De wereld van zp en politiek in 2021. De voorspellingen van 11 experts

2020 liep anders dan wie dan ook had verwacht. Door de coronacrisis werd nadruk gelegd op een aantal vraagstukken over zelfstandig ondernemerschap. Hier buigt de politiek zich in 2021 over.

Het vraagstuk wanneer sprake is van zelfstandig ondernemerschap loopt door. De webmodule wordt getest. Politiek Nederland debatteert over het verplichten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering. Ondertussen helpen zp’ers Nederland de coronacrisis uit. Ze geven het voorbeeld in het loskomen van vastgeroeste werkpatronen en -plekken.

Maar hoeveel progressie boekt het debat over de arbeidsmarkt, en de positie van de zp’er daarin, in dit verkiezingsjaar 2021? Kiest de politiek voor behoudzucht of vernieuwing?

11 experts geven hun voorspelling, de een optimistischer dan de ander.

Zelfstandigen tonen hun veerkracht

2020 is een jaar om snel te vergeten. De vraag is of 2021 heel veel beter wordt. De hoop is er, maar de onzekerheid ook nog steeds. Heel veel zelfstandigen hebben afgelopen periode hun veerkracht laten zien en zich aangepast aan de nieuwe situatie. Kan het werk niet fysiek gedaan worden, dan gooien ze alles om naar online. Kan het niet in de winkel, dan bezorgen we het. Voor zoveel zaken blijkt er een oplossing te zijn.

Wij verwachten dat de relatie tussen zelfstandigen en gemeenten steeds meer vorm krijgt. Waar zelfstandigen eerst eigenlijk nauwelijks naar hun gemeente gingen voor hulp, is dat nu met de TOZO totaal veranderd. Maar dat hoeft niet tijdelijk te zijn. Gemeenten zullen nu doorpakken en de relatie met zelfstandigen wordt een bestendige. Nu gaat het om financiële ondersteuning en heroriëntatie, maar straks ook veel breder: begeleiding voor starters, persoonlijke ontwikkeling, een sparringspartner, netwerkbijeenkomsten, ga zo maar door. De gemeente leert nu ‘haar’ zzp’ers kennen. Dat de zelfstandige alles zelf maar moet regelen, is een steeds meer achterhaald idee.

Op politiek vlak wordt het een ander verhaal. Zoals het er nu naar uitziet, hebben zelfstandigen weinig te verwachten als het gaat om duidelijkheid over de wetgeving rondom zelfstandige arbeid. Van alle plannen van dit kabinet is alleen de webmodule nog over. Maar dit kabinet gaat die duidelijkheid niet meer brengen. Dus op het gebied van helderheid daarover, hoeven wij van 2021 niets te verwachten.

  Irene van Hest, manager Expertise Centrum Zelfstandigen FNV

Hoop doet leven

Aankomend jaar is naast de onzekerheden over het virus, de mutaties daarvan en de al of niet succesvolle vaccinaties, ook nog eens een verkiezingsjaar, met onzekerheid over de uitkomsten en nog meer over de gevolgen ervan. Welke coalitie zal er na de verkiezingen gaan optreden? Wat gaat die doen voor de positie van de zzp’er/freelancer op de arbeidsmarkt? Daarom wat wensen/hoop.

Ik hoop dat:

• De uitspraak van de Hoge Raad van november omarmd wordt door de lagere rechters en door de handhavers (Belastingdienst);
• De politiek de experimenten, commissies en andere stoplappen achterwege laat en daadwerkelijk aan de slag gaat met het maken van beleid en de zzp’er/freelancer als gesprekspartner erkent;
• Het nieuwe beleid er nog in 2021 komt en gebaseerd zal zijn op wat er al was aan eerder goed werkend beleid in Nederland;
• Ondernemend Nederland in de breedste zin van het woord gezamenlijk optrekt bij goed regelen van de arbeidsmarktpositie van de zzp’er/freelancer;
• De zogenaamde platformen het eigen gewin en een ‘race to the bottom’ uitbannen.

Een mooi en arbeidzaam 2021.

