ZZP’er, corona, minder inhuur en geen contract. Wat nu?

Nederland zit op slot. De maatregelen voor het indammen van het coronavirus raken onvermijdelijk ook zelfstandigen die ingehuurd worden door opdrachtgevers. Vraaguitval is een onderdeel van het risico dat je als zelfstandig ondernemer loopt, maar dat is voor de ene zzp’er net iets makkelijker gezegd dan voor de ander.

Welke rechten heb je eigenlijk als zzp’er in een situatie dat een opdrachtgever je plots minder of niet meer wil inhuren. Een aantal algemene uitgangspunten. Met de opmerking dat door de schaal en impact op dit vlak ook wij op een onontgonnen terrein terecht komen.

Contracten

Afspraken over de (on)mogelijkheden tot het (tijdelijk) stopzetten van inhuur of het verminderen van het aantal uur, kunnen natuurlijk opgenomen zijn in een overeenkomst die een opdrachtnemer en opdrachtgever hebben afgesproken.

Zulke afspraken kunnen ook staan in de algemene voorwaarden van een zelfstandige of de inkoopvoorwaarden van een opdrachtgever, de kleine lettertjes. Van belang is wel dat bij het aangaan van de overeenkomst naar die voorwaarden is verwezen. Dat kan ook bij de offerte zijn gebeurd.

Een overeenkomst hoeft niet per se een apart document te zijn. Ook een bevestiging in een mail, al dan niet met een verwijzing naar de voorwaarden, is een afspraak om op terug te kunnen vallen.

Geen overeenkomst

Wanneer partijen geen overeenkomst hebben afgesloten, dan wordt het wel wat ingewikkelder. Werknemers die geen arbeidsovereenkomst hebben, vallen direct terug op een aantal basis beschermingen in het arbeidsrecht. En die bieden niet zelden meer bescherming dan een arbeidsovereenkomst.

Voor ondernemers ligt dat wel wat complexer. Zelfstandigen zijn zeker niet zonder rechten. Onder bepaalde omstandigheden kunnen ze ook aanspraak doen op zaken die onder het arbeidsrecht vallen. Maar dat wil niet zeggen dat je als zelfstandige ook automatisch dezelfde rechten hebt als  een werknemer of flexwerker met een arbeidsovereenkomst. De opmerking die ik op twitter las dat – als je geen contract hebt – een opdrachtgever de inhuur niet zo maar kan stoppen en dat je (net als bijvoorbeeld oproepkrachten) recht hebt op dezelfde uren als daarvoor, lijkt me iets te kort door de bocht.

Gezond verstand en goed opdrachtgeverschap

De eerste stap – en oproep – is dat opdrachtgevers en opdrachtnemers vooral hier proberen in onderling overleg uit te komen. Met een open en eerlijk gesprek, met oog voor de wederzijdse situatie. Je zit alle twee met een probleem, hoe kan je de pijn ook  zo redelijk mogelijk verdelen? Zijn alle mogelijkheden om toch door te gaan met werkzaamheden echt wel benut? Wat betekent uitstel voor beide partijen. Ik zag op twitter een zelfstandige die bij uitgestelde opdrachten probeert af te spreken om nu toch 50% te kunnen factureren en 50% als de opdracht toch gedaan wordt. Gooi als opdrachtgever dus niet gelijk alle deuren dicht, eis als opdrachtnemer niet gelijk al je rechten op, als je die al hebt.

Je recht halen

Bij WNL op Zondag (kijk hier) stelde minister Wiebes gisteren dat teruglopende inkomsten voor zzp’ers bij het ondernemersrisico hoort. “Zzp’ers wilden zelf geen vast dienstverband. Deze mensen hebben bewust een risico genomen”. Hij drukte zich – zoals we wel van hem gewend zijn – ongelukkig uit. Voor een flink deel van de zzp’ers heeft hij een punt. Een grote meerderheid heeft die stap ook bewust en in vrijheid genomen. Veel zullen ook verstandig genoeg zijn om een financiële buffer te hebben om minimaal een paar maanden zonder omzet te kunnen overbruggen. Wiebes gaf overigens ook aan dat het kabinet kijkt waar en of het nodig is om bestaande vangnetregelingen voor zzp’ers “op te schalen”.  Maatregelen die het kabinet nu treft (zie onderaan dit artikel) zijn (deels) ook gericht op zzp’ers.

