Dit staat er – voor opdrachtgevers, zp’ers en de flexbranche – op de politieke agenda van 2021

In 2020 had er een punt gezet moeten worden achter een aantal zich voortslepende zzp-dossiers. In mijn vooruitblik 2020: einde van een tijdperk? zette ik die dossiers op een rij. De adviezen van de Commissie-Borstlap, de vervanging van de wet DBA, de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen, sectorale afspraken rond flex – met de zorg voorop en mogelijke vernieuwende ideeën in verkiezingsprogramma’s.

Nu, 2020 liep een beetje anders. Dat had ook zo zijn impact op een aantal van die onderwerpen. Maar ook los van de gevolgen van Corona, moeten we concluderen dat veel, zo niet al deze punten ook in 2021 nog op de agenda staan.

Een overzicht wat en wanneer zal gaan spelen in het Haagse politieke spel.

11 januari : de webmodule

Een minimumtarief van € 16, een opt-outvariant voor tarieven boven de € 75 per uur plus een webmodule voor opdrachten met een uurtarief dat daartussen zit. Met die drie poten onder een krukje zou de wet DBA vervangen moeten worden.

In 2020 sneuvelden – onder druk van de polder – het idee van het minimumtarief en de opt-out. Wat overblijft door deze politieke druk, is alleen de webmodule (zie hier voor uitleg). Althans een proefperiode met de webmodule.

Op 11 januari start ‘naar verwachting’ een pilot van zes maanden. Niet verplicht, de webmodule levert ook geen verklaring op waar een werkgever rechtszekerheid aan kan ontlenen. Vooraf testen en kijken of het werkt (of niet).

Debat over Borstlap

Minister Koolmees heeft in een brief gereageerd op de adviezen van de Commissie-Borstlap. Met als boodschap: mooie input voor de formatie.

De Tweede Kamer wil toch ook nog debatteren over die brief en het rapport. Ergens in januari of februari. Dat wordt een debat dat je niet los kan zien van de verkiezingen in maart. Maar dat debat zal niet tot acute beleidswijzingen leiden. Daarvoor is het te laat.

8 – 12 februari 2021 : WebinarWeek

In de tweede week van februari is onze jaarlijkse WebinarWeek, samen met Werf&. In 25 webinars, verdeeld over vijf dagen, vertellen experts weer alles over de wereld van recruitment, mobiliteit en inhuur. We zetten momenteel nog de laatste puntjes op de i van het programma. De politieke actualiteit komt her en der zeker aan bod. Maar – als ik zo naar het concept programma kijk – dan valt toch vooral ook op hoe de praktijk waar organisaties mee bezig zijn en hun behoefte op het gebied van ‘talent & sourcing’ (van zowel ‘vast’ als ‘flex’) meer en meer afwijkt van de ‘realiteit’ van de Haagse vierkante kilometer van politiek en polder.

17 maart : de verkiezingen

Half maart gaan we naar de stembus. De afronding (zou het?) van een aantal van de zzp-dossiers zal natuurlijk mede bepaald worden door de kleur van het volgende kabinet.

We hebben al naar de verkiezingsprogramma’s gekeken (voor zover ze uitgebracht zijn, zie dit overzicht). Een totale analyse van die programma’s, daar komen we later mee. Daarbij zullen we via interviews en columns de woordvoerders van alle partijen uitgebreid aan het woord laten over de verkiezingsprogramma’s.

Twee dingen vallen op bij het vergelijken van de verkiezingsprogramma’s. De verschillen tussen de partijen zijn bij dit dossier kleiner dan vier jaar geleden. De wens om de fiscale en sociale zekerheidsverschillen tussen werknemers en zelfstandigen kleiner te maken, is breder. Meer partijen delen deze wens. Een tweede punt dat opvalt: echt vernieuwende ideeën, bijvoorbeeld als alternatief voor de wet DBA, hebben we niet kunnen vinden.

Formatie

Na de verkiezingen de formatie. De kleur van de coalitie bepaalt veel. Maar wellicht nog meer de uitruil die er tussen belangen gaat plaatsvinden. Bescherming voor kwetsbaren op de arbeidsmarkt, waaronder schijnzelfstandigen met lage inkomens, dat wil bijna iedereen. De cruciale vraag daarbij: in hoeverre wordt bij voorstellen die dat bewerkstelligen rekening gehouden met mogelijk nadelige effecten voor zelfstandigen die niet zitten te wachten op die bescherming? Of wordt dat gezien als – jammer maar helaas – ‘collateral damage’.

