Flexibilisering bedreiging voor duurzaam werkgeverschap in zorgsector

Het nijpende personeelstekort bezorgt de zorgsector hoofdbrekens. Toch zijn er het afgelopen jaar juist meer mensen in de zorg gaan werken. Dat blijkt uit het rapport Arbeidsmarkt zorg in cijfers van Intelligence Group en Compagnon. “De problemen op de arbeidsmarkt zijn echt op te lossen. Het gaat niet om de aantallen, want die zijn er ruimschoots”, schrijven samenstellers Geert-Jan Waasdorp (directeur Intelligence Group) en Frank Roders (directeur Compagnon) in hun voorwoord.

Modern en duurzaam werkgeverschap

De oplossing zit volgens de auteurs eerder in het duurzaam verbeteren van het werkgeverschap en het goed inzetten van financiële middelen. “Zorgprofessionals opereren meer en meer in de modern functionerende arbeidsmarkt. Organisaties moeten daarin mee.”

Kosten flexibilisering te hoog

Als bedreiging voor het duurzaam verbeteren van het werkgeverschap ziet het rapport vooral de vergrijzing, ontgroening en flexibilisering van het zorgpersoneel. Het gevaar daarvan is dat de “kosten van pensioen, verzuim, loonkosten en inhuurkosten een nog groter deel van het budget opeten.”

Bijscholing en binding eigen personeel

Dat budget kan volgens de auteurs namelijk beter worden ingezet om extra mensen in grote aantallen bij te scholen en te investeren in werkgeluk en binding van de eigen werknemers. “In zoverre zou de zorgsector niet moeten leren van andere zorginstellingen, maar eerder van IT-bedrijven, startups en organisaties volop in de energietransitie. Zij gaan met meer succes de schaarste te lijf door in te zetten op hun mensen.”

Groei aantal zorgprofessionals

Het rapport onderbouwt deze stellingen rijkelijk met data. Zo blijkt het aantal zorgprofessionals tussen 2020 en 2021 toegenomen met 18% ofwel bijna 85.000 personen. Deze groei zit vooral bij de groep met meer dan 10 jaar werkervaring. Het gaat vaak om herintreders en zij-instromers die tijdens de coronacrisis (opnieuw) voor de zorg kozen. “Corona heeft enerzijds de scherpe randjes van de zorgprofessie zichtbaar gemaakt, anderzijds een grote groep aangespoord om terug te komen.”

De problemen op de arbeidsmarkt zijn echt op te lossen. Het gaat niet om de aantallen, want die zijn er ruimschoots

Instroom jongeren in zorg neemt af, werklozen nemen toe

Tegelijkertijd neemt ook de werkloosheid toe onder medewerkers in de zorg. Dat aantal ging tussen 2020 en 2021 van 10.000 personen naar 17.400 personen. Ook de instroom van jongeren lijkt te stagneren. Als oorzaken daarvoor geeft het rapport een lastige onboarding en/of het ontbreken van stageplekken tijdens de pandemie.

Meer zzp’ers in de zorg

Een andere grote trend is de toename van het aantal zzp’ers in de zorg. Dat steeg met 17,7% naar 56.500. Die komt grotendeels voor rekening van mannen. Was in 2020 nog 1 op de 5 zzp’ers man (en daarmee licht oververtegenwoordigd ten opzichte van de zorgprofessionals in loondienst), in 2021 is dit gegroeid naar 28%. Dit kan meerdere oorzaken hebben, stellen de onderzoekers. Die kunnen variëren van financiële motieven tot het feit dat mannen minder gevoelig zijn voor werksfeer en het binden aan en met een team.

Leeftijdsopbouw zelfstandig zorgprofessionals

De leeftijdsopbouw van zelfstandige zorgprofessionals is vergelijkbaar met die van de zorgprofessionals in loondienst. Ook onder de zelfstandigen bestaat de groep voor meer dan de helft uit medewerkers ouder dan 40 jaar. Daarvan zit 35% in de categorie 40 tot 55 jaar en 26% in de categorie 40 jaar en ouder. Ook hier is volgens de samenstellers dus sprake van ‘vergrijzing en ontgroening’.

Meer flexibilisering in de zorg

Het aantal zorgprofessionals dat als zzp’er werkt, blijft toenemen, verwacht Intelligence Group. “Dit zal verdere flexibilisering in de hand werken. Dit heeft meerdere oorzaken, zoals het feit dat ‘de bureaumarkt’ haar recruitment beter op orde heeft en meer oor en oog heeft voor de behoeften van zorgprofessionals, bijvoorbeeld in termen van beloning en flexibilisering.”

Vraag en aanbod zorgprofessionals

Het groeiende aanbod aan zorgprofessionals, zowel zelfstandig als in loondienst, kan desondanks de vraag niet bijbenen. De vraag naar zorgprofessionals blijft in 2021 en de komende jaren substantieel groter dan het aanbod. Momenteel staat dit in een verhouding 4:1, wat betekent dat elke actieve baanzoeker uit gemiddeld vier openstaande vacatures kan kiezen. In bepaalde regio’s en bepaalde specialisaties kan dit ver boven de 20:1 oplopen, schetst het rapport.

Werkgevers pakken meer regie in werving

“De vraag naar zorgprofessionals gaat maar één kant op en dat is omhoog. In Q3-2021 zijn door werkgevers 32.576. vacatures geplaatst. Ten opzichte van een jaar daarvoor (Q3-2020) is dat een stijging van 51% en ten opzichte van Q3-2019 is dat 71%. Een vergelijkbare groei is op te tekenen bij vacatures bij bureaus. Daarin valt wel op dat werkgevers zelf meer regie in de werving pakken. Het percentage vacatures dat door bureaus wordt weggezet, neemt licht af naar 43% van het totaal.”

Professionaliseren recruitment

Hoe moeten zorgorganisaties nu omgaan met deze trends? “Organisaties actief in het aantrekken van zorgprofessionals kunnen zich niet onttrekken aan het zelf verder professionaliseren van hun recruitmentafdelingen”, vindt Compagnon, “zelfs als het gaat om het (in)direct benaderen van arbeidspotentieel.”

Oprichten van een zorgplatform

Om de kosten van de groeiende flexschil beheersbaar te houden, zou de zorgsector een eigen platform kunnen opzetten. Dat is een tweede aanbeveling van Intelligence Group en Compagnon. Dat platform is “absoluut geen jobboard”, opperen de auteurs, maar een platform vergelijkbaar met Nowjobs, Temper of Young Ones.

Rapport: Arbeidsmarkt Zorg in Cijfers 2021/2022

Nu de stofwolken van corona deels lijken op te trekken, worden een aantal mogelijk duurzame arbeidsmarktontwikkelingen in de zorg zichtbaar. Het rapport ‘Arbeidsmarktstrategie Zorg in Cijfers’ van Intelligence Group in opdracht van Compagnon gaat verder in op deze ontwikkelingen.