Paul Smeulders (Groenlinks) wil zo snel mogelijk naar een collectief vangnet voor alle werkenden

Zzp’ers zijn te kwetsbaar, zegt Tweede Kamerlid Paul Smeulders van Groenlinks. Hij heeft komende kabinetsperiode twee prioriteiten als het gaat om zzp’ers: duidelijkheid en bestaanszekerheid. “Daar hebben zij al heel lang behoefte aan”, zegt hij.

Vervanging Wet DBA

De afgelopen twee jaar hield Smeulders zich in de Tweede Kamer bezig met wonen, werk, pensioenen en sociale zekerheid. Onder zijn portefeuille valt ook de vervanging van de wet DBA tegen schijnzelfstandigheid. Dat het nog steeds niet gelukt is om die wet te vervangen en dat handhaving is uitgesteld, gaat hem naar eigen zeggen aan het hart.

Smeulders benadrukt zijn waardering voor zzp’ers. “Ondernemers zorgen voor innovatie, komen met waardevolle oplossingen en helpen anderen vooruit”, zegt hij. “Dat moeten we koesteren. Ondernemerschap vereist vrijheid om naar eigen inzicht te werken en kansen te verzilveren.”

Weg met de partnertoets

In deze coronacrisis doet de overheid te weinig om zzp’ers te steunen, vindt Smeulders. “De overheid verwacht van zzp’ers dat zij hoge risico’s dragen. Zzp’ers hebben van alle werkenden het hoogste risico op armoede. Velen zijn niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, hebben geen buffer en geen pensioen. Zo’n half miljoen zzp’ers deden beroep op overheidssteun.”

Hij is blij dat de TOZO-regeling er is voor zzp’ers, maar vindt dat die ‘wel wat ruimhartiger’ mag. Zo zou de partnertoets moeten verdwijnen. Smeulders: “Daarmee voorkomen we de situatie dat gezinnen die leefden van twee salarissen in de maand nu geen steun krijgen omdat van zzp’ers verwacht wordt dat ze van het inkomen van hun partner leven.”

Veel ZZP’ers kunnen amper meer rondkomen.

Nu het kabinet een partnertoets heeft ingevoerd, krijgen zelfstandigen geen uitkering wanneer hun partner bijvoorbeeld in het onderwijs of de zorg werkt.

GroenLinks wil dat deze partnertoets zsm wordt afgeschaft! https://t.co/Uh21IsgrTv

— Paul Smeulders (@PaulSmeulders) October 29, 2020

Schijnconstructies aanpakken

Smeulders hekelt met name de gebrekkige aanpak van schijnzelfstandigheid. Volgens hem is de flexibilisering van de arbeidsmarkt te ver doorgeschoten. Voor flexwerkers, uitzendkrachten en andere schijnzelfstandigen betekent werk daarom nu vooral onzekerheid, stelt hij. “Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken heeft goed werk gedaan op allerlei dossiers, maar als het gaat om zzp is het hem niet gelukt stappen te zetten,” zegt Smeulders. “Sterker nog, de afgelopen vier jaar is de situatie verergerd doordat er geen handhaving op schijnzelfstandigheid is geweest.”

Daar hebben zowel de schijnzelfstandigen last van, als de echte ondernemers. “Ik ken zelfstandig ondernemers die minder vaak ingehuurd worden omdat opdrachtgevers niet zeker weten of ze voldoen aan de criteria”, zegt Smeulders. “Welke criteria je ook opstelt, waar je ook knipt, je zult nooit iedereen tevreden stellen. Omdat het kabinet niet durft te beslissen, wordt het van kwaad tot erger.”

Webmodule: eerst keuzes maken

Smeulders denkt dat Koolmees op zoek is naar een heilige graal. “Die bestaat niet, de enige oplossing is knopen doorhakken.”

Hij heeft weinig vertrouwen in de pilot met de webmodule. Deze online vragenlijst moet werkgevers duidelijkheid geven over wanneer ze voor een opdracht een zzp’er mogen inhuren. “Voordat zo’n webmodule kan werken, is een heldere definitie nodig”, zegt het Groenlinks-kamerlid. “Het ontbreekt nu aan politieke moed om knopen door te hakken.”

Aansluiten bij Borstlap

Hij geeft toe dat bepalen wie zzp’er mag zijn ingewikkeld is. “Experts en rechters komen tot verschillende oordelen”, zegt hij. “Daar moet het kabinet iets aan doen. De minister heeft bijvoorbeeld verduidelijkt wanneer sprake is van een gezagsverhouding. Als hij dit verankert in de wet, schept dat al veel meer helderheid.”

• Lees ook: De ‘nieuwe’ do’s and don’ts voor opdrachtgevers en zzp’ers. Wat mag wel en niet van de Belastingdienst?

Welke criteria zou Groenlinks kiezen? In het verkiezingsprogramma staat dat de partij wil dat het vaste contract weer de norm wordt. Smeulders: “We sluiten ons wat betreft de definitie aan bij de adviezen van de Commissie Borstlap. Daar moeten we op handhaven. Zeker nu er nog geen sociaal vangnet is voor alle werkenden.”

