Kabinet aan de slag met voorstel aov-zzp; UWV en fiscus voorzien problemen

In zijn brief over het pensioenakkoord schrijft minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) dat het kabinet ‘voornemens is’ het advies van de Stichting van de Arbeid voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor zzp’ers over te nemen.

Maar voordat die verplichte zzp-aov ingaat, heeft de minister nog wat werk te doen. In dezelfde brief schrijft hij dat de Belastingdienst en uitkeringsinstantie UWV bang zijn dat ze de regeling niet kunnen uitvoeren. De twee instanties waarschuwen namelijk dat het voorstel van de sociale partners te ingewikkeld is.

Voorstel van de sociale partners

Op verzoek van minister Koolmees kwamen de sociale partners (ook wel Stichting van de Arbeid) begin maart met een voorstel voor zo’n collectieve zzp-aov. In het pensioenakkoord is afgesproken dat zzp’ers zich net als werknemers altijd tegen arbeidsongeschiktheid moeten verzekeren.

De Stichting adviseert een ‘standaardverzekering’ voor langdurig inkomensverlies na ziekte of een ongeval. Zzp’ers mogen zelf hun eigenrisicoperiode bepalen: 1 jaar (standaard), een half jaar of 2 jaar. Hoe langer die periode, hoe lager de maandelijkse premie. De verplichte aov geldt niet voor zelfstandigen in de agrarische sector en niet voor zelfstandigen met personeel.

Lees meer: Akkoord over verplicht aov voor zzp’ers

De uitgangspunten van het aov-voorstel voor zzp’ers:

• Toegankelijk: de verzekering wordt beschikbaar voor alle zelfstandigen zonder personeel, zonder toetredingsdrempels

• Betaalbaar: een inkomensafhankelijke premie, met een maximum van 205 euro bruto per maand

• Keuzevrijheid: zzp’er mogen zelf de lengte van de eigenrisicoperiode kiezen, hoe korter die is hoe hoger de premie. En wie een eigen private verzekering heeft met minimaal dezelfde dekking, hoeft niet mee te doen met de publieke verzekering.

Keuzevrijheid is problematisch

Die keuzevrijheid vinden zzp’ers erg belangrijk. Maar al die verschillende opties maken deze regeling onuitvoerbaar, vrezen de Belastingdienst en het UWV. Volgens de uitkeringsinstantie ontstaan bijvoorbeeld ingewikkelde situaties als de wachttijd voor zzp’ers (keuze tussen een half jaar, jaar of twee jaar) afwijkt van de wachttijd voor zieke werknemers (twee jaar). Dat schrijft voorzitter van de Raad van Bestuur Fred Paling in zijn reactie op het voorstel van de sociale partners. Paling vraagt zich af wat bijvoorbeeld moet gebeuren bij mensen die werken in loondienst en daarnaast zelfstandige zijn. Ook voorziet hij ingewikkelde situaties voor werkenden die regelmatig switchten tussen ondernemer- en werknemerschap.

Definitie van zzp’er

Bovendien vreest de uitkeringsinstantie dat het lastig is om te bepalen wie dan die zzp’er is die zich verplicht moet verzekeren. Volgens het UWV blijkt uit de problemen rondom de wet DBA hoe lastig het is om het verschil tussen werknemers en zelfstandigen te bepalen. Paling vindt dat het kabinet die definitiekwestie eerst moet oplossen, voordat het UWV met zo’n zzp-aov aan de slag kan.

Betaalbaarheid

Ook het Centraal Planbureau (CPB) ziet moeilijkheden. Als publieke en private verzekeringen naast elkaar bestaan, kan het zo zijn dat mensen met een laag verzekeringsrisico vooral gebruik maken van publieke verzekeringen. Zzp’ers met een relatief hoger risico op arbeidsongeschiktheid zullen vooral de publieke verzekering gebruiken, waardoor de publieke premie geleidelijk steeds verder stijgt, vreest het CPB.

Verder uitwerken

Daarom moet minister Koolmees het voorstel verder uitwerken samen met de sociale partners, UWV, de Belastingdienst en het Verbond van Verzekeraars. De minister schrijft dat hij wil vasthouden aan de keuzemogelijkheden. Verder wil hij de lastendekkende premie en uitkering van 143% van het wettelijk minimumloon onderbouwen.

Ook belooft hij dat hij komt met een ‘afbakening van de kring van verzekerden’. Oftewel: straks moet echt duidelijk zijn wie zzp’er is voor het UWV en de Belastingdienst.

Koolmees wil voor het einde van dit jaar een uitgewerkt voorstel naar de Tweede Kamer sturen. Nadat het voorstel omgezet is in wetgeving, begint de uitvoering naar verwachting niet eerder dan in 2024.

FNV Zelfstandigen: nog geen uitvoeringstoets

Dit voorjaar waren de meningen over het bereikte akkoord onder zelfstandigen en hun vertegenwoordigers zeer verdeeld. Een aantal zzp-organisaties heeft mee onderhandeld met het akkoord, waaronder FNV Zelfstandigen.

‘Wij zijn optimistisch over wat UWV en de Belastingdienst tot stand kunnen brengen.’

Beleidsadviseur Zelfstandigen Irene van Hest is blij dat de minister uitdrukkelijk aangeeft het voorstel over te nemen. “We zijn bekend met de eerste reacties van de belastingdienst en UWV”, zegt ze. “We hebben tijdens dit traject ook veel met beide instanties gesproken.”

Ze benadrukt dat er nog geen uitvoeringstoets is gedaan bij de instanties. “Wij zijn optimistisch over wat UWV en de Belastingdienst tot stand kunnen brengen. Deze verzekering hoeft er niet van vandaag op morgen te komen en er is dus nog tijd om tot goede uitvoering te komen.”

‘Kijk nog eens naar een basisvoorziening voor alle werkenden’

ZZP Nederland had Platform Zelfstandig Ondernemers (PZO) het mandaat gegeven om in zijn naam te onderhandelen over het voorstel. Directeur Frank Alfrink staat achter het voorstel, maar begrijpt dat de uitvoeringsinstanties moeite hebben met de uitvoering. “Er is tenslotte heel veel diversiteit in de doelgroep en we geven zzp’ers veel mogelijkheden”, zegt hij.

Hij heeft ook een oplossing: een basisvoorziening voor alle werkenden. Dat is ook wat de commissie Borstlap adviseert. Deze commissie boog zich in opdracht van het kabinet over de wet- en regelgeving voor werk en manieren om die beter te laten aansluiten bij de huidige arbeidsmarkt.

Ook belangenbehartigers ONL voor Ondernemers, de Werkvereniging, Zelfstandigen Bouw en Solopartners pleiten voor zo’n aov voor alle werkenden. Lees meer.

Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden maakt de uitvoering van zo’n aov een stuk eenvoudiger, legt Alfrink uit. “De zzp-aov was een compromis, de sociale partners hadden de opdracht om met een specifieke oplossing voor zelfstandigen te komen. Maar als die moeilijk uitvoerbaar blijkt, laten we dan nog eens kijken naar zo’n basisvoorziening voor iedereen. Ook dat wordt niet makkelijk, maar zo’n aov is wel haalbaarder.”