Gijs van Dijk (PvdA) wil terug naar de basis op de arbeidsmarkt: ‘Het is al onzeker genoeg’

“De vernieuwing van de arbeidsmarkt wordt een van de grootste opdrachten voor het nieuwe kabinet”, zegt Gijs van Dijk, nummer acht op de lijst van de Partij van de Arbeid (PvdA). Sinds 2015 houdt hij zich als Tweede Kamerlid bezig met sociale zaken en werkgelegenheid.

Pensioenakkoord

De afgelopen kabinetsperiode is hij het meest trots op het Pensioenakkoord. “We hebben een grote rol gespeeld in de onderhandelingen tussen de sociale partners en het kabinet”, vindt Van Dijk. “We waren kartrekker van een betrouwbare linkse coalitie, zodat we harder konden onderhandelen over zaken als de bevriezing van de AOW-leeftijd en eerder stoppen met werken voor mensen met zware beroepen.”

In het pensioenakkoord is ook een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor zzp’ers afgesproken. Van Dijk denkt dat het nog wel even duurt voordat die er is. De zzp-aov moet laagdrempelig, betaalbaar en uitvoerbaar zijn, benadrukt hij. “En er moet een opt-out komen, oftewel de mogelijkheid om niet mee te hoeven doen als je kunt aantonen dat je al goed verzekerd bent. Dit alles is ingewikkeld. Ik verwacht dat een betaalbare zzp-aov pas in 2026 klaar is.”

Platformeconomie en schijnzelfstandigheid

Van Dijk liet zich afgelopen kabinetsperiode regelmatig horen over schijnzelfstandigheid, vooral onder platformwerkers. Maaltijdbezorgers werken bijvoorbeeld vaak onterecht als zzp’er via platformen, vindt hij. In 2019 bood hij nog een nota aan over de situatie in de platformeconomie, waarin hij ervoor pleit om platformen per definitie als werkgevers te zien.

“Platformen presenteren zich als bemiddelaars tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers om onder werkgeverslasten uit te komen”, zegt Van Dijk. “Dat leidt tot oneerlijke concurrentie en een kwetsbare positie voor de werkende.”

Lees ook: https://www.zipconomy.nl/2019/06/pvda-wil-platformeconomie-heroveren-keer-de-bewijslast-om/

Hij stelde voor om schijnzelfstandigen een normaal contract te geven. Verder pleit hij voor een eigen collectieve arbeidsovereenkomst voor platformbedrijven. Tot zijn teleurstelling is dat voorstel nog niet besproken.

SER-rapport

In 2018 diende Gijs van Dijk een motie in voor een SER-verkenning van de platformeconomie. Dat rapport verscheen afgelopen najaar. Platformen leggen volgens de SER een vergrootglas op ontwikkelingen rondom het werken met zelfstandigen en de naleving van wet- en regelgeving. Maar de waanzinnige spanning die de platformeconomie op de arbeidsmarkt zou geven, ziet de SER ‘nog niet’.

Dat platformen de positie van werkenden ondermijnen, zoals de PvdA en FNV beweren, blijkt ook niet uit het rapport. Toch is Van Dijk blij met de conclusies. “Ik lees wel dat werknemers gevaar zien. Verder zegt ook de SER dat de politiek aan zet is om de arbeidsrelatie van de platformwerker duidelijk te maken.”

Frustratie over gebrek aan handhaving

“Ik hoopte dat we na vier jaar in elk geval schijnzelfstandigheid in de platformeconomie konden aanpakken”, zegt hij. Van Dijk wil dat de Belastingdienst boetes uitdeelt. Handhaving van de regels rond schijnzelfstandigheid zijn opgeschort, maar er geldt een uitzondering voor ‘kwaadwillende’ bedrijven. Bedrijven die willens en wetens gebruik maken van schijnconstructies kunnen een naheffing loonbelasting krijgen en boetes ontvangen. Maar tot nu toe heeft de fiscus geen kwaadwillenden gevonden.

Van Dijk: “Onbegrijpelijk. We zijn het er allemaal over eens dat bijvoorbeeld maaltijdkoeriers geen echte zzp’ers zijn. Toch gebeurt er niks om deze misstanden aan te pakken en dat is frustrerend. Bedrijven zeggen tegen mij: zolang er ruimte is om het op deze goedkope manier te doen, blijven we dat doen.”

Net als veel andere partijen, wil hij komende kabinetsperiode de discussie over schijnzelfstandigheid beslechten. “Veel zzp’ers hebben er last van, terwijl het niet eens over hen gaat”, zegt het PvdA-kamerlid. “Het moet ons lukken om ruimte te geven met heldere wetgeving. Dan wordt het voor zzp’ers weer leuker om te doen waar ze voor hebben gekozen.”

Niemandsland

Waarom is het de afgelopen vier jaar niet gelukt? “Minister Wouter Koolmees vind ik echt één van de betere ministers van dit kabinet, maar op zzp-gebied heeft hij gefaald”, zegt Van Dijk. “Eerlijk is eerlijk, het is een moeilijk dossier. Maar er had iets moeten gebeuren, want nu zitten we in niemandsland. Platformbedrijven kunnen doorgaan met hun schijnconstructies, de laagste inkomens blijven onverzekerd en de echte zzp’er loopt opdrachten mis door alle onzekerheid rondom wetgeving.”

