Arbeidsmarkthoofdstuk uit programma GroenLinks is wel links, maar niet erg progressief

Onder zzp’ers was GroenLinks in 2017 nog de derde partij (Kieskompas/ZZPkiest.nu). Wat staat er deze verkiezingen over zelfstandigen in het verkiezingsprogramma?

‘We delen werken en inkomen eerlijk’, is de titel van het hoofdstuk over de visie van GroenLinks op de arbeidsmarkt. Volgens de partij laat de coronacrisis zien dat het ‘rechtste mensbeeld’ diepe sporen getrokken heeft in de samenleving. ‘We slaan linksaf!’ zei GroenLinks lijsttrekker Jesse Klaver bij de presentatie van het verkiezingsprogramma.

Klassiek links geluid

Tijdens de crisis werd volgens zijn partij “pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar de situatie van veel mensen is en hoe groot de onzekerheid. (…) Het zijn de mensen die werken tegen het minimumloon, met een nulurencontract of in schijnzelfstandigheid. Het zijn de kleine ondernemers die geen buffer konden opbouwen en nu de zwaarste klappen krijgen.”

Dat kan en moet anders, vindt GroenLinks. Door een forse verhoging van de belastingen voor bedrijven en de hogere inkomens. Daarnaast pleit GroenLinks voor ‘basiszekerheid, een fatsoenlijk inkomen en kansen voor iedereen om mee te doen aan de samenleving’. De partij wil af van het ‘aandeelhouderskapitalisme’ en toewerken naar een eerlijke arbeidsmarkt en ‘een democratische economie’.

Een klassiek links geluid dus. Ook de andere voorstellen van GroenLinks, bijvoorbeeld over de positie van de zzp’ers, zijn vrijwel hetzelfde als de standpunten van andere linkse oppositiepartijen.

Vast contract als norm

Het vaste contract moet weer de norm worden, schrijft GroenLinks. Net als de commissie Borstlap wil de partij van Klaver terug naar drie contractvormen:

1. Het vaste en het tijdelijke contract voor het reguliere werk
2. Het uitzendcontract voor ziek en piek
3. Het zelfstandigencontract voor zzp’ers

‘Deze contractvormen worden duidelijk van elkaar gescheiden’, schrijft GroenLinks. Dat beperkt de ruimte die zzp’ers hebben om te werken zoals ze zelf zouden willen. Voor de commissie Borstlap is het duidelijk: tijdelijke werkzaamheden waarbij iemand ‘ingebed’ is in een organisatie, mogen niet met een zelfstandigencontract gedaan worden. Ook niet als de zelfstandige en opdrachtgever dat zelf willen.

Op dit moment werken veel zelfstandigen juist wel op die manier, ook goedbetaalde interim-professionals. Volgens Borstlap zouden zij een uitzendcontract moeten krijgen of een dienstverband moeten aangaan met de opdrachtgever. GroenLinks lijkt het daarmee eens. De partij plaatst er in ieder geval  geen kanttekening bij. D66 doet dat wel, die partij wil (zie hier) expliciet ruimte creëren zodat werkenden zelf kunnen kiezen of ze werken als ondernemer, werknemer of flexwerker.

Flex wordt vaster, vast blijft vast?

In een eerder interview met ZiPconomy gaf Tweede Kamerlid voor GroenLinks Paul Smeulders aan ‘wel wat anders dan de vakbonden’ te staan in de discussie rond het onverbiddelijke ‘werknemer, tenzij’-principe van de Commissie Borstlap. Die uitspraak, waarmee Smeulders de suggestie wekte dat GroenLinks een iets vernieuwendere, modernere, lijn wilde dan bijvoorbeeld de PvdA, krijgt in dit programma dus geen vervolg.

Waar het gaat om flex en zzp sluit GroenLinks zich aan bij de Commissie Borstlap, maar niet als het gaat om de adviezen rondom vaste contracten. Borstlap wil vast meer flexibel maken, zodat het  werkgeverschap aantrekkelijker wordt. In het voorstel van GroenLinks staat daar niets over.

