkingen die Borstlap voorstelt voor zzp’ers (afschaffen zelfstandigenaftrek en MKB-vrijstelling); ‘Als het wegnemen van fiscale voordelen zonder enige compensatie leidt tot minder ondernemerschap, inkomensachteruitgang voor een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking en zo tot minder groei en werkgelegenheid, dan is dat offer wellicht te groot.’

Lees ook: Voorstellen commissie Borstlap betekenen einde van huidige ZP-model

3. maak rijbanen voor contracten gelijkwaardig; de kosten- en risicoverschillen tussen de rijbanen moeten kleiner worden gemaakt om de weg vrij te maken voor een arbeidsmarkt waarin de aard van het werk doorslaggevend is in de keuze voor een contractvorm, zo stelt de AWVN. Maar de werkgeversorganisatie ziet dat Borstlap werken in vast dienstverband als preferente route aanwijst (werknemer, tenzij..) en voor uitzenden en zzp tal van blokkades opwerpt. Terwijl er geoorloofde redenen zijn voor werkgevers om die vormen van flex in te zetten en ook veel werkenden zelf de behoefte hebben aan die flexibiliteit. De AWVN ziet liever dat de drie rijbanen gelijkwaardig zijn.

4. maak het contract minder bepalend; door sociale zekerheid en ontwikkeling (leven lang ontwikkelen) deel uit te laten maken van het fundament voor alle werkenden, worden de verschillen tussen de verschillende rijbanen kleiner en kunnen werkenden gemakkelijker van baan wisselen. De boodschap van het AWVN: hang zekerheid niet op aan het type contract, maar aan het feit dat iemand werkt en inzetbaar is op de arbeidsmarkt.

Hang zekerheid niet op aan het type contract, maar aan het feit dat iemand werkt en inzetbaar is op de arbeidsmarkt

5. polder én praktijk aan zet; politiek, vergeet de praktijk niet. De AWVN zou graag zien dat ook partijen die minder vanzelfsprekend aan tafel zitten in Den Haag een stem krijgen. Anne Megens (adviseur Beleid en strategie bij AWVN) formuleert dit in een toelichting als volgt: “Wij zouden graag zien dat een brede, maatschappelijke alliantie ontstaat die aan de slag gaat en invulling geeft aan de richting waarin de arbeidsmarkt zich de komende jaren moet ontwikkelen. Dat moet een afspiegeling zijn van de moderne arbeidsmarkt, daar horen dus ook het bedrijfsleven en zzp-organisaties bij.”

Samenvattend stelt Megens: “Wij delen de richting die de commissie Borstlap op wil, maar wij zijn kritisch over de uitvoering van bepaalde onderdelen.” Zo pleit de AWVN ervoor om niet alle maatregelen in beton te gieten. “Niet alles hoeft te worden vastgelegd in nationale wetgeving, je kunt doelen soms beter (sneller) halen door ze op decentraal niveau te regelen, bijvoorbeeld in CAO’s.” Daarom wil de AWVN de samenwerking aangaan met vakbonden om ‘in het arbeidsvoorwaardenoverleg de richtingen van de commissie Borstlap en de WRR te realiseren’.

Momentum

De AWVN wil met deze 5 aanwijzingen een bijdrage leveren aan de brede maatschappelijke discussie om het ‘werk verder te brengen’ – om ‘de files op de arbeidsmarkt’ op te lossen. Megens: “Wij willen het momentum niet voorbij laten gaan. Arbeidsmarkthervormingen zijn nu nodig. Wij leveren dus geen kritiek om vervolgens in de loopgraven te gaan zitten, maar willen een constructieve bijdrage hieraan leveren.”

Het wachten is nu op de officiële reactie (brief) van het kabinet op de aanbevelingen van de commissie Borstlap. Volgens Megens moet dat de aanzet zijn voor de brede aanpak van politiek, polder en praktijk. “Wij zien de uitnodiging daarvoor graag tegemoet.”