De webmodule, 10 opdrachten en de uitkomst. Een analyse.

Gisteren is de pilot met de webmodule gestart. Opdrachtgevers kunnen via een online vragenlijst duidelijkheid krijgen over de vraag of zij voor een bepaalde opdracht een zelfstandige mogen inhuren. Na het beantwoorden van maximaal 38 vragen, krijgt een opdrachtgever één van drie mogelijke uitkomsten:

1. De opdracht kan inderdaad door een zelfstandige worden uitgevoerd. De opdrachtgever ontvangt daarvoor een ‘opdrachtgeversverklaring’. Na de pilotfase geeft die opdrachtgeversverklaring ook zekerheid vooraf.
2. Er is een ‘indicatie dienstbetrekking’. Waarschijnlijk kan onder de aangegeven omstandigheden niet met een zelfstandige gewerkt worden. Dus zaak om die manier van samenwerken te veranderen, iemand in dienst te nemen, of te werken met een uitzendbureau of via detachering.
3. Er is geen oordeel mogelijk. De opdracht zit in het grijze gebied van wat wel en niet mag.

De vragen en de wegingsfactoren zijn al ruim acht maanden bekend. Na beoordeling van de versie van gisteren, blijkt dat de vragen plus de wegingsfactoren niet veranderd zijn. Op een enkele plek is de volgorde veranderd en soms is de formulering licht aangepast.

We hebben tien veelvoorkomende opdrachten ingevoerd, met de onderstaande uitkomsten. Deze analyse is niet nieuw. We hebben het in juni 2020 al eerder gedaan en gepubliceerd. Omdat de vragen en wegingsfactoren van die versie van de webmodule niet zijn veranderd, blijven de resultaten hetzelfde.

• Lees ook: Webmodule zzp start vandaag: dit moet je weten over deze pilot

Wegingsfactoren

De 38 vragen hebben elk een wegingsfactor. Sommige vragen wegen duidelijk zwaarder dan andere vragen. Vaak heeft dat te maken met hoeveel vrijheid de zelfstandige heeft om de opdracht uit te voeren. Ook speelt mee hoe vervangbaar hij is en hoe lang de opdracht duurt (inzet per week, lengte opdracht).

Elke vraag kan een aantal ‘strafpunten’ opleveren:

• Als hij minder dan 45 punten scoort, dan kan een opdrachtgever de vrijwarende opdrachtgeversverklaring krijgen.
• Bij meer dan 70 punten volgt het oordeel ‘indicatie dienstbetrekking’.
• Tussen de 45 en 70 punten wordt geen oordeel gegeven. Dus heeft de opdrachtgever ook geen zekerheid. Zzp’ers vrezen dat opdrachtgevers dan het zekere voor het onzekere nemen en dus geen zzp’ers durven in te zetten.

Puzzelen

Het wordt voor opdrachtgevers (en zelfstandigen) dus puzzelen: hoe blijven we onder die 44 punten? Waarbij opgemerkt dat een opdrachtgeversverklaring alleen een vrijwaring geeft als er in de praktijk ook daadwerkelijk gewerkt wordt conform de gegeven antwoorden.

De vragen plus wegingsfactoren zijn terug te vinden in dit document van het ministerie.

Bij veel vragen is het eenvoudig om er geen strafpunten voor te krijgen. Bijvoorbeeld vragen over doorbetaling bij ziekte. Andere zijn met goede afspraken op te lossen. De cruciale vragen zijn de volgende:

• 1.5 Inspanningsverlichting of resultaatsverplichting: 5 punten als er een inspanningsverplichting is. Veel opdrachten voor zelfstandigen die langdurig ingehuurd worden, zijn nu nog vaak op basis van een inspanningsverplichting.
• 2.10 Binnen een periode van 6 maanden voor opdrachtgever gewerkt hebben in loondienst is 10 punten, als zelfstandige 5 punten.
• 2.11 Indien de zelfstandige zich niet echt vrij mag laten vervangen of dat de vervanger moet komen uit een groep die al bekend is bij opdrachtgever: 10 punten. (Voor veel opdrachtgevers van kenniswerkers een lastig punt om te ontlopen).
• 2.13 Opdracht vanwege ‘piek of ziek’ (of lastig in te vullen vacature): 10 punten.
• 2.14 Werkzaamheden zijn wezenlijk onderdeel bedrijfsvoering: 10 punten/ Let wel, de Belastingdienst vindt al heel snel iets een wezenlijk onderdeel van bedrijfsvoering. Fiscalist Boris Emmerig (zie dit artikel) zet overigens flinke vraagtekens zijn de onderbouwing van dit punt,
• 2.16 Interimmer geeft leiding aan werknemers: 5 punten
• 2.18 Wordt (of werd) hetzelfde werk ook door werknemers in organisatie gedaan: 10 punten
• 2.21 Ontvangt de interimmer ongeveer evenveel (of minder) beloning als de werknemer: 5 punten (dat zal bij veel kenniswerkers geen probleem zijn).
• 2.23 Geef je instructies/aanwijzing omtrent wijze van uitvoering opdracht: 10 punten
• 2.35 Opdrachtgever is aansprakelijk voor schade: 10 punten (vooral voor kennis intensievere projecten ligt het risico hoger, dus lastig om puur bij de zelfstandig neer te leggen).