Minimumtarief en meer handhaving

In het verlengde van de ‘drie contractvormen’ wil GroenLinks schijnzelfstandigheid ‘onmogelijk’ maken. Dat wil de partij doen door de premie voor werkgevers op tijdelijke contracten te verhogen en alle werkenden gelijk fiscaal te behandelen. Dat lijkt me een iets te simpele oplossing voor zo’n ingewikkeld fenomeen als schijnzelfstandigheid.

Payrolling, contracting en nulurencontracten worden wat GroenLinks betreft afgeschaft. De regels voor de uitzendsector moeten scherper worden om misstanden met malafide uitzendbureaus te voorkomen. Zo wil GroenLinks een vergunningstelsel invoeren, uitzendkrachten recht geven op dezelfde arbeidsvoorwaarden als andere werknemers en betere samenwerking tussen de arbeidsinspectie, Belastingdienst, UWV en Kamer van Koophandel.

De zelfstandigen moeten recht krijgen op een ‘fatsoenlijk minimumtarief’. GroenLinks noemt geen bedrag, maar in een eerdere discussie over zo’n minimumtarief noemde de partij 16 euro per uur in elk geval te laag.

Fiscaal gelijk speelveld

GroenLinks zet flink in op het herverdelen van welvaart. Nieuwe vermogensbelastingen en een ceo-belasting zijn onderdeel van een pakket om de andere plannen te financieren. ‘Wie betaalt de rekening’ is niet voor niets de titel van de eerste paragraaf van het hoofdstuk over de arbeidsmarkt.

Daarin staat ook: “Fiscale subsidies en belastingkortingen die vooral ten goede komen aan multinationals en consultants schaffen we af.” (vertaling van deze ‘vaagtaal’: bij GroenLinks bedoelen ze met ‘consultants’ meestal zelfstandig professionals die goed verdienen.)

De partij wil af van de fiscale verschillen tussen werknemers en zelfstandigen. De arbeidskorting moet omhoog en de zelfstandigenaftrek moet verdwijnen (net als bij D66). Het staat niet expliciet in het programma, maar ik ga er vanuit dat GroenLinks ook – net als zij schreven in het vorige verkiezingsprogramma  – een eind wil maken aan de mkb-winstvrijstelling voor zelfstandigen.

In ruil voor het afschaffen van de fiscale voordelen komt GroenLinks onder andere met een gratis collectieve basisverzekering tegen arbeidsongeschiktheid voor alle werkenden. Zelfstandigen kunnen zich dan vrijwillig bijverzekeren bij dezelfde publieke instantie die de basisvoorziening verstrekt. Daarbij worden opdrachtgevers verplicht om pensioenpremie te betalen voor zzp’ers.

Niet vernieuwend of progressief

Dat GroenLinks ‘linksaf slaat’ is zeker waar wat betreft de voorstellen voor de arbeidsmarkt. GroenLinks komt op dit dossier niet met vernieuwendere, progressievere voorstellen dan je zou verwachten van bijvoorbeeld de PvdA. Geen aandacht bijvoorbeeld voor zaken als Broodfondsen, collectief onderhandelen of een plek voor zelfstandigen in de polder.

GroenLinks biedt ook geen oplossing voor het dilemma waar de PvdA, SP en de vakbonden voor staan. Voor hen is het werknemerschap het uitgangspunt, maar tegelijkertijd zien ze werkgevers als ‘de vijand’. Of het vergroten van de ‘werknemersdemocratie’ – zoals GroenLinks voorstelt – zorgt dat zzp’ers straks weer verlangen naar een baan in loondienst, dat valt nog te bezien.

Op 17 maart 2021 zijn de Tweede Kamerverkiezingen. In aanloop naar de verkiezingen besteedt ZiPconomy aandacht aan de visies van de verschillende politieke partijen en de beloftes in hun verkiezingsprogramma’s op het gebied van de arbeidsmarkt en zelfstandigen. Klik hier voor een overzicht.