Als het kabinet er dan uiteindelijk is, dan wordt gestart met het omzetten van nieuwe plannen naar beleid en mogelijk nieuwe wetgeving. Zoals we weten: dat duurt dus allemaal nog wel even.

En wie weet, misschien wordt het zzp-dossier wat meer vanuit een economisch perspectief bekeken en krijgen we – net als in België – een ‘minister voor zelfstandigen’.

September : evaluatie webmodule

Na de zomer is de pilot met de webmodule afgerond. Wat precies de doelstelling van die pilot is, dat weten we nog niet. Dat maakt ook de verwachtingen met betrekking tot de uitkomsten van die pilot lastig in te schatten.

Wat we wel weten, is dat het animo uit de markt om gebruik te maken van die pilot minimaal is. Het zal nog een hele kunst worden om bruikbare feedback uit de markt te krijgen.

Een mogelijke uitkomst? Dat het onmogelijk blijkt om uit de huidige set aan criteria, die komen uit verschillende wetten, aangevuld met jaren aan jurisprudentie, een afdoende, overzichtelijke lijst te maken. We moeten naar iets nieuws.

Oktober : einde handhavingsmoratorium?

De handhaving van de wet DBA is steeds uitgesteld (behalve voor ‘kwaadwillenden’) totdat er iets nieuws is. Mogelijk is dat de webmodule. Als de pilot slaagt, dan kan de handhaving plaatsvinden. Zo niet: dan ligt er een stevige politieke keuze. Eerst de wet DBA handhaven en dan iets nieuws ontwikkelen? Of eerst iets nieuws en dat dan gaan handhaven?

En verder

Arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen

Enigszins tegen de verwachtingen in, werd er door de Stichting van de Arbeid in 2020 een akkoord bereikt over een (verplichte) arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen zonder personeel.

De coalitie, PvdA en GroenLinks hebben daarover ook afspraken gemaakt in het pensioenakkoord. Minister Koolmees heeft wel stevige waarschuwingen geuit over de complexiteit van de uitvoering daarvan. De uitvoering gaat namelijk via toch al kwetsbare instanties zoals het UWV en de Belastingdienst lopen. Koolmees komt in het eerste kwartaal van 2021 met een brief over de uitwerking. Dat wordt nog lastig voor de verkiezingen besproken te krijgen.

Ondertussen pleit een aantal politieke partijen in hun programma’s ervoor om gelijk maar over te stappen naar een systeem voor alle werkenden. Zo’n systeem is niet direct minder complex.

Sectorale afspraken

Als de politiek treuzelt, dan kunnen sectoren natuurlijk ook zelf de handschoen oppakken en bepalen in welke situatie het gewenst is om met zzp’ers te werken en afspraken maken over minimumtarieven. Zeker in een politiek ‘tussenjaar’ zoals 2021 zullen waarschijnlijk meer sectoren of bedrijven afspraken gaan maken.

Zo hadden werkgevers in de zorg in 2020 al plannen klaarliggen om het inhuren van zzp’ers te beperken. Die plannen zijn uitgesteld, maar niet afgesteld. De publieke omroepen en vakbond NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) maakten in 2020 afspraken over tarieven voor freelancers. PostNL en de vakbonden maakten afspraken over het beperken van het aantal zelfstandigen dat (indirect) pakketjes bezorgd. Eerder al ondertekenden financiële instellingen en vakorganisaties een ‘werkcode’, maakten architecten tariefafspraken en ontstond in de kunstensector een Fair Practice Code (‘samen bouwen aan een toekomstbestendige arbeidsmarkt en beroepspraktijk’).

2021 : een tussenjaar

“Luidt 2020 het einde van het zzp-tijdperk (sedert 2003) in?” vroeg ik me een jaar geleden af in mijn voorspelling over 2020. Nu, corona heeft een deel van de zzp’ers hard en mogelijk blijvend geraakt. Het gros van hen heeft geworsteld en is weer boven gekomen. Her en der met beperkte steun vanuit de overheid. Veel van de voorgenomen beleidsvoorstellen zijn niet uitgevoerd.

2021 zal voor veel zelfstandigen in het teken staan van verder economisch herstel. Een turbulente arbeidsmarkt, met een stijgende werkloosheid, maar niet per se minder opdrachten. Qua Haagse plannen en ideeën, zal 2021 vooral een tussenjaar zijn. Maar een tussenjaar vol met interessante debatten, die veel richting zullen geven aan de toekomst van de arbeidsmarkt en de positie van de zelfstandige professionals.