Om in de tussentijd duidelijkheid te scheppen, test het ministerie van Sociale Zaken de webmodule. Dat is een online tool waarmee opdrachtgevers kunnen bepalen wanneer ze met zzp’ers mogen werken. Van Dijk heeft er geen vertrouwen in. “De webmodule is onderdeel van de mislukte poging om de wet DBA te vervangen. Er staat niets nieuws in en zo’n tool lost het probleem dus niet op”, zegt hij. “Het minimumtarief, daar was ik wel voor. Daarmee kon je de onderkant van de markt beschermen.”

Ondanks dat er draagvlak in de Tweede Kamer was voor zo’n minimuminhuurtarief, bleek het afgelopen zomer te veel administratieve lasten op te leveren voor ondernemers. Daarom komt de wet er toch niet. Ook de zelfstandigenverklaring voor zzp’ers met hoge tarieven is van de baan.

Wie werkt met zzp, draagt meer bij

Komende jaren wil hij aan de slag met de adviezen van de Commissie Borstlap. Eind januari kwam deze commissie Regulering van Werk onder leiding van Hans Borstlap met een rapport met bouwstenen voor de arbeidsmarkt van de toekomst. “Het liefst zou ik meteen doorschakelen naar zo’n brede herziening van ons sociale stelsel”, zei Van Dijk eerder.

Alle werkenden moeten meebetalen aan het sociaal stelsel, vindt ook de PvdA. De partij vindt dat zelfstandigen net als werknemers verplicht pensioen moeten opbouwen en zich moeten verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Dit stond vier jaar geleden ook al in het verkiezingsprogramma van de partij. In het nieuwe verkiezingsprogramma staat dat opdrachtgevers van zelfstandigen daaraan meebetalen.

Hoe werkt dat? Van Dijk: “Ondernemers die met zzp’ers werken, dragen meer belasting af. Zelfstandigen gaan er niet op achteruit. En wie werknemers in dienst neemt, krijgt juist lagere lasten.”

Terug naar de basis voor duidelijkheid

Van Dijk is het met grote delen van de aanbevelingen van Borstlap eens. De commissie wil alle vormen van flexibele arbeid terugdringen. Werknemerschap moet de norm worden voor alle ‘reguliere arbeid’. Dit ‘werknemer, tenzij’-principe past goed bij de visie van Van Dijk: “Uitzend alleen voor piek en ziek, ondernemerschap voor de echte ondernemers en de rest is werknemer. Terug naar de basis, dat geeft duidelijkheid.”

De PvdA wil de uitzendbranche flink aanpakken en gaat daarmee nog iets verder dan de adviezen van de commissie. De vergunningsplicht moet terugkomen, uitzendbureaus moeten een waarborgsom betalen van minimaal 100.000 euro. Normen waaraan uitzendbureaus moeten voldoen worden vastgelegd in de wet. Overtreding leidt tot boetes en in uiterste gevallen tot een bestuursverbod. Daarnaast moet het ‘doorlenen’ van uitzendkrachten aan andere uitzendbureaus verboden worden.

Brancheorganisaties zoals de ABU willen het liever oplossen met onderlinge afspraken en cao’s. Van Dijk gelooft daar niet in. “Bedrijven maken er een potje van, ook met een certificaat”, zegt hij. “Er zijn zware eisen nodig, de problemen worden alleen maar groter. Vooral bij arbeidsmigranten. Zij zijn afhankelijk van de uitzendbureaus voor hun huisvesting.”

Hij vertelt over flats vol met arbeidsmigranten die soms met zes man in een kamer wonen. “Dat is onwerkelijk. Het heeft niets met Nederland en Europa te maken. Hier moeten we iets aan doen. Uitzend alleen nog voor piek en ziek, niet voor langdurige vervanging. Daarmee snijd je een groot deel van de uitzendbureaus uit de markt – en terecht.”

Vast blijft vast: ‘Het is al onzeker genoeg’

Ook het idee van Borstlap dat flexcontracten wat vaster worden, spreekt de PvdA’er aan. Maar vast minder vast maken, dat ziet hij niet zitten. Borstlap vroeg iedereen te kijken naar het totaalpakket en niet aan ‘cherrypicking’ te doen. “Dat ga ik toch doen”, zegt Van Dijk. “Tijdelijk afschalen van uren en loon is een slecht idee. Het bestaan is voor veel mensen niet al zo onzeker. Bovendien lost het niets op.”

In plaats daarvan wil hij ondernemers tegemoet komen in hun werkgeverslasten. Volgens Van Dijk willen mkb’ers wel mensen in dienst nemen, maar durven ze dat niet vanwege de risico’s en lasten. “Ze maken zich zorgen over die twee jaar doorbetaling bij ziekte. Wat doe je als één van je vijf mensen ziek wordt? Dat kun je als klein bedrijf niet intern oplossen. Door kleine bedrijven hierin tegemoet te komen, wordt mensen in dienst nemen aantrekkelijker.”