  Joop der Weduwen, juridisch adviseur

Lees ook: ‘Dit staat er op de politieke agenda in 2021‘, een overzicht door ZiPconomy hoofdredacteur Hugo-Jan Ruts

Weten waar je werkt

Ik voorspel dat 2021 het jaar van de heroverweging van de werkplek gaat worden. De traditionele werkplek namen we lang voor lief. Voor velen zag het patroon er ongeveer zo uit: je stapt in de auto, sluit aan in de file, groet de collega’s in de drukke kantoortuin en verdwijnt vervolgens uren achter de pc. Ook dienstreizen waren volstrekt normaal. Voor een vergadering van een paar uur zat je gerust het dubbele van dat aantal uur in de auto of vliegtuig. Thuiswerken gebeurde wel, maar niet overal en niet structureel. De coronacrisis heeft een grote verandering van werkplekken geforceerd. De koudwatervrees is weg: werken op afstand blijkt goed te kunnen, mits het niet constant en niet voor alle taken is.

Ik verwacht dat we in 2021 veel bewuster gaan nadenken over wat gezond, productief en prettig werken is. Is die dienstreis écht nodig? Hoe kan de werkplek zo worden ingericht dat deze samenwerken maximaal stimuleert? En welke werkplek past het best bij concentratiewerk? Hoe kunnen digitale tools mensen efficiënter laten werken? Misschien kan werkgevend Nederland met een schuin oog naar zzp’end Nederland kijken: zij hebben vaak al lang de vastgeroeste werkpatronen en kantooretiquette van zich afgeschud.

  Anne Megens, coördinator beleid AWVN

2021: maatschappelijke legitimiteit nog belangrijker

In 2021 draait het meer dan ooit om maatschappelijke legitimiteit. In het geval van de ABU: de waarde die uitzendwerk en payrolling leveren voor werkenden, bedrijven en Nederland. Zeker nu door de crisis wendbaarheid van werkenden en bedrijven noodzakelijk is. Maatschappelijke legitimiteit begint met je eigen verantwoordelijkheid nemen. In ons geval: schoon schip maken in de branche. En uiteraard met de ingezette koers van het leveren van kwaliteit en toegevoegde waarde. Dat zijn geen loze woorden. Het afgelopen jaar zetten we met onze veertien voorstellen voor meer kwaliteit in de uitzendbranche al een belangrijke stap. Nu de verdere uitvoering. Ook die staat of valt met draagvlak bij onze stakeholders en de bereidwilligheid om samen te werken. Ook dat is maatschappelijke legitimiteit. In de kern gaat het dus om verbinden. Met elkaar op zoek gaan naar werkbare oplossingen. Voor iedereen.

  Jurriën Koops, directeur ABU

Preventie, behoud, mag het ietsje minder

COVID-19 is voorbij en heerst alleen nog als griep, brandhaarden worden direct geïsoleerd.

Een grote groep mensen wordt wakker uit de hypnose van consumentalisme en ongebreidelde economische groei. Dit betekent:

• nadruk op preventie in de zorg
• bouw van noodklinieken op grote schaal voor gespecialiseerde zorg bij complexe besmettelijke virussen
• kaalslag onder niet-essentiële ondernemingen
• een basisinkomen (vooral voor jongeren, mensen met een arbeidsmarktafstand en ouderen)
• verhuizen naar dunbevolkte gebieden
• nieuwe politieke partijen
• het politieke en belastingsysteem op de schop

  Leni Minderhoud, 45plusondernemer

Zeg nee tegen behoudzucht!

Het is zo verleidelijk om je in onzekere tijden vast te klampen aan hoe het ooit was. Beter gezegd, hoe het in je herinnering is geweest. Dat geldt zeker voor de flexibel werkenden op de arbeidsmarkt. Helaas wordt de arbeidsovereenkomst nog te vaak als het ideaal gezien, want dat is zogenaamd het ‘entreebiljet’ voor sociale zekerheid en pensioen. Gek genoeg wordt daar nooit bij verteld dat bijna 1 miljoen werknemers géén entreebiljet voor pensioen hebben. Dat zijn meer mensen dan alle zelfstandigen zonder pensioen bij elkaar.

