Een ploeterende polder

Mijn persoonlijke interesse gaat uit naar alles wat met de arbeidsmarkt samenhangt en ik ben ervan overtuigd dat die arbeidsmarkt heel hard toe is aan nieuwe ontwikkelingen. Dat hoef je natuurlijk niet met me eens te zijn, maar inmiddels kondigen alle politieke partijen in hun programma’s forse veranderingen aan. Weliswaar van wisselende richting.

Meerdere ministers op rij zijn al met een hervormingsagenda gestart om er vervolgens achter te komen dat onze polder, met bijbehorende ambtelijke commissies en adviesorganen, al heel lang werkt als een moeras. Je denkt dat je in een polder staat, maar je zakt weg in een moeras. Voor die bewindslieden voel ik eerlijk gezegd best sympathie, echter hebben ze geen enkele succesvolle maatregel genomen (kunnen nemen) en ik noem hier maar enkele voorbeelden:

• Met de Participatiewet en de daarmee samenhangende sluiting van de sociale werkplaatsen heeft staatssecretaris Klijnsma de werkloosheid onder mindervaliden tot recordhoogte zien stijgen.
• Met de Wet werk en Zekerheid (WWZ) bereikte minister Asscher een toename van de flexibiliteit terwijl het tegenovergestelde werd bedoeld (wat je daar ook van vindt).
• De wet DBA van minister Wiebes is nooit gehandhaafd en was sowieso een doodgeboren kindje omdat al na een jaar werd aangekondigd dat hij vervangen zou worden.
• De Wet arbeidsmarkt in Balans (WAB) van minister Koolmees maakt flexwerk duurder zonder dat de flexwerker er iets mee opschiet en zal werkgevers de komende tijd vooral faciliteren aan de uitgang door het ontslag gemakkelijker en goedkoper te maken.

Werkgevers hebben voor de komende jaren al enorme ontslagrondes aangekondigd. De overheid denkt wel dat ze de motieven van werkgevers en mensen begrijpen, maar daar wordt al heel lang geen blijk van getoond en het overleg met de klassieke polder verergert die situatie helaas.

Roos Wouters schrijft geschiedenis

Juist daarom steunt Uniforce de Werkvereniging. Voorvrouw Roos Wouters legt als één van de weinigen openlijk de vinger op de zere plekken en laat zich niet paaien met een zitje aan de tafel van het belangenmoeras. Zij kan ongehinderd naar modern werkenden luisteren, naar de toekomst kijken en een ontwerp maken, zonder dat er bijvoorbeeld iets moet worden uitgeruild in de pensioenfondsen of in de uitpuilende sectorfondsen. Zij is sinds lange tijd de eerste en de enige en schrijft daarmee geschiedenis.

Zij kan misschien ook de redding zijn van de polder en dat hoop ik van ganser harte. In 1999 wisten de mannen van de oude polder met de flexwet immers een laatste akkoord te sluiten aan de legendarische keukentafel van Ad Melkert. Als het daar ooit weer van moet komen, dan kan dat alleen met andere mensen, met andere instellingen, en vooral met andere ideeën, maar daar lijkt het tot dusver nog niet van te komen. Roos Wouters kan de oude belangenpartijen helpen om het inzicht te krijgen dat ze van enkele roestige paradigma’s afscheid moeten nemen. Nieuwe gezichten zoals Cristel van de Ven (VZN) en Josien van Breda (I-ZO) lijken ook te streven naar een nieuwe agenda en kunnen misschien hoop bieden. Als ze tenminste lef hebben, want het zal niet gemakkelijk zijn.

Belemmerende paradigma’s

Welke oude paradigma’s dient de polder dan los te laten? Het gaat bijvoorbeeld om de overtuiging bij deze ‘ridders van het sociaal overleg’ dat de overheid in samenwerking met de polder de problemen van de arbeidsmarkt en zelfs die van de samenleving als geheel zou kunnen oplossen. Het sociaal overleg is een instrument van draagvlak maar de echte ideeën moesten altijd al uit de samenleving komen. De polder is inderdaad als ‘The Third Way’, enige tijd een nuttig instrument van besluitvaardigheid geweest, maar is dat al decennia niet meer.