Tot slot is er nog een vraag waarbij het aantal punten afhankelijk is van de combinatie tussen de lengte van de opdracht en de inzet per week. Die wordt zo geteld:

• Langer dan twee jaar en meer dan 24 uur: 10 punten
• Meer dan 32 uur en tussen de 6-12 maanden : 8 punten
• Dit werkt verder als een glijdende schaal. Waarbij minder dan 4 uur per week of korter dan 3 maanden nooit strafpunten oplevert.

De webmodule is nu een als pilot. Opdrachtgevers zijn niet verplicht om de webmodule te gebruiken als ze zzp’ers willen inhuren. De modelovereenkomsten (Wet DBA) blijven gewoon van kracht, mits ze tijdig worden verlengd. Een versie van de webmodule voor inhuur via bureaus (tussenkomstmodel) is nog niet voorhanden. 

Casussen

Wat betekent dit nu voor een aantal concrete situaties? We zetten een tiental voorbeelden op een rij:

A. IT-professional die meedraait op vaste afdeling. 11 maanden, 36 uur per week.

Geen vrije vervanging (10 strafpunten), wezenlijk onderdeel bedrijfsvoering (10), invulling lastige vacature (10 vanwege krapte op de arbeidsmarkt), kennis ook bij anderen aanwezig (10), werknemers doen hetzelfde werk (10). Lengte/inzet: 8 punten. Dat zijn dus al 58 punten. Geen opdrachtgeversverklaring dus.

Oplossen van vrije vervanging biedt hier geen soelaas. Verder geldt voor dit soort zzp’ers vaak geen resultaatsverplichting. En daarmee komen ze in het grijze gebied en dat betekent onzekerheid voor opdrachtgevers.

B. Interim-HR voor zwangerschapsvervanging op een afdeling. 4 maanden, 20 uur per week.

Wezenlijk onderdeel (10), inzet vanwege ‘piek of ziek’ (10), kennis ook bij anderen aanwezig (10), werknemers doen hetzelfde werk (10), inzet/lengte (1). 41 punten. Maar vaak zal zo iemand zich niet vrij kunnen laten vervangen en is het lastig om met een resultaatsverplichting te werken. Daarmee kom je op 61 punten. Diep in het grijze gebied dus. Als risico voor fouten niet bij interimmer ligt, ga je over de 70 punten grens heen.

C. Interim-manager voor reorganisatie. 18 maanden, 36 uur per week.

Geen vrije vervanging (10), wezenlijk onderdeel (10), geeft leiding (5), duur/inzet (10), geen resultaatsverplichting (lastig bij zo’n opdrachten: 5 strafpunten). Dat zijn dus 40 punten. Het kan dus, ook als de opdracht nog wat langer duurt. Het moet dan wel ook echt om een unieke veranderopdracht gaan, geen overbrugging totdat een vacature is ingevuld.

Een addertje onder het gras: interim-managers werken relatief vaak vanuit een BV (vanwege fiscaal voordeel en mogelijk vanwege risico’s). De webmodule is niet geschikt voor controleren van situatie waarin de interimmer met een BV werkt (zie hier voor uitleg)

D. Zzp-journalist als flex-onderdeel van een redactie. Langer dan een jaar, 16 uur per week.

Geen vrije vervanging (10), wezenlijk onderdeel (10), niet uniek (10), kennis ook bij anderen aanwezig (10), werknemers doen hetzelfde werk (10), geen resultaatsverplichting (10), inzet/duur (5). Geen hogere beloning dan werknemer (5). Dat is al 70 punten. Is opdrachtgever (de krant) aansprakelijk voor schade vanwege bijvoorbeeld onjuistheden? Vast. 10 punten extra. Dat geeft een duidelijke indicatie van dienstbetrekking.

E. Recruiter tijdelijke uitbreiding recruitmentafdeling. 6 maanden, 30 uur per week.

Wezenlijk onderdeel (10), aanleiding is ‘piek’ (10), kennis ook bij anderen aanwezig (10), werknemers doen hetzelfde werk (10). Zonder vrije vervanging en zonder resultaatsverplichting kan opdrachtgever hier geen opdrachtgeversverklaring voor krijgen.

F. Zelfstandig IC-verpleegkundige vanwege coronapiek. 6 maanden, 36 uur per week.

Geen vrije vervanging (10), wezenlijk onderdeel (10), ‘piek’ (10), kennis ook bij anderen aanwezig (10), werknemers doen hetzelfde werk (10), instructies (10). Duur/inzet (5). Dan zitten we al aan de 65 punten. Het ziekenhuis is vast ook aansprakelijk voor schade en herstel (15 punten extra). Daarmee niet als zzp’er.