Een ondernemende professional ziet wellicht ook mogelijkheden om van de nood een deugd te maken: nieuwe producten, diensten. Of nu eens tijd te maken voor het bijwerken van zijn/haar vakliteratuur. Of te zorgen voor mensen die het nu hard nodig hebben.

Maar die luxe zullen niet alle zelfstandigen hebben.

Met een gesprek, brief of mail (altijd beter om het op schrift te hebben), kan je proberen je recht te halen voor het door laten lopen van je opdracht. Het is wel zinvol om vooraf eerst juridisch advies in te winnen. Wellicht heb je een rechtsbijstandverzekering die dergelijke vragen dekt en ook een aantal zelfstandigenorganisaties (zie overzicht) hebben een juridische helpdesk.

Zo’n stap kan natuurlijk wel de relatie met je klant schaden, maar ja, soms kan dat niet anders.

Voor zzp’ers die voor particulieren werken (niet direct de doelgroep van dit blog, maar toch) is er nog de ‘regeling dienstverlening aan huis’ die in dit kader relevant kan zijn.

De rechter

Mocht je er na de eerste juridische stappen niet uit komen, dan volgt de stap naar de rechter. Of je daar uiteindelijk (ondertussen maanden je maanden verder) gelijk krijgt zal erg afhangen van je positie. Een rechter kijkt naar alle omstandigheden. Heb je zelf ooit bewust gekozen voor het ondernemerschap en krijg je duidelijk meer betaald dan een werknemer, dan zal een beroep doen op werknemersrechten weinig kans van slagen maken. En vice versa. Hoe kwetsbaarder je positie, hoe meer je werkzaamheden op die van een werknemer lijken, hoe groter de kans dat je ook aanspraak kunt maken op werknemersrechten. Of rechters in deze situatie nu sneller of juist minder snel die conclusie zullen trekken, is niet in te schatten.

Overheid

Naar mate de impact van deze corona-crisis groter wordt zal het aantal steunmaatregelen ook toenemen. Let wel: die maatregelen zullen vooral gericht zijn ondernemers (ook zzp’ers) door deze periode heen te helpen, niet om geplande omzet te compenseren.

Een overzicht van wat nu bekend is:

• Er wordt druk gesproken dat het kabinet met steunmaatregelen komt voor zwaar getroffen sectoren. Wellicht geeft dat sommige opdrachtgevers de mogelijkheid om zelfstandigen in te blijven huren.
• Voor de cultuursector ligt er een aangenomen Kamer motie voor een specifiek actieplan voor zzp’ers in de culturele sector. De Kunstenbond heeft een meldpunt geopend (zie hier) voor zelfstandigen die in de problemen komen door annuleringen van voorstellingen.
• De geplande verruiming van de BMKB-regeling voor ondernemers (borgstelling) wordt versneld opengesteld (zie hier).
• De BBZ is een bestaande regeling voor zelfstandigen in financiële problemen. Via de gemeente kunnen die een overbruggingskrediet krijgen. D66 heeft Kamervragen gesteld om de toegang tot de regeling tijdelijk te versnellen. Ook FNV Zelfstandigen en PZO pleiten daarvoor.
• De Belastingdienst (zie hier) geeft de mogelijkheid om uitstel van betaling belastingen (ook omzetbelasting) aan te vragen voor wie in de problemen komt vanwege corona.
• Zie ook nog deze whitepaper van ONL met tips om liquiditeitsproblemen te voorkomen of deze van FNV Zelfstandigen.

Wordt ongetwijfeld vervolgd en laten we bovenal oog hebben voor hen die ernstig ziek zijn door dit virus en allen in de zorgsector die zo hard werken om erger te voorkomen.