ABN AMRO: Vier toekomstscenario’s voor de flexmarkt na de coronacrisis

Welke invloed heeft de coronacrisis op de lange termijn? In het rapport Nederland na Corona in vier scenario’s blikken economen van ABN Amro vooruit op de toekomst van diverse sectoren. De onderzoekers laten onder andere zien hoe de flexmarkt zich kan ontwikkelen.

De scenario’s zijn gebaseerd op twee onzekerheden:

• Hoeveel invloed heeft de overheid op de ontwikkelingen in de sector?
• Hoe solidair blijven Nederlanders met elkaar?

Die antwoorden hebben namelijk invloed op collectieve besluiten over zorg, pensioen, de verdeling van inkomen en vrij ondernemerschap.

Voor de zakelijke dienstverlening zien de onderzoekers vier mogelijke situaties in de toekomst. Hieronder een samenvatting.

Scenario 1: vrijheid voor de sterken

Dit is een scenario waarbij onze economie en maatschappij draaien om individualisme en vrije concurrentie.

In dit geval is internationale arbeidsbemiddeling een belangrijke factor geworden voor de aanbieders van werk. Werving en selectie is door slimme algoritmen vrijwel volledig geautomatiseerd. Een groot deel van de medewerkers bestaat uit hoogopgeleide kenniswerkers die vooral werken op basis van flexibele contracten. Laagopgeleide banen bestaan vooral daar waar ze niet geautomatiseerd kunnen worden. Bij de invulling van de flexibele schil is de precieze contractvorm minder relevant.

Alles draait om efficiëntie. Het aantal ‘gedwongen zzp’ers’ is relatief groot en de lonen staan onder druk omdat werkgevers uit een grote internationale vijver kunnen vissen. Alleen hoogopgeleide medewerkers die over unieke vaardigheden beschikken, kunnen serieuze salariseisen stellen.

Bemiddeling van banen via online platformen is sterk gegroeid. De accountancysector is voor een groot deel geautomatiseerd en accountants moeten het grootste deel van hun omzet uit adviesdiensten halen.

De individualisering van de maatschappij leidt ertoe dat burgers eerder hun recht willen halen in plaats van onderling naar consensus te zoeken. Voor de advocatuur leidt dit tot een grote groei van de procespraktijk.

Binnen de consultancy maken grote, internationale organisaties de dienst uit. Gespecialiseerde en vaak lokaal georiënteerde nichespelers spelen ondertussen een belangrijke rol bij innovatie.

Scenario 2: open hightech-gemeenschap

Goed werkgeverschap staat centraal en human resources (HR) is voor veel bedrijven een kernactiviteit geworden. Zij moeten namelijk concurreren om talent op een internationale markt.

Uitzendbedrijven en detacheerders moeten het impresario-model hanteren; hun klant centraal stellen in plaats van de inlener. Veel bedrijven in de HR-services verdienen hun geld in de internationale arbeidsbemiddeling en het aantal zzp’ers is wereldwijd sterk toegenomen.

Zzp’ers ontzorgen met fiscaal advies of huisvesting is een groeimarkt. Een aantal flexaanbieders is zelfs ‘preferred employer’ omdat zij in staat zijn de persoonlijke drijfveren en ambities van medewerkers te verbinden met die van hun opdrachtgevers.

De advocatuur, consultancy en accountancy ontwikkelen nieuwe disciplines die zich richten op duurzaamheid. Het gaat beter met de consultancysector dan ooit. Veel van deze bedrijven organiseren zich binnen grotere netwerken die werken met een stevige schil van gespecialiseerde zzp’ers. Organisaties die flexibele werkplekken aanbieden, groeien sterk.

Scenario 3: de eigen staat

De overheid heeft in dit scenario een restrictief toegangsbeleid. Dat betekent minder internationale arbeidsbemiddeling en krimp in de sector HR-dienstverlening. Ook de sector werving en selectie is gekrompen.

Veel werk wat voorheen in het buitenland werd uitgevoerd, gebeurt nu in Nederland. De overheid stimuleert zowel consumenten als bedrijven om binnenlandse goederen en diensten af te nemen.

De advocatuur, accountancy en consultancy zijn echt Nederlandse dienstverleners geworden. Internationaal opererende partijen in de professionele dienstverlening (de Big 4-accountants, adviseurs als McKinsey en BCG en internationaal opererende advocatenkantoren als Clifford Chance en Jones Day) hebben hun bezetting in Nederland sterk teruggeschroefd. De accountancysector is voor een deel genationaliseerd en heet weer Rijksaccountantsdienst.

Scenario 4: de beschermde staat

Nederland is een planeconomie geworden met kenmerken van de industriepolitiek van na de Tweede Wereldoorlog. Overheid en burgers zijn in dit scenario sterk gericht op solidariteit en duurzaamheid.

Door investeringen in duurzaamheid en de nationalisatie van de transportsector, farmacie- en energiesector is Nederland minder afhankelijk van het buitenland. De kwaliteit van leven is hoog, mede omdat de overheid een gezonde levenswijze aanmoedigt. Het bedrijfsleven neemt dit beleid over en zet stevig in op goed werkgeverschap.

De overheid speelt een belangrijke rol in het toekennen van werkvergunningen, al bestaat er wel vrij verkeer in kenniswerkers. Voor flexibele arbeid moet meer betaald worden, maar dat deert ondernemers niet vanuit hun motivatie om een goede werkgever te zijn. Hoewel de arbeidsvoorwaarden tussen vaste en flexibele arbeid relatief klein zijn, blijven bedrijven die inzetten op innovatie en verandering sterke behoefte houden aan flexwerkers.

Stakingen zijn zeldzaam. Advocaten, accountants en consultants helpen de overheid bij het realiseren van een duurzame strategie. Accountants breiden hun verdienmodellen die te maken hebben met het rapporteren van duurzame prestatie-indicatoren verder uit. Een huidig voorbeeld hiervan is de zogeheten ‘social impactreporting’ waarin PWC heel actief is.

De menselijke maat is leidend en het welbevinden van de werknemer staat centraal. Bedrijfsfuncties die voorheen geautomatiseerd zijn, worden weer door mensen ingevuld; de koffiejuffrouw is terug.

Meer weten? Het volledige rapport staat hier.