TNO/CBS: Ruim helft zzp’ers ziet vraag door corona afnemen. Maar tevredenheid blijft torenhoog.

Een tweejaarlijks onderzoek van het CBS/TNO onder 8.000 zelfstandig ondernemers.

De helft van de zelfstandig ondernemers zonder personeel geeft aan dat de vraag naar hun producten en diensten tijdens de coronacrisis is afgenomen. De tevredenheid over hun situatie en werk blijft onverminderd (zeer) hoog.. Het aantal zelfstandigen dat liever in loondienst werkt is 11%, gelijk aan 2019 en 2017. Dit alles blijkt uit de tweejaarlijkse Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) van TNO en CBS, die vandaag verschenen is.

Blijvende hoge tevredenheid

Hoewel veel zelfstandig ondernemers zonder personeel gevolgen hebben ondervonden van de corona-epidemie en de bijbehorende overheidsmaatregelen zijn de zzp’ers begin 2021 nog net zo tevreden als voor de coronacrisis. 81% van de zzp’ers in 2021 is (zeer) tevreden met het werk als zelfstandige. Ook is 78% (zeer) tevreden met de arbeidsomstandigheden. Die percentages liggen op hetzelfde niveau als in 2019,

Zzp’ers van 55 jaar of ouder zijn vaker content met zowel hun werk als hun arbeidsomstandigheden dan jonge zzp’ers van 15 tot 35 jaar. Tussen de sectoren is er weinig verschil in de tevredenheid met het werk en de arbeidsomstandigheden, alleen in de recreatie is men over beide minder tevreden: respectievelijk 75% en 70%.

Een grote meerderheid van de zzp’ers is (zeer) tevreden over verschillende aspecten van het huidige werk. Bovenaan staan interessant werk, een prettige werksfeer (beide 97%) en de mogelijkheid om zelf de werktijden te bepalen (96%). Maar ook de leermogelijkheden, het gezond kunnen werken (beide 94%) en het thuis kunnen werken (85%) scoren hoog.

Met name op het gebied van ‘autonomie’ scoren zelfstandigen hoog. Een stuk hoger ook dan werknemers. Zo heeft 15% van alle werknemers een ‘highstrain job’ ( zowel hoge taakeisen als lage autonomie). Onder zelfstandigen ligt dat een stuk lager: 5%.

1 op 10 wil liever in loondienst

Van de zzp’ers zou 11% liever in loondienst willen werken. Ook dit percentage was vrijwel even hoog als voor de corona-epidemie.

Het deel dat liever in loondienst zou willen werken, is bij 15- tot 35-jarigen groter dan bij de oudere zzp’ers: 17% versus 10%. In de recreatie (16%) heeft men het vaakst een voorkeur voor een baan als werknemer en in de bouw (7%) het minst vaak.

Buffers zijn gelijk, zorgen over financiën iets hoger

Ruim de helft (51 procent) van de zelfstandig ondernemers zonder personeel (zzp’ers) kreeg door de coronacrisis te maken met minder vraag naar hun diensten of producten. Van die groep beoordeelde 54 procent de financiële situatie van hun onderneming begin 2021 als matig of slecht en 16 procent als (zeer) goed.

Aan de andere kant gaf ruim 10 procent van de zzp’ers aan dat hun diensten en producten tijdens de coronacrisis juist meer aftrek vonden. Van deze groep beoordeelde 72 procent de financiële situatie als (zeer) goed. Het percentage zzp’ers dat zich zorgen maakt over de toekomst van het bedrijf is tussen 2019 en 2021 gestegen van ruim 46 naar bijna 52 procent. Opvallend genoeg zijn de cijfers over financiële buffers ten opzichte van 2019 niet tot nauwelijks veranderd. Ruim een kwart van de ondernemers zou het drie tot twaalf maanden kunnen volhouden

wanneer ze bijvoorbeeld tijdelijk geen opdrachten hebben of om een andere reden niet kunnen werken. Bijna 4 op de 10 hebben een financiële buffer voor minimaal een jaar. Dit is vooral vaak het geval bij 55-plussers (49%) en zzp’ers in de zakelijke dienstverlening (47%). 20% van de ondernemers meent dat hun huishouden niet langer dan drie maanden financieel rond zou komen als het inkomen uit hun bedrijf geheel zou wegvallen. Het betreft relatief veel 15- tot 35-jarigen (29%) en zzp’ers in de bouw (26%).

Aantal zelfstandigen met slechts enkele klanten stijgt

In 2021 is het aandeel zelfstandig ondernemers zonder personeel met enkele klanten (drie of minder) toegenomen ten opzichte van 2019. In 2019 had 22% hooguit drie klanten, in 2021 is dat 28%. Iets minder dan de helft (48%) van de zzp’ers heeft ten minste tien klanten.

Ook het aandeel zzp’ers waarvan het merendeel van de omzet afhankelijk is van de grootste klant groeide. In 2019 gaf 21% van de zzp’ers aan dat meer dan de helft van hun omzet afhankelijk was van de grootste klant. In 2021 is dat toegenomen naar 26%.

Het grootst is de afhankelijkheid van één of enkele klanten in de landbouw: ruim 3 op de 10 ondernemers (31%) in deze sector is voor 90 tot 100 procent afhankelijk van hun grootste klant.

Iets meer zzp’ers hebben voorziening voor arbeidsongeschiktheid

In 2021 geeft 63% van de zelfstandig ondernemers zonder personeel (zzp’ers) aan een of meer voorzieningen te hebben voor arbeidsongeschiktheid. Dit is een lichte stijging ten opzichte van 2019 toen dat nog bij 59% het geval was. Een voorziening in de vorm van spaargeld en beleggingen komt het meest voor. Dit percentage is gegroeid van 30% in 2019 tot 35% in 2021. Van de zzp’ers heeft 22% naar eigen zeggen een private arbeidsongeschiktheidsverzekering voor hun werk als ondernemer.

Van de ondernemers gaf 83% in 2021 aan een of meer voorzieningen voor hun pensioen te hebben. Dit percentage is vergelijkbaar met 2019. Evenals bij de arbeidsongeschiktheidsvoorzieningen bestaat de pensioenvoorziening het vaakst uit spaargeld en beleggingen. Dit aandeel nam toe van 43% in 2019 tot 49% in 2021. Daarna volgen een pensioenfonds via het huidige of vroegere werk in loondienst (46%), de waarde van de eigen woning (35%) en een oudedagsreserve (FOR), lijfrente of bankspaarregeling (22%).

Een minderheid (17%) heeft geen voorziening voor het pensioen getroffen. Dit zijn betrekkelijk vaak 15- tot 35-jarigen (31%) en zzp’ers werkzaam in de recreatie (29%). Van de ondernemers zonder pensioenvoorziening zegt de helft het niet te kunnen betalen, 29% dat ze er nog niet aan toegekomen zijn en/of 20% dat het pensioen nog ver weg is.