Digitale arbeidsplatformen (voorlopig) vooral voor laaggeschoold werk?

Op het jongste gemeenschappelijk webinar van NextConomy en ZiPconomy was Willem Pieter de Groen, senior onderzoeker bij de denktank CEPS, te gast. Hij bracht een indrukwekkende samenvatting van een beleidsrapport dat hij samen met enkele collega’s voor de Europese Commissie schreef: ‘Digital labour platforms in the EU – Mapping and business models’.

Wat zijn DLP’s?

Digitale arbeidsplatformen (hierna DLP’s) zijn private internetbedrijven die als intermediair optreden voor individuele of zakelijke consumenten die specifieke diensten nodig hebben. Denk daarbij aan vervoer, bezorging, administratieve werkjes, huishoudelijke klusjes of andere microtaken. Een matching-algoritme plaatst de vraag in het digitale netwerk van aangesloten dienstenleveranciers. Een van hen verleent deze dienst dan ofwel fysiek ofwel digitaal. Let wel, het gaat steeds om losstaande en niet om recurrente vaste engagementen.

Data over DLP’s in Europa

Het beleidsrapport van CEPS voor de Europese Commissie brengt de status van wel 516 actieve DLP’s in heel Europa glashelder in kaart. De meest dominante spelers, zoals Uber, Uber Eats en Upwork, worden weliswaar uit de Verenigde Staten of andere grote landen aangestuurd.

Volgens Willem Pieter de Groen, senior onderzoeker bij CEPS, bevat het rapport een schat aan data over deze platformen, bijvoorbeeld over hun omvang, aantal, omzet, niveau, werkwijze, sector en businessmodel.

We onthouden dat het aantal platformen in de voorbije vijf jaar in volume vervijfvoudigde (zie afbeelding 3 b) en dat de services zich ook verder hebben gediversifieerd. Ook het juridisch landschap, de bedrijfsmodellen en de arbeidsvoorwaarden van de DLP’s zijn sinds 2015 nog steeds in volle evolutie.

Voor- en nadelen van DLP’s

Maar de studie toont ook een delicate en complexe sociale uitdaging aan. Innovatie zorgt immers steeds voor sociale frictie en loopt altijd vooruit op de regulering.

DLP’s bieden enerzijds het voordeel dat ze innovatie brengen in de arbeidsmarkt omdat ze extra banen kunnen scheppen doordat ze de transactiekosten en -tijd beperken. Ook zorgen ze voor extra inkomen voor mensen die anders moeilijk toegang hebben tot de arbeidsmarkt.

Maar DLP’s positioneren zich anderzijds als een intermediërend technologiebedrijf – zeker niet als een ‘werkgever’ – en ze beschouwen hun dienstenleveranciers als zelfstandige contractanten.

Voor de laaggeschoolde mensen die voor deze eenvoudige jobs met elkaar in concurrentie gaan, kan dit leiden tot onzekere arbeidsomstandigheden en extra risico’s. Zelfstandigen hebben op zich al minder sociale bescherming en minder inkomenszekerheid.

Deze mensen hebben overigens weinig autonomie want ze worden aangestuurd door een anoniem en niet transparant algoritme dat hen ook nog eens monitort. Ze kunnen vaak niet onderhandelen over hun tarieven en ze hebben nauwelijks een verhaal of een contactpunt bij een fout, een arbeidsongeval of een concreet betalingsconflict. Bij sommige DLP’s moet men zelfs eerst een toegangsrecht betalen of roomt het platform een deel van de inkomsten voor de voltooide taken af.

Europa wil platformen reguleren en belasten

Europa wil de verdere ontwikkeling van deze platformen zeker faciliteren, maar ook helpen reguleren en fiscaal belasten. De Europese Commissie wil meer rechten voor platformwerkers, en komt woensdag met een Europese richtlijn.

De hooggeschoolde freelancers met een autonome en gespecialiseerde dienstverlening kunnen overigens wel voor zichzelf zorgen. Kwantitatief betreft het een relatief kleine groep platformwerkers. Maar via schrijnende voorbeelden in de media en door de rechtszaken her en der krijgt het fenomeen veel aandacht. Er moet iets gebeuren, zoveel is duidelijk.

Dit beleidsdocument van CEPS zorgde in ieder geval voor een stevige kennisbasis.

Download het rapport Digital labour platforms in the EU – Mapping and business models [PDF, Engels]

Meer over de platformeconomie: webinar, podcast en column

• Over de kansen en mogelijkheden voor en de kritische kanttekeningen van platformen bij de uitzendbranche organiseerde ABU in april 2021 een webinar met Martijn Arets en advocaat Michiel Vergouwen. Lees daarover het verslag: Platformwerk en de bemiddeling van zzp’ers: de (tussen)stand van zaken
• In de podcastserie ‘Werken aan Nederland’, georganiseerd door de Werkvereniging, besprak Roos Wouters met internationaal platformexpert Martijn Arets de potentiële voor- en nadelen van de platformeconomie voor werkenden. Lees daarover: Potentie en problemen van de platformeconomie
• In zijn column Drie kansen voor online platformen in de flexbranche geeft Wout Withagen een realitycheck én drie kansen voor online platformen in de flexbranche.