Mathijs Bouman waarschuwt intermediairs en zzp’ers voor Commissie Borstlap (en voor zombies)

Er valt momenteel geen peil te trekken op arbeidsmarkt- en faillissementscijfers, legt econoom en journalist Mathijs Bouman uit tijdens de ledenvergadering van branchevereniging Bovib. In een vraag- en antwoordgesprek met hoofdredacteur Hugo-Jan Ruts van ZiPconomy geeft hij zijn advies aan intermediairs, brokers en zzp’ers.

“Door de steunmaatregelen van de overheid en de aard van de crisis zelf, hebben economen geen duidelijk beeld meer van wat er gebeurt op de arbeidsmarkt”, zegt Bouman in zijn inleiding. De cijfers zijn er wel, maar ze zijn niet meer op dezelfde manier te interpreteren. De werkgelegenheid daalt, maar dat is eigenlijk alleen echt te zien in de groep 15 tot 25 jarigen. Ze werken – vaak als oproepkracht –  in sectoren die flink lijden onder de lockdown, zoals de horeca en detailhandel.

Werkloosheid en werkgelegenheid

Dat de werkloosheid oploopt komt vooral doordat werkgevers tijdelijke contracten niet verlengen. Vaste banen blijven bestaan dankzij de NOW-regeling. “Toen de intelligente lockdown deze zomer voorbij was en de economie begon te draaien, groeide de werkgelegenheid direct mee”, zegt Bouman. “Maar de werkloosheid bleef desondanks oplopen, want er meldden zich nog meer mensen aan op zoek naar werk. Aan het begin van de lockdown stopten sommige mensen met zoeken, sinds juni zijn ze weer begonnen met solliciteren.”

Algemene begrippen als dalende werkgelegenheid en stijgende werkloosheid betekenen nu dus iets anders dan tijdens voorgaande recessies, vat hij samen. Eén ding is wel duidelijk: de schaarste op de arbeidsmarkt is structureel. Bouman noemt twee redenen: “De vergrijzing en het gebrek aan innovatie. De Nederlandse arbeidsproductiviteit stokt, we lopen achter op het gebied van robotisering en slimmer organiseren. Er gebeurt te weinig om te zorgen dat we meer kunnen maken met minder mensen.”

Daarom is het zorgelijk dat bedrijven minder vacatures uitzetten, vindt hij. “Het kan handig zijn om ze open te houden. Eindelijk komt er weer wat mooi aanbod op de arbeidsmarkt. Stel je strategisch op als je kunt. Als jij het kunt lijden als werkgever, hamster dan nu vakkrachten. De krapte is namelijk structureel.”

De zzp’er: ‘Schurk en zielig tegelijk’

Ook zzp-cijfers zijn vertekend, legt hij uit. “Zelfstandigen worden vaak op één hoop gegooid met flexwerkers, ook nu. En ook nu is dat onterecht: terwijl het aantal flexwerkers afgelopen half jaar fors afnam, steeg juist het aantal zzp’ers.”

Ondertussen is het aantal gewerkte uren van de gemiddelde zzp’er tijdens de crisis wel gedaald, nuanceert hij. “Het is een verwarrende tijd. Ook onder zzp’ers is er veel leed, maar dat zie je niet in het aantal personen.”

Hij is niet te spreken over hoe het kabinet omging met zelfstandigen. “Waarom een bijstandsregeling? Er is weinig liefde voor de zzp’er in Den Haag door oude vooroordelen. Zzp’ers zijn schurk en zielig tegelijk: we betalen geen belasting en rijden allemaal zonder verzekering op een Deliveroo-fiets. In werkelijkheid zijn zzp’ers fijne, hardwerkende ondernemers die gelukkiger zijn dan de gemiddelde werknemer. Wie zzp’er wordt, blijft het.”

‘Weer je tegen Commissie Borstlap’

Waar kunnen intermediairs en zzp’ers nu het best op letten? Bouman: “Houd de economie in de gaten, dek je in voor tegenvallers, help mee die tweede golf in te dammen. En grijp kansen. De crisis is erg onvoorspelbaar. Maar dat de politiek de adviezen van de Commissie Borstlap overneemt, daar kun je nog wat aan doen.”

Zzp’ers en intermediairs moeten zich weren tegen het voorstel van de Commissie Regulering van werk, zegt Bouman. Die adviseert het terugdringen van alle vormen van flexibele arbeid. Het werknemerschap moet weer de norm worden voor alles wat betreft ‘reguliere arbeid’. Daarnaast stelt de commissie voor om fiscale verschillen tussen werknemers en zelfstandigen op te heffen en zelfstandigen (verplicht) onderdeel te laten zijn van het sociaal stelsel.

Intermediair, laat je toegevoegde waarde zien

De maatregelen kunnen een zeer forse impact op alle zelfstandigen. Voor tweederde van hen zou uitvoering van deze maatregelen zelfs het einde van het zelfstandig ondernemerschap kunnen betekenen, schreef Hugo-Jan Ruts al eerder. Bouman: “Zelfs als dit voorstel onze arbeidsmarktproblemen oplost, gaat het ten koste van de zelfstandig professional. En voor intermediairs kan dit het einde van hun bestaan betekenen.”

Hij adviseert zzp-dienstverleners om volop in te zetten op scholing. “Jullie zijn het best in staat om mensen van werk naar werk te begeleiden”, zegt hij. “Je voegt echt wat toe als je zorgt voor opleiding. Tot slot is een streng arbeidsrecht niet per se slecht: hoe strenger de regels, hoe meer kansen voor de intermediair. Jij bent degene die kan zorgen dat opdrachtgevers aan de regels voldoen. Jij vindt de mazen in de wet. Als alles totaal flexibel is, is die rol ook minder belangrijk.”

Pas op voor zombies

Verder is het verstandig voor ondernemers om hun keten in de gaten te houden. “De steunmaatregelen van de overheid houden zombiebedrijven in stand”, legt de econoom uit. “Faillissementscijfers zijn onnatuurlijk laag. Veel bedrijven die eigenlijk failliet hoorden te gaan, overleven dankzij bijvoorbeeld de NOW en uitstel van betaling bij de Belastingdienst.”

Pas op wie je debiteuren zijn, waarschuwt Bouman. “Zulke zombiebedrijven scharrelen zo je keten in. Elk bedrijf dat nu bankroet gaat, heeft een enorme schuld bij de Belastingdienst. En die staat vooraan bij faillissement, dus je debiteurenrisico is veel groter geworden. Je kunt dus niet horkerig genoeg zijn tegen je debiteuren. Kunnen ze nu niet betalen? Onderneem actie.”