Flexibel werkenden en hun belangenbehartigers moeten zich komend jaar schrap zetten om de reflex van behoudzucht te kantelen. Want ik weet niet hoe lang we last blijven houden van corona, maar ik weet wel dat de wendbaarheid van de zelfstandig ondernemers en de toegevoegde waarde van hun intermediairs een belangrijke bijdrage levert aan economie, maatschappij en werkgeluk. Dwing zelfstandigen, opdrachtgevers en intermediairs niet tegen hun zin in een keurslijf, maar bouw nieuwe sociale arrangementen. De oplossing ligt niet in het verleden, maar in het nu en in de toekomst! Zeg dus nee tegen behoudzucht.

  Josien van Breda, voorzitter I-ZO Nederland

Terug bij af

De zelfstandig professional en alle andere modern werkenden staan op het menu in 2021.

Vrijwel alle politieke partijen grijpen de coronacrisis aan om er in hun partijprogramma voor te pleiten dat het vaste contract weer de norm moet worden. De partijen, commissies en platformen die zich bemoeien met de toekomst van de arbeidsmarkt beweren vrijwel allemaal dat zzp’ers echt te kwetsbaar zijn. Ze vinden het dan ook goed dat deze ondernemers een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering krijgen.

Tijdens de verkiezingen en bij de kabinetsformatie zullen deze partijen dan ook tegen elkaar opbieden wie de zelfstandigen tot nog meer verplichte deelname aan traditionele gecentraliseerde verzekeringen en fondsen zal verplichten. En omdat de zelfstandigen nog steeds niet serieus aan tafel zitten – en als ze er al zitten – worden hun belangen nauwelijks serieus meegenomen en zal de uitdrukking in 2021 nog altijd gelden: zit je niet aan tafel, dan sta je op het menu.

In de praktijk zal het aantal zzp’ers en andere modern werkenden alleen maar toenemen. De massaontslagen die gaan komen, zullen tot gevolg hebben dat er nog meer mensen voor zichzelf gaan beginnen omdat de vaste baan niet voor het oprapen ligt. Het belang om deelnemer te worden van een belangenvereniging voor zelfstandigen en andere modern werkenden wordt dan ook belangrijker dan ooit tevoren. Want de kloof tussen wat Den Haag denkt dat goed voor werkenden is en wat er in de praktijk goed voor ze is, wordt het komende jaar alleen maar groter.

  Roos Wouters, oprichter van de Werkvereniging

2021: corona, verkiezingen, corona, en nog eens corona

Wat 2020 ons heeft geleerd, is dat het leven niet te voorspellen is.

In maart 2021 zijn de verkiezingen. Elk verkiezingsprogamma heeft rijkelijk geput uit het rapport van Borstlap. Jammer, want de Commissie-Borstlap heeft belangrijke punten geraakt maar de wijsheid niet in pacht. Het coronavirus en de gevolgen voor de economie zullen een gespreksonderwerp zijn, net als de arbeidsmarkt en de zelfstandigen, die daar een belangrijk onderdeel van uitmaken. Wij voorspellen dat de mening over de zelfstandige niet anders zal zijn dan alle voorgaande jaren, namelijk de zelfstandige is zielig, vervallend in armoede en onderhevig aan vele risico’s. Het tegenbewijs ligt er en ook de tegengeluiden worden steeds luider. Ondanks dat zal de politiek niet luisteren en hebben we een Regeerakkoord met bepalingen waar we wederom niet mee uit de voeten kunnen.

Vorig jaar was ik een optimist; voor 2021 ben ik een realist. Ik hoop dat ik ongelijk krijg net als vorig jaar.

  Margreet Drijvers, directeur PZO

Werk aan de winkel in 2021

In de loop van 2021 kunnen veel bedrijven weer voor 100% aan de slag. Stichting ZZP Nederland blijft zich inzetten voor het stimuleren van zelfstandig ondernemerschap. Zo zullen we ons maximaal inzetten voor de totstandkoming van regionale programma’s voor coaching en scholing; voor en door ondernemers. En daarnaast blijven we ook in 2021 beroepsgroepen bundelen om zodoende meer marktmacht voor hen te ontwikkelen.

