“12 procent van de docenten in het middelbaar onderwijs is zzp’er” beweert prof. Verhulp. Maar klopt dat eigenlijk wel?

“Ik heb me laten vertellen dat 12 procent van de docenten in het middelbaar onderwijs inmiddels als als zzp’er werkt.” Dat zegt prof. Evert Verhulp in deze aflevering van de podcastserie ‘Werken aan Nederland’. Als voorbeeld van waar het misgaat met de handhaving rond schijnzelfstandigheid. Hij noemt die situatie ‘absurd’, want ‘iedereen weet’ wanneer je lesgeeft in het middelbaar onderwijs je geen ondernemer bent. “Maar ze doen het wel, met name omdat ze geen zin hebben in de oudergesprekken.” Een stevige uitspraak, maar klopt dat wel?

Invloed

Het is een los zinnetje in een podcast. Doet dat er wat toe? Nu, dat lijkt me wel. Verhulp is een van de meest invloedrijke adviseurs voor ministers en het ministerie van Sociale Zaken als het gaat om de arbeidsmarkt en de plek van de zelfstandigen daarin. Kroonlid van de SER, lid van de Commissie Borstlap, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam en directeur van ArbeidsmarktResearch UvA bv. Daarnaast voert hij – met het Ministerie van SZW – momenteel gesprekken op sectorniveau om in beeld te brengen hoe in een aantal sectoren aangekeken wordt tegen het inzetten van zzp’ers. De UvA heeft de database met jurisprudentie gemaakt op basis waarvan de webmodule en de bijbehorende wegingsfactoren zijn gemaakt. Kortom: zijn woorden doen ertoe. Getuige ook het feit dat zowel Hans Borstlap als Hans de Boer het overig jaar hadden over een flinke groei van zzp’ers voor de klas.

De bron

Dus vroegen we hem waar hij zijn uitspraak op baseert. “Ik weet dat het aantal zelfstandigen in het onderwijs in de vergaderingen van de Commissie Borstlap werd genoemd en daar onbetwist is overgenomen. Ik heb het wel geprobeerd te verifiëren maar dat lukt slecht”, zo laat hij weten. Vandaar dat hij bij zijn uitspraak ook zegt dat hij ‘dat begrepen heeft’.

Verhulp geeft aan nog eens navraag bij zijn commissieleden te doen over de bron. Op cijfers van het CBS en het Ministerie van Onderwijs die ik hem voorlegde, reageerde hij niet. Wel gooit hij nog een schepje erbovenop door aan te vullen dat hij onlangs van een student van hem, die ook bij een onderwijsbemiddelingsdienst werkt, hoorde dat het percentage zzp’ers voor de klas in Amsterdam op wel 20% ligt, en dat die soms voor 140 euro per uur worden ‘weggezet’. “Maar dat is nog geen bewijs”, zegt hij er zelf bij. Hij gaat er nog eens dieper induiken. Nu, we deden alvast wat voorwerk.

CBS: het percentage lesgevende zzp’ers daalt

Het CBS houdt tamelijk gedetailleerd bij hoeveel mensen werken in verschillende rollen in het onderwijs. Zowel als werknemer en als zzp’er. Voor het voortgezet onderwijs maken ze daarbij een onderscheid tussen docenten die ‘beroepsgerichte’ vakken doen en algemene vakken. In 2020 was 8,6% van de docenten beroepsgerichte vakken een zelfstandige. Die zullen vaak, naast lesgeven, ook dat beroep zelf uitoefenen of lesgeven aan particulieren (denk bijvoorbeeld aan muziek, kunstonderwijs). Er zijn ook zo’n 6.000 zzp’ers die ‘algemene vakken’ geven. Dat is 5,3% van het totaal aantal docenten dat algemene vakken in het voortgezet onderwijs geeft.

Dat is dus een stuk minder dan Verhulp zei. Overigens is het nog aardig om te constateren dat het percentage zzp’ers voor de klas in 2015 aardig wat hoger was dan in 2020. Namelijk 6,5% voor algemene vakken. De trend is blijkbaar dalende, in plaats van stijgend zoals Verhulp suggereert. Zowel in absolute zin als procentueel.

Onderwijssector: 4% loonkosten naar extern personeel

CBS-aantallen zeggen nog niet zo heel veel. Die zeggen immers niet hoeveel uren iemand werkt. Een bekend voorbeeld is de gepensioneerde wiskundedocent en af en toe nog eens – als zzp’er – invalt.

Nu moeten scholen aan het ministerie van Onderwijs rapporteren waar ze hun geld aan uitgeven. In antwoord op Kamervragen melde minister Slob vorig jaar al eens dat in voortgezet onderwijs 3,8% van de totale personeelslasten wordt uitgegeven aan ‘personeel niet in loondienst’. Dat is dus inclusief mensen die via uitzendbureaus werken of gedetacheerd zijn, en inclusief het niet-onderwijzend personeel.

Een woordvoerder van de VO-raad (de werkgevers) weet te melden dat ‘het percentage personeel niet in loondienst’ – waar dus ook uitzenden/detacheren onder valt – in het voortgezet onderwijs rond de 4% ligt. “Het percentage zzp ligt dus nog iets lager”.

Overigens meldt de VO-raad op haar site dat ‘over het algemeen docenten niet als zzp’ers ingezet kunnen worden’.

Conclusie

Verhulp weet zelf de bron van zijn claim niet, dus dat kunnen we niet checken. Cijfers van het CBS, het ministerie van Onderwijs en de VO-raad, wijzen in ieder geval in een heel andere richting. De conclusie van deze factcheck is dan ook dat de uitspraak ongefundeerd is en waarschijnlijk ook simpelweg onjuist. Maar we blijven nieuwsgierig naar waar Verhulp eventueel nog mee komt.