G. Invaller in orkest. Eenmalig.

Geen vrije vervanging (10), wezenlijk onderdeel (10), ‘piek/ziek’ (10), kennis ook bij anderen aanwezig (10), werknemers doen hetzelfde werk (10), geen hogere beloning (5). 55 punten. Instructies? Beetje onduidelijk hier. Afgelopen zes maanden eerder ingevallen? Dat levert 5 punten extra op. Zeker geen opdrachtgeversverklaring, maar ook nog niet direct een aanwijzing dienstbetrekking.

H. Pizzabezorger bij Deliveroo

Wel vrije vervanging, wel resultaatsverplichting (geen bezorging is geen geld), geen instructies, zelfstandige is waarschijnlijk aansprakelijk voor schade (is een verzekering voor), en omdat Deliveroo geen bezorgers in dienst heeft, dus ook daar geen strafpunten voor. Inzet/duur levert max 1 punt op, immers voor velen is het een bijbaan of wordt het tijdelijk gedaan. Vrijheid om te werken wanneer je wil zit in het model van Deliveroo. Wel strafpunten voor wezenlijk onderdeel bedrijfsvoering (10, al zal Deliveroo mogelijk stellen dat ze een IT bedrijf zijn), niet uniek (10 strafpunten voor vraag 2.13 maar ja, eigenlijk ook geen piek en ziek, dus misschien wel 0 punten), geen ‘hogere beloning’ (5) en wellicht vanwege ‘kennis ook bij anderen aanwezig’ (10). Ook wanneer riders niet bij KVK ingeschreven staan of geen BTW in rekening gebracht wordt, dan zou het zo maar kunnen dat Deliveroo hier gewoon een zelfstandigenverklaring voor gaat ontvangen.

Overigens wil het Kabinet wel onderzoeken in hoeverre platformen niet aan de WAADI moeten voldoen, de regelgeving voor uitzenders.

I. Ontwerpen huisstijl, eenmalig.

Een korte opdracht, waarvan duidelijk is dat die expertise niet in huis is en geen wezenlijk onderdeel is van het bedrijf. Dat levert geen tot nauwelijks strafpunten op. Typisch een opdracht waarvoor je eigenlijk helemaal geen webmodule hoeft in te vullen.

J. Columnist van een krant. Al jarenlang, tussen de 4 en 16 uur per week.

Iemand heeft wel unieke kennis, maar geen vrije vervanging (10), wezenlijk onderdeel bedrijfsvoering (10), werknemers doen (ongeveer) hetzelfde werk (10), lengte/inzet: 5 punten. 35 punten. Aansprakelijkheid voor vervolgschade van inhoud column kan nog een dingetje zijn (5 punten). Is zo iemand herkenbaar als werkende voor de krant? Tja, kan nog vijf strafpunten opleveren. Komt hij op de redactieborrels? Het is onduidelijk of hier een opdrachtgeversverklaring uit rolt.

Gewenste of ongewenste uitkomst?

Bovenstaande voorbeelden laten zien dat het voor interim-professionals, ongeveer 30% van alle zzp’ers, weleens lastig kan worden om aan opdrachten te komen. Zeker als het kenniswerkers zijn die zich nu eenmaal niet makkelijk kunnen laten vervangen. Deze groep, die tijdelijke opdrachten doet, vaak bijna fulltime en langer dan drie maanden, zit veelal in het ‘grijze gebied’. Dat kan opdrachtgevers – net als bij de invoering van de wet DBA – huiverig maken om hen in te huren op het moment dat de webmodule ook de norm gaat worden voor beoordeling van de arbeidsrelatie.

De combinatie van de vragen over ‘piek/ziek’, wezenlijk onderdeel bedrijfsvoering en ‘doen werknemers hetzelfde werk’ lijken eigenlijk alle drie naar ongeveer hetzelfde te vragen. Dat leidt ertoe dat je ook al snel 30 strafpunten verzamelt.

De opdrachtgeversverklaring lijkt gereserveerd voor die professionals die iets ‘unieks’ doen. Wat anderen in de organisatie niet doen of kunnen. Dat zal voor veel van die 300.000 zelfstandig professionals lastig zijn om hard te maken. Tenzij de werkzaamheden zo generiek zijn, dat er geen instructies nodig zijn en het simpel is om je vrij te laten vervangen. Zoals pizza’s bezorgen. Met de webmodule lijkt het Deliveroo-spook dus nog niet gevangen.

Let wel: dit is nog maar een pilot. De bewindslieden hebben bij de lancering van de webmodule nadrukkelijk aangegeven om al tijdens de pilot met het werkveld in gesprek te gaan over het feit of dit soort uitkomsten ook maatschappelijk gewenst is.

Uit onderliggende stukken, die ZiPconomy opvroeg na een WOB-procedure, bleek al eerder dat arbeidsrechtdeskundigen onderling flink van mening verschillen over hoe bepaalde casussen beoordeeld moeten worden. Nu wijkt hun mening ook regelmatig af van wat er nu uit de webmodule komt (zie dit artikel)

In de zomer van 2021 wordt de werking van de webmodule en de uitkomsten geëvalueerd. Dan wordt er besloten over de eventuele definitieve inzet van de webmodule. We zitten – naar verwachting – dan ook nog midden in de formatie van een nieuw kabinet, wat ongetwijfeld ook zijn invloed zal hebben.