• Lees ook: “Tjee, wat is dit moeilijk.” Eén webmodule, 84 casussen en 16 meningen van experts.

Vast blijft vast

Deze commissie onder leiding van Hans Borstlap was ingesteld door minister Koolmees om te onderzoeken hoe de regulering van werk er in de toekomst uit zou moeten zien. Uit de analyse blijkt dat de huidige wet- en regelgeving niet meer past bij de arbeidmarkt van nu.

Groenlinks is het op veel punten eens met het advies van de Commissie Borstlap. “Er staan verstandige dingen in, zoals de aanpak van schijnzelfstandigheid en het vaste contract als norm”, zegt Smeulders. “Maar tegelijkertijd wil Borstlap de vaste contracten minder vast maken en daar zijn we tegen. Dat werkgevers eenzijdig uren, standplaats en salaris kunnen aanpassen, lijkt me niet de bedoeling.”

De afgelopen twintig jaar is het vaste contract al veel minder vast geworden, betoogt hij. “Onze arbeidsmarkt is al heel flexibel. Veel werkenden hebben een kwetsbare positie. Pak dat eerst aan en kijk wat de gevolgen zijn, voordat je aan de slag gaat met het vaste contract.”

Sociale zekerheid voor alle werkenden

Borstlap adviseert ook een sociaal stelsel voor alle werkenden en daar sluit Groenlinks bij aan. Liever vandaag dan morgen, vindt Smeulders.

“Helaas is zelfstandig ondernemerschap voor te veel mensen geen vrije keuze, maar hun enige optie”, zegt hij. “Bedrijven kiezen voor de goedkoopst mogelijk contractvorm, waarbij de werknemers geen degelijke arbeidsvoorwaarden hebben en zulke lage inkomsten hebben, dat ze geen buffers kunnen sparen voor moeilijke tijden. Als alle werkenden meebetalen, heeft concurreren op arbeidskosten namelijk geen zin meer. Dan kun je het hebben over echte keuzevrijheid.”

Hij wil vooral iets doen aan die slechte arbeidsvoorwaarden. “Het is minder belangrijk of iemand als zzp’er of werknemer werkt, als je zorgt dat alle werkenden kunnen terugvallen op een uitkering en genoeg inkomsten hebben. Dan kun je relaxter kijken naar het onderscheid tussen zzp’ers en werknemers. Maar zolang het niet goed geregeld is en werkgevers zzp’ers uitbuiten, is het belangrijk om te handhaven op schijnconstructies en misbruik te voorkomen.”

Zorgen over betaalbaar zzp-aov

In het pensioenakkoord is afgesproken dat er een aov voor zzp’ers komt. Smeulders ziet dat als een tussenoplossing.

“Als een collectief voor alle werkenden nog jaren duurt, moeten we iets doen voor alle zzp’ers die niet verzekerd zijn. Toch wil ik tijdens de kabinetsformatie kijken of we niet meteen naar zo’n nieuw collectief stelsel kunnen”, zegt hij. “Het is mooi dat de polder een voorstel heeft gedaan voor een zzp-aov, maar ik maak me zorgen over de betaalbaarheid. De laagbetaalde zzp’ers kunnen zich dit niet veroorloven, ik kan niet akkoord gaan met iets waardoor zij nog minder overhouden.”

Minimumtarief

Groenlinks wil verder één belastingkorting voor alle werkenden en een minimumtarief voor zzp’ers. “Zzp’ers hebben minder zekerheden, maar ook privileges zoals de mkb-winstvrijstelling en de zelfstandigenaftrek”, zegt hij. “Trek dat nou gelijk voor werknemers en zzp’ers. Als je dat doet, hoef je minder fanatiek op te treden tegen schijnzelfstandigheid omdat je het voor iedereen goed geregeld hebt.”

Minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) had al een plan voor een minimumtarief, maar zag daar deze zomer van af. Het zou te veel administratieve lasten met zich meebrengen. Groenlinks vond het tarief van 16 euro per uur trouwens veel te laag. “Daarvan kun je geen buffer opbouwen en jezelf verzekeren”, zegt Smeulders. “Zo’n tarief moet minimaal 25 euro zijn.”

Topper @SennaMaatoug 💪💪💪 https://t.co/fx87c7KDai

— Paul Smeulders (@PaulSmeulders) December 9, 2020

Zal Smeulders zich ook de komende kabinetsperiode bezighouden met het arbeidsmarktdossier? “Dat hangt natuurlijk af van de uitslag van de verkiezingen”, zegt hij. “Als we genoeg zetels halen, kan ik me voorstellen dat onze nummer 5 op de lijst Senna Matoug aan de slag gaat met sociale zaken. Zij heeft ervaring bij het ministerie van Financiën en de Sociaal Economisch Raad (SER). Ik houd me ook bezig met wonen en ruimtelijke ordening en moest best even inwerken. Maar hoe langer ik met dit dossier bezig ben, hoe interessanter het wordt. Komende periode gaat er in elk geval veel veranderen.”

• Lees ook: Arbeidsmarkthoofdstuk uit programma GroenLinks is wel links, maar niet erg progressief