Wanneer het consumentenparadijs verandert in een arbeidshel

“Het consumentenparadijs is een arbeidshel geworden”: deze prikkelende titel gaf Denis Pennel, directeur van de World Employment Confederation, zijn nieuwe boek (Le paradis du consommateur est devenu l’enfer du travailleur)  In dat boek beschrijft hij de transformaties en uitwassen van onze digitale samenleving. Terwijl de 20e eeuw zich kenmerkte door een massa-economie waarin de producent zijn producten oplegde, werd deze trend volledig omgegooid aan het begin van de jaren 2000. Het tijdperk van digitalisering heeft een omwenteling van ons productiemodel teweeggebracht en daarmee van onze houding tegenover werk. Onze collega’s van NextConomy spraken met Pennel.

Consument is koning

Pennel: “Vandaag de dag is de bevolking nog nooit zo goed opgeleid en gevormd geweest. Ons tijdperk heeft een dictatuur gecreëerd met de consument als koning. Ons economische model verandert en daarmee ook de arbeidsmarkt, er ontwikkelt zich een on-demand werkcultuur. Een nieuwe generatie zelfstandigen breidt zich uit. Talent, de gigeconomy en online platforms zijn wijdverspreid.” Er zijn steeds meer arbeidsvormen om tegemoet te komen aan de behoefte aan wendbaarheid in het bedrijfsleven.

Naar een groei van zelfstandig ondernemerschap

Vandaag de dag heeft men andere verwachtingen met betrekking tot werk: men is meer op zoek naar purpose en vrijheid. Hetzelfde geldt voor bedrijven. Zij moeten het hoofd bieden aan een ongebreideld consumentisme, maar kunnen de behoeften van consumenten onmogelijk voorspellen. In deze complexe positie moeten bedrijven zich aanpassen, flexibel zijn, veerkracht tonen en gebruik maken van flexibele arbeidskrachten. Het is in deze tijd dat een zelfstandige tot zijn recht komt en een specifieke waarde krijgt. De zelfstandige kan inspelen op de vraag naar flexibiliteit en brengt een (r)evolutie in mentaliteit met zich mee.

Sociale bescherming zal zich ontwikkelen richting een betere ondersteuning van zelfstandigen, er zal een basis aan sociale wet- en regelgeving ontstaan.

Een nieuwe arbeidsmarkt in het vizier

De omwenteling van de arbeidsmarkt levert een andere interactie op tussen zelfstandigen en hun klanten. Pennel: “Vandaag de dag is het makkelijker een klant te vinden dan een werkgever. Als zelfstandig ondernemer is het essentieel om vooraf goed te bepalen wat je offreert en welke diensten je aanbiedt en om niets in te leveren op je prijzen. Bij het naar waarde schatten van je diensten moet je waakzaam zijn. Ik denk dat sociale bescherming zich zal ontwikkelen richting een betere ondersteuning van zelfstandigen, er zal een basis aan sociale wet- en regelgeving ontstaan.”  Essentieel voor de nieuwe manier van werken is dat talenten niet worden uitgebuit maar worden beschermd, zodat ze hun waarde behouden.

De opkomst van een hybride werkomgeving

De evolutie van onze werkcultuur was al enige jaren aan de gang maar kwam in een stroomversnelling door de pandemie. Zowel bedrijf als werknemer hebben een andere mentaliteit. De digitalisering van de samenleving in het algemeen, het thuiswerken en het ontstaan van hybride teams die deels vanuit huis en deels vanuit kantoor werken, hebben gezorgd voor een nieuwe meetlat van productiviteit. De kwaliteit van werk wordt niet meer beoordeeld op basis van aanwezig zijn, maar op basis van resultaten en de vertrouwensrelatie tussen werknemer en werkgever.

Loondienst volgens een hiërarchisch model dat een bepaalde ondergeschiktheid impliceert, kan niet langer blijven bestaan. Pennel zegt dat, wanneer dit niet evolueert,“het aandeel van de de beroepsbevolking met een traditioneel vast contract  verder zal afnemen.” Verder zal werken op afstand niet in zijn huidige vorm verder blijven bestaan. “Ik denk dat wij in de toekomst een hybride werkomgeving zullen zien, dat wil zeggen werk verspreid over verschillende locaties. Ik geloof in de opkomst van co-working werkplekken: gedeelde werkomgevingen in bijvoorbeeld cafés, flexkantoren of vergaderzalen in hotels.”

Sinds 2008 is er in Frankrijk een hernieuwde interesse in ondernemerschap en in het stimuleren van initiatief.

De crisis als versneller van bewustwording

“Sinds 2008 is er in Frankrijk een hernieuwde interesse in ondernemerschap en het stimuleren van initiatief”, zegt de hr-expert. Niet alleen heeft de crisis de creativiteit en proactiviteit op het gebied van werk versterkt, de crisis is ook een versneller van bewustwording geweest. Terwijl consumenten zich voorheen in een wervelwind van aankopen bevonden, gaan we nu terug naar de essentie van wat echt nodig is.. Eigenlijk zijn het niet de gesloten winkels of de onbereikbare producten die ons welzijn het meest getroffen hebben. Integendeel, het immateriële, de toegang tot cultuur en sociale relaties blijken onmisbaar voor ons geluk. De pandemie heeft ons terug naar de essentie gebracht.

De empowerment van de burger polariseert de uiteenlopende belangen

Terwijl ons nieuwe kapitalistische model zich uitbreidt, legt de crisis zijn beperkingen bloot. Ontstaan uit een wisselwerking tussen producenten en consumenten, is ons kapitalisme het resultaat van een steeds toenemende en onverzadigbare vraag naar alles, het liefst instant en zo goedkoop mogelijk. Dit gaat ten koste van de werknemer, die  slachtoffer wordt van wat wij als consumenten aan producten eisen, vindt Pennel. Hoe kan de werknemer aan de vlammen van de arbeidshel ontkomen? Positief instelling  consument en werknemer te verzoenen.  “Ik pleit voor een meer verantwoorde consumptie: minder maar beter. Ons kapitalisme moet van vorm veranderen. Omdat ik geen voorstander ben van een economie waarin consumptiebeperkingen worden opgelegd, vind ik dat het initiatief om de balans tussen de uiteenlopende belangen te herstellen vanuit het individu moet komen. Burgers zijn al bezig zich te verenigen met een veelheid aan acties en initiatieven. Het is essentieel dat groepen die het bewustzijn aanwakkeren, de betekenis van het begrip ter harte nemen.”

Tekst: Anne-Sophie Debauche (NextConomy), vertaling: Natasha Cloutier e.a.