Marktupdate: hoe doorstaat de flexmarkt de coronacrisis?

Detacheren: eind 2020 weer in de plus

Bij het uitbreken van de coronacrisis half maart vorig jaar zat de schrik er ook bij detacheerders flink in. Aanvragen werden in paniek ingetrokken en opdrachten on hold gezet of niet verlengd, waardoor de leegloop steeg naar 7,5% in het tweede kwartaal. Volgens de VvDN Marktmonitor daalde de omzet van detacheerders in het tweede kwartaal van 2020 met -6% ten opzichte van een kwartaal eerder (jaar-op-jaar krimp: -12%).

Dat viel toen nog mee, maar vice-voorzitter van de branchevereniging Marcel van de Bekerom vreesde in de zomer nog voor een na-ijleffect als ook de projecten met een langere doorlooptijd zouden aflopen. “En wat gebeurt er in het derde en vierde kwartaal van dit jaar; hoeveel nieuwe aanvragen zullen er de komende tijd zijn? Dat wordt spannend!” En natuurlijk was de impact van de coronacrisis nog duidelijk zichtbaar, maar al minder dan in het begin. Detacheerders zagen in het derde kwartaal hun omzet slechts bescheiden krimpen met -3% ten opzichte van een kwartaal eerder (jaar-op-jaar omzetkrimp: -9,4%).

In het laatste kwartaal van 2020 kwam het echte herstel in de detacheringsbranche.

In het vierde kwartaal is de omzet met bijna 11% gestegen ten opzichte van het kwartaal daarvoor en met 2,5% vergeleken met het vierde kwartaal van 2019. (De leegloop daalde naar 5,9%.) Daardoor is de omzet van de detacheringsbranche over het hele jaar genomen in 2020 ten opzichte van 2019 met slechts -0,4% gedaald.

Ondanks de voortdurende lockdown boekten detacheerders dus gemiddeld meer omzet dan vóór de coronacrisis. Een heel sterk herstel dus, dat volgens vertrekkend VvDN-voorzitter Maikel Pals deels te danken is aan de groeiende vraag in de publieke sector die natuurlijk nauwelijks getroffen wordt door de coronacrisis. “Per saldo zijn detacheerders de afgelopen periode redelijk goed doorgekomen. Maar een flink aantal van onze leden werkt voor het MKB, dat in de bekende sectoren aanzienlijk is getroffen. Het verschilt dus echt per sector.”

Dat detachering een relatief stabiele factor is op de flexmarkt in crisistijd komt natuurlijk ook doordat het hier vaak hoogopgeleide ingehuurde techneuten, IT’ers en finance specialisten betreft. Die werken op posities in organisaties die op langere termijn cruciaal zijn voor de continuïteit van organisaties. Een opdrachtgever bedenkt zich wel twee keer voor hij zulke opdrachten beëindigt.

Uitzenden: diepe dalen, hoge pieken

Heel anders is dat voor uitzendkrachten. De uitzendbranche heeft wederom als stootkussen van de arbeidsmarkt gefungeerd direct na het uitbreken van deze crisis. Jongeren met flexcontracten hebben duidelijk de eerste klappen moeten opvangen. Direct na het uitbreken van de coronacrisis gingen er in jaar maart vorig jaar volgens het CBS 65.000 oproepbanen en 8.000 uitzendbanen verloren.

De cijfers uit de UWV Arbeidsmarktprognose 2021 geven een nog dramatischer beeld; het totaal aantal uitzendbanen is gekrompen van 831.000 in 2019 naar 709.000 in 2020.

Het idee van het kabinet om de NOW-regeling ook beschikbaar te stellen voor flexkrachten was sympathiek bedoeld, maar in de praktijk zijn de meeste uitzendkrachten in de getroffen sectoren natuurlijk direct naar huis gestuurd.

Toch blijkt uit diezelfde UWV Arbeidsmarktprognose dat het aantal uitzendbanen in 2021 naar verwachting weer zal oplopen naar 755.000. De historie leert dat de uitzendmarkt na een crisis ook snel weer opveert. De snelheid van het herstel hangt sterk af van de ontwikkelingen van de coronacrisis, maar de verwachting is dat bedrijven, zodra de economie aantrekt, toch als eerste weer hun flexibele schil zullen uitbreiden. Daar gaat de uitzendbranche, zoals na elke crisis, van profiteren.

En het herstel is ook al terug te zien in de ABU-cijfers. De uitzendbranche kampte vóór de coronacrisis al met krimp. In 2019 daalde de omzet van uitzenders met -4%. En toen half maart vorig jaar de coronacrisis uitbrak, kelderde het aantal uitzenduren in de eerste maanden met een kwart. Maar de uitzendsector klom ook weer snel uit dit dal. Ondanks de huidige lockdown is volgens de ABU Marktmonitor de omzet van uitzenders in de laatste twee maanden van 2020 zelfs licht gestegen (+2%) ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

Zo wist de uitzendsector een moeilijk jaar met een klein plusje af te sluiten. De totale omzet van de uitzendbranche is in 2020 gedaald met -9%.

