Modern Werkenden zijn de natte droom van links

“Op het slagveld van den arbeid heerschte de stilte van den dood. Loom sloofden de slaven en slavinnen in het steeds hooger opgevoerde tempo. […] Drankmisbruik en de afgebeulde lichamen der hoorigen…… geen enkele schakel ontbrak in den ketting der oorzaken voorbestemd een steedsche bevolking ten verderve te voeren. […] Opzettelijk en zonder het minste gevoel van menschelijkheid dreven de directies hun loonslaven den dood in.”

(Uit: Een eeuw modern kapitalisme. Michael Ubachs, 1934) 

Arbeiders in opstand!

Als slaven de verminking of zelfs de dood tegemoet. Zo erbarmelijk was het bestaan van de Nederlandse fabrieksarbeiders rond het jaar 1900. Een overvloed aan arbeidskrachten werd door een handjevol industriëlen onder ziekmakende omstandigheden afgebeuld.

Onze vaderlandse politici spraken neerbuigend en belerend over de werklui. Het waren personae miserabiles[1], die door onvoldoende ontwikkeling van hun geestelijk vermogen akkoord gingen met wat de industriële patronen hen voorstelden. Toch lukte het de arbeiders de politiek te vragen om “eenige bescherming tegen al te drukkende voorwaarden.”

In 1907 voerde de politiek wettelijke regels in om de arbeiders te beschermen. Tegen de patronen. En vooral tegen zichzelf.

De sfeer onder het proletariaat werd intussen steeds grimmiger. De haat van arbeiders jegens de patronen groeide. In diverse landen leidde dit tot opstand. In Nederland riep socialistenleider Troelstra in 1918 op tot een revolutie.

De gedroomde emancipatie van de arbeider

We leven nu honderd jaar na de oproep van Troelstra. Arbeiders drinken nu alleen nog tijdens de vrijdagmiddagborrel. Ze worden steeds ouder. Steeds hoger opgeleid. Steeds productiever. We noemen hen nu ‘werkenden’. Of professionals.

Steeds meer doen de proletariërs van nu hun baas de groeten. Zij worden zélf de baas. Bepalen zelf hoe ze werken, wanneer, en voor wie. Zij worden zzp’er of freelancer. Zij gaan samenwerken in netwerken. Regelen de boel onderling. Ook risico’s als ziekte vangen zij op in broodfondsen en andere solidaire netwerken die goedkoper zijn en beter werken dan verzekeringen van werknemers.

Veranderingen bijhouden

Hoe kan een situatie veranderen in 100 jaar! Zo snel dat de Haagse politiek moeite heeft de veranderingen bij te houden. Vooral de socialistische partijen. Hun idealen van weleer – verheffing van de arbeider, zelfbestuur door arbeiders, economische bevrijding van het proletariaat, menselijke waardigheid, gelijkheid en solidariteit – komen met de opkomst van Modern Werkenden binnen handbereik.

Toch weten zij iedere vorm van trots en enthousiasme over dit emancipatoire succes knap te verbergen. Sterker nog, ze lijken het de kop in te willen drukken.

Het is ook niet gemakkelijk voor linkse politici

Nee, voor de linkse politiek is de groei van het aantal zelfstandigen onderdeel van het complot. Het zijn de kwade werkgevers die de arbeiders dwingen om zzp’er te worden! Het blijven uiteindelijk toch kwetsbare figuren.

En als ze toch zelf kiezen? Dan is het vast om te profiteren. Van belastingvoordelen. En van uitkeringen waar ze zelf zogenaamd niet aan mee betalen. Dus ze denken een beetje ondernemer te spelen? Nepzelfstandigen! Dat zijn het!

Enfin, een ding is niet veranderd in de afgelopen 100 jaar. Dat is de neerbuigende en belerende toon van ’s lands politici.

Stockholmsyndroom

Toch voel ik mee met links Nederland. Als je de strijd aan het winnen bent, kost het tijd om een nieuw verhaal te vinden. En je traditionele bondgenoten, de vakbonden, hebben simpelweg belang bij de ondergeschiktheid van arbeiders. Voor wie moeten ze anders opkomen?

Het verbaast me daarom niets dat feitelijke informatie de politiek en bonden niet van frame doet veranderen. Bijvoorbeeld dat zzp’ers positieve startmotieven hebben, dat zij meer werkgeluk ervaren, minder ziek zijn, niet minder maar meer belasting betalen dan werknemers. Ja, zelfs dat een ruime meerderheid van de 21-eeuwse miserabiles, de zzp’ende maaltijdbezorgers en taxichauffeurs, niks van een vast contract wil weten.

Je kunt het linkse politici duizend keer vertellen. Het doet ze niks. Er lijkt hier sprake van het stockholmsyndroom: onze socialistische vrienden zijn gaandeweg zo erg van hun kapitalistische kwelgeesten gaan houden, dat het hen de grootste moeite kost afscheid te nemen.

Zetels te winnen

“‘Handelt de politiek wel in mijn belang?’ vragen burgers zich af”, aldus Kim Putters, directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau. Velen Modern Werkenden neigen naar een negatief antwoord.

Zo blijkt uit Jouw Stem dat slechts 12% een politieke partij ziet die opkomt voor Modern Werkenden. En niet meer dan 4% van de Modern Werkenden voelt zich vertegenwoordigd door de huidige polder, wiens achterkamerdeals kabinetten doorgaans blind overnemen. De polder moet radicaal vernieuwen om de kloof tussen Den Haag en de Modern Werkende te kunnen dichten.

De verkiezingen staan voor de deur en bijna de helft van de Modern Werken heeft geen idee op welke partij hij moet stemmen. “Blanco dan maar?” is een veel gehoorde verzuchting. Kortom, er vallen zetels te winnen.

Vier je eigen succes

Welke partij wil die zetels hebben? Welke het ook mag zijn, mijn advies is: vergeet de Haagse realiteit! Kies voor de realiteit in Bolsward, Bodegraven en Brunssum. Verdiep je in wat kiezers bezig houdt, wat ze van jou als volksvertegenwoordiger verwachten. Voor Modern Werkenden is dat de vrijheid krijgen om te werken zoals we zelf willen. Sociale zekerheid die past bij wat we nodig hebben, ongeacht onze contractvorm. Meer autonomie voor alle werkenden.

Tegen linkse partijen zeggen we: zie het groeiende aantal zelfstandigen en Modern Werkenden niet langer als een probleem. Vier wat het is: je eigen succes. Wees er trots op.

Zou dit wellicht zijn wat Wim Kok bedoelde met het afschudden van ideologische veren? Hij zag in dat afschudden een moeilijke opgave maar ‘in bepaalde opzichten ook een bevrijdende ervaring’. Linkse partijen, gun jezelf die bevrijdende ervaring. Je hebt een deel van de arbeiders bevrijd. Nu de rest nog. En vergeet vooral jezelf niet.

[1] Arbeidsrecht en insolventie (MSR nr. 75) 2019/2.1. Geschiedenis van de Wet op de Arbeidsovereenkomst (1907)