Judith Tielen (VVD) over zzp-regulering en de webmodule: ‘Ik geloof meer in maatwerk dan een computerprogramma’

“De crisis laat zien dat sommige zzp’ers een wel heel onzeker bestaan hebben, vooral in laaggeschoolde beroepen”, zegt Judith Tielen, Tweede Kamerlid namens de VVD. “Maar moet je dan met wetgeving alle zelfstandigen over één kam scheren en daarmee ondernemerschap beperken? Wij vinden van niet. We moeten op zoek naar een manier om een evenwichtige, wendbare arbeidsmarkt te realiseren.”

Soms wel heel weinig zekerheid

Eind januari kwam de commissie Regulering van Werk onder leiding van Hans Borstlap met een voorstel voor zo’n visie. De rode draad van het rapport: het terugdringen van alle vormen van flexibele arbeid. Werknemerschap moet volgens de commissie weer de norm worden voor alle ‘reguliere arbeid’.  Daarnaast stelt de commissie voor om fiscale verschillen tussen werknemers en zelfstandigen op te heffen en zelfstandigen verplicht onderdeel te laten zijn van het collectief sociaal stelsel.

Tielen is over het algemeen positief over het rapport. “Borstlap komt met veel analyses, kennis en cijfers die ons helpen om een wendbare arbeidsmarkt te realiseren”, zegt ze. “Tijdens de coronacrisis zie je dat sommige analyses wel kloppen. Bijvoorbeeld dat sommige zzp’ers wel heel weinig zekerheid hebben.”

Ondernemerschap gaat gepaard met jezelf wapenen voor tegenvallers, vindt ze. “Sommige zzp’ers gaan snel kopje onder. Ik denk dat we in lager geschoolde beroepsgroepen wat terughoudender moeten zijn voordat we iemand als ondernemer betitelen. Ik zeg dat voorzichtig en zo bedoel ik het ook.”

Nauwelijks maatschappelijk debat

Hoe we dan precies onderscheid moeten maken tussen ondernemerschap en werkgeverschap, dat weet Tielen ook nog niet precies. “In de ideale wereld wil ik iemand vragen of hij alle consequenties die horen bij het ondernemerschap kan en wil dragen”, zegt ze. “Als hij instemt, dan laat je hem met rust. Helaas is dat in de praktijk niet te doen, omdat sommige opdrachtgevers werknemers het zzp-schap in dwingen.”

Volgens haar is meer discussie nodig over een effectief arbeidsmarktbeleid. Dat vindt ook Hans Borstlap, die zijn eindrapport presenteerde als basis voor een ‘breed maatschappelijk debat’. “We hebben schuurpapier geleverd”, zei Borstlap. “Schuur ermee en kom met andere plannen als die beter zijn dan die van ons.”

Dat debat heeft tot nu toe nauwelijks plaatsgevonden, ziet Tielen. Ze vindt het zorgelijk dat het ministerie van Sociale Zaken ondertussen verder werkt aan nieuwe wetgeving ter vervanging van de Wet DBA. “We moeten ons eerst afvragen hoe we zorgen dat de arbeidsmarkt ons straks uit de crisis gaat helpen, voordat we met nieuwe regels komen.”

Meer inzicht en verbinding

Nu één maatregel doorvoeren en de rest laten zitten, dat werkt niet, vindt ze. “Wachten is niet de oplossing, maar feit blijft dat er pas duidelijkheid kan komen zodra het kabinet een visie heeft. Hoe kunnen we zorgen dat de arbeidsmarkt zowel bijdraagt aan de economie als de behoefte van werkenden? In het debat dring ik erop aan om alles met elkaar te verbinden. We moeten nog meer informatie verzamelen voordat we iets doen.”

Er is allerlei onderzoek beschikbaar, benadrukt ze. Ze noemt onder andere het rapport van Borstlap, de inzichten van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Deeltijdwerk, het IBO Toeslagen. “Maar er is nog meer inzicht nodig. Deze crisis kan ons helpen meer inzicht te krijgen in de maatregelen rondom zzp’ers. Bijvoorbeeld cijfers over de buffers van ondernemers. Laten we die gebruiken, voordat we keuzes maken die ondernemerschap in de weg zitten.”