Het aantal uitzenduren blijft vooralsnog achter bij de omzet van de uitzendsector. Dat duidt er op dat de marges van uitzenders iets verbeteren. Een gezonde ontwikkeling in een uitzendbranche die al jaren wordt gekenmerkt door hevige prijsconcurrentie.

Online interim-markt groeit gestaag door

Als we de cijfers van Planet Interim mogen geloven, heeft de coronacrisis nauwelijks effect op de interim-markt.

Het matching platform voor hoger opgeleide interim managers, zelfstandige consultants en freelance professionals kende zo’n goed eerste kwartaal van 2020 dat het eerste half jaar van 2020 – ondanks corona – een groei van 33% liet zien. Dat duidt erop dat van invloed van de coronacrisis op de online interim-markt nauwelijks sprake was. In de tweede helft van 2020 vlakte de groei van het aantal opdrachten weliswaar iets af door de coronacrisis, maar over het hele jaar genomen is er een flinke stijging te zien. Het totaal aantal opdrachten dat in 2020 op Planet Interim met aangesloten professionals is gematcht nam ten opzichte van 2019 toe met maar liefst 35,8%. Het aantal IT-opdrachten groeide zelfs met bijna 50% en de andere opdrachten gemiddeld met een kwart. Daarvan deden vooral de segmenten management, finance, bouw & techniek en zorg en medisch het relatief goed.

De gemiddelde tarieven van zelfstandige professionals verschilden in 2020 niet veel met die in 2019. Ook in dat opzicht is de coronacrisis grotendeels voorbij gegaan aan de interim-markt. In de Randstad, goed voor bijna twee derde van alle interim-opdrachten, ligt het gemiddelde tarief overigens opvallend genoeg iets hoger dan elders in het land. In Noord- en Zuid-Holland en Utrecht bedraagt dit € 71,- euro, in Overijssel bijvoorbeeld € 64,-.

Op Planet Interim gaat het voornamelijk om IT-opdrachten (50%), gevolgd door finance- en opdrachten in de bouw & techniek, waarbij de overheid in 2020 de grootste inhuurder was. Dus moet hierbij de kanttekening worden geplaatst dat deze cijfers vooral de groei van het platform Planet Interim weergeven, wat natuurlijk niet hetzelfde is als de ontwikkeling van de gehele interim-markt. Niet zozeer representatief dus, maar wel een aardige indicatie.

Iets meer zzp’ers, maar ook meer stoppers

Dat de groei in het aantal professionals iets afvlakte in de tweede helft van 2020, zoals Planet Interim stelt, ligt in lijn met KvK-cijfers over het aantal startende en stoppende zelfstandigen.

Het valt op dat er ondanks de coronacrisis wel meer zzp’ers bijkomen, maar tegelijkertijd zijn er afgelopen jaar ook meer zzp’ers geweest die het bijltje erbij neer hebben gegooid. Zo blijkt uit het KvK Jaaroverzicht 2020 dat het totale aantal zzp’ers in 2020 met 5% is gegroeid (naar 1.092.666). Daarnaast zijn er 300.689 parttime zzp’ers, 7% meer dan het jaar daarvoor. Maar er zijn ook veel zzp’ers gestopt. Waar in 2019 nog 71.723 zzp’ers stopten, waren dat er afgelopen jaar 90.190. Dat betekent dat er afgelopen jaar 26% meer zzp’ers zijn gestopt dan het jaar daarvoor. Het percentage stoppende parttime zzp’ers is nog groter; dit aantal lag afgelopen jaar 44% hoger.

Voor het eerst in zeven maanden tijd is het aantal startende ondernemingen die geregistreerd zijn in het Handelsregister, gedaald in plaats van gestegen (met -7% ten opzichte van dezelfde maand het jaar ervoor.) Onder die vele starters in januari (22.448), zitten natuurlijk veel zelfstandigen. De echte daling onder zelfstandigen doet zich echter vooral voor onder de ‘persoonlijke dienstverlening’ –  zzp’ers die voor particulieren werken – zo blijkt uit de Trendrapportage Bedrijfsleven van KvK. De daling betreft dus niet of nauwelijks de zzp’ers ‘eigen arbeid’, die zich op de markt voor inhuur van personeel begeven.

Het CBS meldt dat het totaal aantal gewerkte uren van alle zelfstandigen in het vierde kwartaal 2020 licht is gedaald ten opzichte van het kwartaal er voor. Ten opzichte van 2019 werkten zelfstandigen in het laatste kwartaal 3,5% minder uren, terwijl het aantal zelfstandigen in dezelfde periode wel steeg.

• Lees ook CBS : marktherstel zelfstandigen zet niet door