Derde steunpakket voor zzp’ers: geeft dat ruimte om te ondernemen of een verkeerd signaal?

Wat kan het kabinet het beste doen om zelfstandig ondernemers te helpen? Het kabinet kwam dit voorjaar met de Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandig Ondernemers (Tozo) als onderdeel van het brede economisch steunpakket. Die inkomenssteun voor zzp’ers is inmiddels verlengd met vier maanden, ook wel bekend als Tozo 2. Tweede Kamerlid Paul Smeulders van GroenLinks wil zzp’ers nu al zekerheid geven dat er een Tozo 3 komt.

“Ook na september is een stevig sociaal vangnet voor zelfstandigen van groot belang”, schrijft Smeulders in een motie. “Niet alle zelfstandigen hebben namelijk goede buffers en zijn daardoor erg kwetsbaar in deze onzekere economische tijden.”

De Tweede Kamer stemt dinsdag 30 juni over de motie om de Tozo na zeven maanden nog eens te verlengen.

Tozo tot nu toe: de problemen zijn niet voorbij

In totaal vroegen ongeveer 380.000 zelfstandigen in de eerste drie maanden Tozo aan, zo wist staatssecretaris Tamara van Ark te melden aan de Kamer. Dat is ongeveer een kwart van alle 1,4 miljoen zelfstandig ondernemers in Nederland. Uit een rondgang van nieuwszender BNR blijkt dat een kwart van alle aanvragen is afgewezen of afgekeurd.

Waarschijnlijk vragen minder zzp’ers Tozo 2 aan. Ten eerste omdat minder ondernemers in aanmerking komen door de partnertoets. De gemeente keek voor toekenning van de Tozo 1 niet naar het inkomen van de partner van de zzp’er, bij de verlening telt dat wel mee bij de bepaling van de hoogte van de aanvullende uitkering. Ten tweede hebben minder zzp’ers steun nodig, omdat de markt aantrekt, de coronamaatregelen zijn versoepeld en een deel van de ondernemers weer aan het werk kan.

Toch zijn de problemen nog lang niet voorbij. In de herfst loopt Tozo 2 af en is de economische situatie nog lang niet hersteld. Sterker nog: volgens economen komt de Nederlandse economie in een historisch diepe recessie, ondanks alle steunpakketten.

Een deel van het werk dat zzp’ers deden vóór de corona-uitbraak zal in het najaar niet of veel minder bestaan. Zou het kabinet ze daarom niet meer moeten stimuleren om aan de slag te gaan met een plan B? ZiPconomy vroeg het aan experts en belangenbehartigers.

Bijstand voor zelfstandigen

Ook zonder Tozo kunnen ondernemers naar de gemeente voor bijstand. Bijstand voor zelfstandigen (bbz) is een regeling voor ondernemers die tijdelijk financiële problemen hebben. Als je kunt aantonen dat je bedrijf levensvatbaar is, kun je een lening krijgen. Om in aanmerking te komen mogen jij en je partner niet te veel inkomsten of vermogen hebben.

‘Zoek zelf oplossingen of ga terug in loondienst’

Ondernemerscoach Femke Hogema is auteur van het boek Ondernemen in crisistijd en zij was eerder al fel tegen de versoepeling van het urencriterium in coronatijd. “Het is alsof het kabinet zegt: ga maar netflixen. Dat is een verkeerd signaal”, zegt ze. “Een echte ondernemer maakt nu juist overuren. Brainstorm, bel klanten, luister podcasts. Op welke manier kun je klanten nog wel helpen met jouw kennis en kunde? Welke andere problemen kun je oplossen? Zoek oplossingen of ga terug in loondienst.”

Ze vond de Tozo in eerste instantie een heel goede zaak. “Zonder steun was het wel heel hard gegaan met faillissementen”, zegt ze. “En natuurlijk zijn er nog steeds zzp’ers die het echt heel moeilijk hebben. Denk aan de muzikanten, kunstenaars en standbouwers, die kunnen niet zomaar iets anders gaan doen. Maar dat is een beperkte groep, de meerderheid moet gewoon aan de slag.”

Als er een nieuwe steunmaatregel komt, moeten daar meer voorwaarden aan zitten, vindt ze. “Want we kunnen er niet omheen dat de wereld structureel verandert. We kunnen niet eeuwig steun geven, als jij je niet kunt aanpassen aan de nieuwe situatie is het dus klaar.”

