‘Gedragscode nodig voor gezonde zzp-markt’

Als de sociale partners (SER-advies) het er al over eens worden dat er een betere basis voor zzp’ers moet komen (fiscaal en sociaal stelsel), waarom kunnen partijen in de markt dan niet zelf komen tot een goed werkende, duurzame zzp-markt? Dan ben je de politiek ook een stap voor. Die kan zich dan vooral richten op dat deel van de markt (onderkant, uurtarief < €35,-) dat nog niet goed functioneert.

Patstelling in zzp-markt

Dat klinkt logisch, maar in de praktijk zijn de partijen in de zzp-markt zo versplinterd dat er van enige gemeenschappelijkheid nauwelijks sprake is. Er zijn tal van belangenorganisaties die elk hun eigen lobby voeren. Dat stoort Robbert Jan de Rooij, oprichter en CEO van ZZP365, een onafhankelijk platform dat zowel voor zzp’ers als voor opdrachtgevers het inhuurproces automatiseert.

“Er zijn wel meer dan 20 clubs die voor hun eigen belangen opkomen. Op zich doen zij goed werk, en de meeste van hen zijn ook van mening dat er meer samengewerkt moet worden, maar uiteindelijk zijn zij ook niet bereid te bewegen en een stap terug te doen. Misschien vanwege persoonlijk gewin of status. Daardoor is er nu een patstelling.”

Er is geen regie in de markt, er zijn een hoop acteurs, maar de regisseur ontbreekt.

Gevolg: “Er is geen regie in de markt, er zijn een hoop acteurs, maar de regisseur ontbreekt. Dus wachten we af tot de overheid de regie neemt. Maar als je Den Haag alles laat bepalen, moet je niet achteraf klagen ‘hoe kunnen ze dat nou doen?’ Want dat gaat 100% zeker gebeuren. Het is dus hoog tijd om de ego’s opzij te zetten.”

Lastige klus voor politiek

Ondertussen komt de politiek er ook maar niet uit. Demissionair minister Koolmees (SZW) heeft uiteindelijk niet veel kunnen bereiken op het gebied van zzp-wetgeving. En het zal voor zijn opvolger ook een hele klus worden.

Maar dat er iets gedaan moet worden aan bepaalde delen van de zzp-markt is volgens De Rooij een feit. “Het idee van de SER voor een ondergrens van € 35 per uur (daaronder ontstaat een ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’, red.), daar kan ik mij wel in vinden. Het mogelijke grote gat in het sociale vangnet moet gedicht worden. Er moet iets gebeuren met de AOV, aansprakelijkheidsverzekeringen en pensioenopbouw.”

“Maar regulering en strengere regels zal sommige zzp’ers, opdrachtgevers en intermediairs business kosten. Dat geeft natuurlijk maatschappelijke reuring onder de 1,5 miljoen zelfstandigen. Welke minister durft dat aan te pakken?”

Koppelbazen

Toch zal er linksom of rechtsom uiteindelijk nieuwe zzp-wetgeving komen. Dat is ook nodig, vindt De Rooij. “Ja, dat gaat pijn doen, want sommige delen van de markt krijgen dan minder mogelijkheden. Maar het is de enige manier om ervoor te zorgen dat we over 10 jaar nog steeds een gezond zzp-model hebben.”

Nu er een nieuw kabinet komt is dit het moment volgens De Rooij om als markt zelf initiatief te nemen en met heldere normen – een maatschappelijke code –  te komen. “Doe je dat niet, dan bestaat het huidige zzp-model over 10 of 15 jaar niet meer. Als er geen regulering komt, en de wildgroei zet door, krijg je hetzelfde als in de jaren ’80 in de uitzendbranche, waar koppelbazen gewoon hun gang konden gaan. Dat was ook een onhoudbare situatie. En niet voor niets zijn vanuit de overheid en de markt zelf nieuwe normen en afspraken gekomen, waaruit de NEN en SNA zijn voortgevloeid en de ABU en de NBBU zijn voortgekomen. Inmiddels is er geen markt zo goed gereguleerd als de uitzendbranche.”

Jurisprudentie bepaalt zzp-beleid

De zzp-markt heeft dat niet, met alle kwalijke gevolgen van dien, stelt De Rooij. “De Wet DBA laat enorm veel ruimte voor eigen interpretatie door de fiscus bij de controle en handhaving. Dat is een heel grijs gebied, waarvan Den Haag stelt ‘laat de rechter het maar beslissen’. Dan volgt er rechtszaak op rechtszaak en worden nieuwe normen gesteld op basis van jurisprudentie. Maar die rechter mist de kennis van de markt en hoort niet het beleid te bepalen voor een markt waarin 1,5 miljoen mensen werken.”

Er is steeds meer besef – van kleine MKB’er tot grootbedrijf, van intermediairs, brokers tot MSP’s – dat we met elkaar een nieuwe norm kunnen stellen.