Juist in crisistijd zijn ondernemerschap en wendbaarheid zo belangrijk. Je moet ze nu niet lastigvallen met onzeker gedoe.

‘Geef ondernemers houvast in de crisis’

Het CDA verwacht op korte termijn een reactie van het kabinet op het voorstel voor de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen, maar de wet minimumbeloning en de wet zelfstandigenverklaring worden een zaak voor na de verkiezingen. VVD-Kamerlid Tielen maakt zich daar zorgen over.

Zzp’ers hebben behoefte aan duidelijkheid en houvast, benadrukt ze. “Juist in crisistijd zijn ondernemerschap en wendbaarheid zo belangrijk. Zzp’ers hebben ruimte nodig om creatief en inventief in te spelen op de behoefte van de markt. Je moet ze nu niet lastigvallen met onzeker gedoe. De minister (red. Wouter Koolmees, Sociale Zaken en Werkgelegenheid) was bezig met een webmodule om houvast te geven en een wet minimumbeloning om uitbuiting van zzp’ers te voorkomen. Ik denk dat het goed is als hij laat weten of hij daar voor de zomer een definitief voorstel over doet.”

‘Werknemer, tenzij’

Ook de commissie Borstlap pleit voor duidelijkheid. De commissie stelt drie ‘rijbanen’ voor: loondienst, flex (uitsluitend via uitzenden) en ondernemen. Als iemand arbeid verricht tegen een beloning, is hij werknemer. Tenzij hij kan aantonen dat hij zelfstandige is. Tielen is het niet eens met deze ‘werknemer, tenzij’-benadering.

“Die standaard voelt niet goed voor ondernemers, zoals ik, en doet geen recht aan de behoefte van werkenden om een baan te kunnen combineren met ondernemerschap,” zegt zij. “Ik zie steeds meer wisselwerking op de arbeidsmarkt. Mensen die bijvoorbeeld willen proberen of ondernemerschap bij ze past. Daar moet je ruimte voor bieden. Iedere werknemer moet zich ondernemer kunnen voelen en eigenaar van zijn werk. Dat Borstlap hieraan voorbij gaat, maakt het rapport onvolledig.” 

Collectieve basis voor alle werkenden

Om dit op te lossen, pleit ze voor ‘een sobere basis’ voor alle werkenden. “Dus iets meer collectiviteit, zowel als het gaat om zekerheid als om scholing. Zodat het niet uitmaakt of je werknemer bent of zzp’er. Maar dat moet echt een basis zijn, bijvoorbeeld op bijstandsniveau. Wie wil, kan op zijn eigen manier extra’s regelen.”

Een basis-aov voor alle werkenden, vind ik een beter idee. Dat maakt meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt mogelijk

Tielen had niet verwacht dat het aov-voorstel van de Stichting van de Arbeid draagvlak zou krijgen bij veel zzp’ers. “De sociale partners hebben redelijk draagvlak en het voorstel is redelijk betaalbaar. Toch vraag ik me af of het loont om nu zo’n aparte aov voor zzp’ers op te tuigen. Het voorstel van Borstlap vind ik beter, namelijk een basis-aov voor alle werkenden. Dat maakt meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt mogelijk.”

• Lees ook: Akkoord over verplichte aov voor zzp’ers: ‘Toegankelijke en betaalbare regeling met keuzevrijheid’. Zzp-organisaties reageren verdeeld.

Maatwerk per sector

Meer ruimte om collectief afspraken te maken zou een oplossing kunnen zijn voor schijnzelfstandigheid, zegt ze. “Misschien werkt het zelfs beter dan een minimuminhuurtarief. Geef zelfstandige postbodes als collectief bijvoorbeeld meer onderhandelpower, zodat zij gezamenlijk kunnen onderhandelen over fatsoenlijke voorwaarden.”

De VVD twijfelt of een webmodule genoeg houvast biedt voor zzp’ers en hun opdrachtgevers. Tielen wil liever dat er meer maatwerk mogelijk wordt per sector. “Het zou mooi zijn als er meer ruimte komt voor zzp’ers om collectieve afspraken te maken per branche. Ik geloof daar meer in, dan in een computerprogramma dat met een paar vragen bepaalt of de Belastingdienst jou als zzp’er moet zien.”

(interview: Hugo-Jan Ruts, samen met Claartje Vogel)