‘Help zzp’ers zich structureel aan te passen’

Ook hoogleraar Strategie, Organisatie en Ondernemerschap Erik Stam (Universiteit Utrecht) vindt dat investeringsmaatregelen om de wendbaarheid van zzp’ers te verhogen meer voor de hand liggen dan meer inkomenssteun.

“Weerbaarheid stond centraal in inkomensmaatregelen in de eerste fase, toen de economie voor een groot deel in een intelligente lockdown verkeerde”, vertelt hij. “Inmiddels zijn er veel versoepelingen, maar zien we dat sommige gevolgen van de coronapandemie structureel zijn. Daarom moeten noodmaatregelen meer gericht zijn op de wendbaarheid van werkenden op lange termijn, bijvoorbeeld steun om bedrijfsvoering of bedrijfsactiviteiten structureel aan te passen.” 

‘Maak aanpassen makkelijker met een basis’

Zzp’ers hebben juist een financiële basis nodig om zich aan te kunnen passen, vindt Roos Wouters van de Werkvereniging. Zij staat achter het voorstel van GroenLinks. “De Tozo is nauwelijks voldoende om van te leven, dus je businessplan aanpassen is hoe dan ook noodzakelijk”, vindt Wouters. “Dat gaat heel veel makkelijker als je een basis hebt om te overleven. Duidelijkheid geven dat je die ook in de herfst nog kunt aanvragen, lijkt mij dus een goed idee.”

FNV: verlenging én focus op omscholing

Ook beleidsadviseur Irene van Hest van vakbond FNV Zelfstandigen wil snel duidelijkheid over verlenging van de Tozo. “Veel zelfstandigen hebben nog steeds te maken met directe financiële schade als gevolg van de maatregelen van het kabinet om de coronacrisis te bestrijden.”

Van Hest ziet dat werkenden zich moeten aanpassen en volgens haar is omscholing noodzakelijk. “Er is momenteel nog te weinig duidelijk over de mogelijkheden tot omscholing en hoe zelfstandigen daar gebruik van kunnen maken. Verlenging van de Tozo moet daarom mogelijk blijven.”

PZO: te vroeg om te verlengen

Ook directeur Margreet Drijvers van Platform Zelfstandige Ondernemers (PZO) vindt het belangrijk dat zelfstandigen hulp krijgen bij omscholing. Bijvoorbeeld via het crisisprogramma NL leert door, waarmee mensen vanaf juli kosteloos online scholing en ontwikkeladviezen kunnen volgen om zich aan te passen aan de nieuwe economische situatie.

PZO is niet tegen verlenging van de Tozo, maar vindt het te vroeg om nu al een derde steunpakket toe te zeggen. “We kunnen nu namelijk nog niet vaststellen hoe ondernemers ervoor staan in september”, zegt ze. “Dat hangt voor een belangrijk deel af van de ontwikkeling van het coronavirus. Feit blijft dat niet iedereen kan blijven doen wat hij deed voor de crisis, maar ik ben tot nu toe zeer blij verrast met het aanpassingsvermogen en de veerkracht van veel ondernemers.”

Steunpakketten per sector

FNV Zelfstandigen denkt aan verschillende steunmaatregelen per sector. Van Hest: “Voor sommige sectoren ligt verlenging meer voor de hand, omdat daar nog geen perspectief is en omscholing tijd vergt.”

De culturele en creatieve sector hebben het bijvoorbeeld heel zwaar, blijkt uit analyses van onder andere het Centraal Planbureau, onderzoeksinstituut Panteia en de Sociaal Economische Raad (SER).

“Er is gewoon meer steun nodig voor deze branche”, zegt Peter van den Bunder van de Kunstenbond. “De herstelperiode is langer dan in andere sectoren. Er zijn namelijk geen goede alternatieve verdienmodellen voor concerten, festivals en voorstellingen in de anderhalvemetersamenleving.”

Kunstenbond pleit voor basisinkomen voor culturele sector

Van den Bunder wil een financiële basis voor de zzp’ers in zijn sector. “Daarom pleiten we voor een Tozo 3 als een minimuminkomen, waarbij zzp’ers een aanvullend inkomen mogen verdienen zonder korting op de uitkering”, vertelt de belangenbehartiger. “Vergelijk het met de huidige startersregeling zzp bij het UWV, alleen gaat het nu niet om een startersperiode, maar om een overbruggingsperiode.”

De Tweede Kamer heeft met ruime steun een aantal moties aangenomen om creatieve makers in de culturele sector door deze crisis heen te helpen, vertelt hij. “Vanuit dat perspectief liggen concrete aanvullende maatregelen voor de hand.”