Het wordt daarom hoog tijd dat de overheid en vooral de polder inzien en erkennen dat ze zelf meestal geen oplossingen in huis hebben en zich weer moeten leren oriënteren op oplossingen die uit de samenleving komen. Maar ook dat ze zich als instrument van draagvlak opnieuw moeten uitvinden. Ze zijn verouderd en niet meer representatief.

Een tweede paradigma is dat er wordt uitgegaan van de rotsvaste overtuiging dat werknemers (en werknemer-achtigen) in alles tegenover werkgevers staan. Onzin! We willen ons in Nederland niet meer laten meeslepen in deze schertsvertoning van zogenaamde polariteit.

In onze complexe samenleving worden groepsbelangen en individuele belangen nagestreefd en dat is onafwendbaar omdat het gewoon menselijk gedrag is. Regelmatig kan dat hele spel ten koste gaan van de belangen van sommige individuen of groepen en daar hebben we een vangnet voor nodig. Een activerend en solidair vangnet voor iedereen. Dat vangnet (hoe royaal of karig ook) kan niet anders dan uit de productiviteit van de gehele beroepsbevolking betaald worden en daaraan moeten zowel werkgevers als werkenden bijdragen. Daarvoor is allang alle draagvlak aanwezig.

We willen ons in Nederland niet meer laten meeslepen in deze schertsvertoning van zogenaamde polariteit.

Helpen in plaats van verbieden of verplichten

De overheid heeft allang alle draagvlak om kwetsbaren te beschermen. Zij heeft echter geen draagvlak om met allerlei verboden en geboden, zogenaamd hulp te bieden tegen wil en dank. De overheid kan zich beter beperken tot het zorgen voor rechtsgelijkheid en voor de organisatie van een zekere maatschappelijke solidariteit. Daarbij helpt de huidige, zichzelf vast vergaderde polder niet.

De polder en de SER proberen alsmaar terug te komen in de positieve flow van twintig jaar geleden toen ze voor het laatst een instrument van besluitvaardig bestuur waren. Ze ontsnappen echter niet meer aan het ontstane maatschappelijke wantrouwen en raken steeds verder gepolariseerd. Terugverlangend naar toen het nog wel lukte, terugverlangend naar toen ze nog jong waren. Elke progressiviteit verloren.

Welke belangen staan in de weg?

Noch voor de werkgever, noch voor de modern werkenden is de arbeidsovereenkomst van onbepaalde tijd een doel op zich, maar ook flexibiliteit is dat niet. Iedereen zoekt naar de meest productieve en aangename manier van samenwerken en regelmatig is dat niet via die vaste baan. Als je al een werkgever zou willen hebben, dan zijn op dit moment de detacheerders de beste werkgevers van het land (daarom zijn Uniforce Professionals ook founding partner van de VvDN). Zij investeren het meeste in opleidingen, helpen je altijd bij het vinden van een nieuwe baan en onderhandelen namens jou voor een goeie beloning. Kom daar nog eens om. Veel andere grote werkgevers broeden nu op plannen om duizenden mensen te ontslaan. Die werkgevers hebben daar trouwens goede redenen voor, maar waarom zou je die vaste banen dan alsmaar blijven verheerlijken? Daarmee toon je aan dat je het contact met de realiteit op de arbeidsmarkt hebt verloren.

Mensen werken steeds vaker in wisselende arrangementen. Dan weer een tijdje als werknemer, dan weer een tijdje als zelfstandige. Mogen ze? Uniforce Professionals is een organisatie voor en door zelfstandigen en wij helpen dagelijks professionals met onze concepten zodat ze kunnen werken voor wie ze willen en voor zolang ze willen, met sociale zekerheid. Dat lijken eenvoudige en redelijke verlangens, maar het is in Nederland heel ingewikkeld gemaakt.

Geen van de professionals die wij spreken, voelt zich door Den Haag gerepresenteerd, laat staan geholpen. Noch door de overheid, noch door de polder. Waarom is dat toch? Welke belangen staan in de weg?

• Lees ook: Beste kabinet, u maakt rommel. Wie ruimt het op?, een column door Roos Wouters