Via onze deelname aan de Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) dragen we bij aan een dialoog, vanuit een formele eigen plek aan verschillende overlegtafels. Met polder en politiek, om te komen tot oplossingen voor de huidige arbeidsmarktvraagstukken in het algemeen en vraagstukken rondom zelfstandigen in het bijzonder.

  Frank Alfrink, voorzitter Stichting ZZP Nederland

Een blessing in disguise

Waar de voorzichtige aanzet tot broodnodige verandering van arbeidsmarkt begin 2020 doorkruist is door de pandemie, zal dat in 2021 niet anders zijn. Wie heeft het de afgelopen maanden nog over het WRR-rapport Het betere werk gehad of de adviezen van de Commissie-Borstlap? Focus op economisch en maatschappelijk herstel in een crisis betekent terug naar bestaande waarden, of, zoals de vakbeweging dat stelt; vaste banen. Never waste a good crisis is wat vernieuwing op de arbeidsmarkt betreft ver weg. In 2021 zal met verkiezingen (en te verwachten lange coalitieonderhandelingen) in zicht geen partij zich wagen aan experimenten en nodige systeemwijzigingen de komende jaren. De trends voor komend jaar zijn; vasthouden van wat er al is.

Mogelijke verandering komt van onderop. Waar we van de politiek niet veel hoeven te verwachten, zullen bedrijven en organisaties leren dat thuiswerken echt ook wel kan. Het betekent loslaten en verantwoordelijkheid geven in combinatie met privé. Precies wat veel werkenden al doen, zeker de zzp’ers. Een mooie opmaat naar werk dat in rollen en taken verdeeld wordt en niet in vaste functies. Die ontwikkeling zet door en zal een steviger basis krijgen. Misschien is de crisis toch wel een blessing in disguise.

  Fedde Monsma, politicoloog en arbeidsmarktdeskundige

Zelfstandigen krijgen formeel eigen plek

• Zelfstandigen krijgen een plek aan de overlegtafels

In 2021 krijgen zelfstandigen een formele, eigen plek aan verschillende overlegtafels. Hierdoor kunnen hun belangen vertegenwoordigd worden door zelfstandigen, in plaats van door de traditionele werkgevers- en werknemerspartijen. Er wordt vanaf 2021 niet meer over maar met zelfstandigen gesproken. Zelfstandigenorganisaties werken bovendien steeds meer samen. Gesprekken over de modernisering van de arbeidsmarkt tussen overheid, werkgevers, werknemers én zelfstandigen komen in 2021 op gang.

• De pilot met de webmodule draait op niets uit

De pilot met de webmodule maakt duidelijk dat dit instrument niet goed werkt. Het besef dringt door dat het anders moet. Er ontstaat draagvlak voor een formele verankering van de positie van zelfstandigen in wet- en regelgeving. Samenwerkende zelfstandigenorganisaties komen met concrete suggesties voor een definitie van zelfstandig ondernemer. Deze kan fungeren als toetsingskader en helpt zodoende misstanden tegengaan.

• Een collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden raakt in zwang

Een nieuw kabinet met visie en lef – geadviseerd door een paar frisse denkers aan de nationale overlegtafels en in de tweede kamer – zet een collectieve en betaalbare arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden in het regeerakkoord. Dit is een eerste stap op weg naar de broodnodige modernisering van onze arbeidsmarkt.

• Zelfstandig ondernemers accelereren Nederland uit de crisis

Zomer 2021 hebben we corona er met z’n allen onder gekregen. De vaccinatiegraad in Nederland is dan hoog genoeg om het ‘gewone leven’ weer op te pakken. Helaas vallen bedrijven alsnog om, nu NOW-steun wegvalt. De werkeloosheid stijgt. Zelfstandigen zijn al sinds de start van de coronacrisis bezig met innovatie. Zij ontwikkelden nieuwe (online) werkmethoden, vaardigheden en businessplannen. Hun werklust, verandervermogen, veerkracht en ondernemersgeest komt Nederland goed van pas. Zelfstandigen accelereren als eerste uit de crisis en vullen, fiscaal gestimuleerd, als eerste hun buffers weer aan.

  Cristel van de Ven, voorzitter Vereniging Zelfstandigen Nederland

• Lees ook de voorspellingen van 14 andere experts, over de wereld van inhuur en extern talent