Volgens De Rooij doen partijen in de zzp-markt er goed aan juist nu de problemen aan te pakken in plaats van reactief te zijn. “Het gaat nu goed met de economie, we verdienen allemaal ons geld, maar dat gaat veranderen. Het gaat mis op den duur, als zzp’ers in de bijstand komen en niets hebben opgebouwd.” Dat wil Den Haag niet en de overheid geeft nu al een signaal af door zzp’ers geen coronasteun meer te geven. ‘Kun je jezelf niet redden? Dan ben je geen ondernemer’ – daarmee slaat de overheid twee vliegen in één klap. Ze willen gewoon minder zzp’ers.”

Gedragscode opstellen

De Rooij pleit voor een brede, maatschappelijke code, uniforme afspraken over goed zzp-schap waaraan opdrachtgevers, brancheorganisatie en zzp-bemiddelaars zich committeren. En hij ziet dat wel gebeuren. “Er is steeds meer besef – van kleine MKB’er tot grootbedrijf, van intermediairs, brokers tot MSP’s – dat we met elkaar een nieuwe norm kunnen stellen, dat als markt kunnen organiseren en dat voorleggen aan de overheid. Dan spreek je niet namens één partij, maar namens alle stakeholders, waarvan de overheid er ook één is.”

Wat De Rooij voor ogen heeft is dat de overheid richtlijnen baseert op adviezen uit de markt in plaats van rapporten opgesteld door de overheid zelf. En dat de markt vervolgens invulling geeft aan die richtlijn. “Je hoeft van een regisseur (overheid) niet te verwachten dat die ook een goede acteur of cameraman is. Wij kunnen zelf tot een werkbaar proces komen. Dat moet vanuit de markt komen. En er zijn echt wel mensen op belangrijke posities die bereid zijn daar samen aan te werken. Want als er regels komen die onduidelijk of niet te handhaven zijn – zoals nu, dan zijn er geen nieuwe regels. Daar heeft niemand belang bij, ook de overheid niet.”

Hoe zou een werkbaar zzp-model eruit zien? “De ondernemerstoets en de webmodule kunnen daarbij helpen, maar de houdbaarheid en werkbaarheid daarvan laat te wensen over.

“Ik pleit ervoor om als markt met een uniform systeem te komen, een gedragscode of certificering, waarbij alle partijen op dezelfde wijze werken. En waarbij de overheid/fiscus toezicht houdt, transparant inzicht heeft, zonder daar al te veel capaciteit aan kwijt te zijn. Want je kunt wel iets optuigen om 1,5 miljoen zelfstandigen te controleren, maar zij hebben niet de kennis en capaciteit om dat te handhaven.” Een uniform systeem vanuit de markt dus, waarbij de overheid (op afstand) horizontaal toezicht heeft (periodiek, steekproefsgewijs). De overheid als scheidsrechter. “Een scheidsrechter is nodig in het veld, maar moet zo weinig mogelijk fluiten. Maar hij moet wel fluiten als de spelregels worden overtreden.”

Zwaard van Damocles

Bij zo’n gedragscode – normen of certificering – is iedereen gebaat volgens De Rooij, die benadrukt dat hij met ZZP365 een onafhankelijke partij is in deze discussie. “Wij zijn geen bemiddelaar. Wij bieden als ZZP365 de zzp’er, intermediair en opdrachtgever de mogelijkheid om het hele inhuurproces efficiënt en volledig compliant te laten verlopen. Ons doel is om binnen 5 jaar 10.000 zelfstandigen (en hun opdrachtgevers) op een duurzame, toekomstbestendige manier te laten zzp’en.”

Want daar gaat het om. “Iedereen wil dat opdrachtgevers en zzp’ers met rust gelaten worden en gewoon hun werk kunnen doen zonder dat continu het zwaard van Damocles boven hun hoofd blijft hangen.”

Iedereen wil dat opdrachtgevers en zzp’ers met rust gelaten worden en gewoon hun werk kunnen doen.

Want dat is op dit moment het geval en dat zorgt voor ongelijkheid in de markt. “De ‘angstige opdrachtgever’ durft geen zzp’ers meer in te huren (de Gemeente Amsterdam en Gemeente Den Haag zijn een goed voorbeeld daarvan, red.). En de grote ‘brutale opdrachtgevers’ hebben een zak geld opzij gezet om eventuele naheffingen te betalen.” Zouden er goede, uniforme afspraken zijn, dan hoeft dit niet te gebeuren. Met een gedragscode stimuleer je goed opdrachtgeverschap, zo is de redenering van De Rooij.

Uitvoerbare keuzes maken

Alles beter dan de huidige struisvogelpolitiek. Want nu is er geen beleid. En daar zijn zzp’ers, intermediairs en opdrachtgevers uiteindelijk allemaal de dupe van. “We zijn allemaal afhankelijk van elkaar. Zonder opdrachtgever heeft de zzp’er geen werk en zonder zzp’er heeft de opdrachtgever een probleem. Het is één markt, die vraagt om een integrale oplossing. Daar moet de overheid in de rol van regisseur deel van uitmaken. De markt moet zelf de rest doen.”

Wat De Rooij voor ogen heeft, is dat de overheid haalbaar beleid, spelregels en uitvoerbaarheid op een presenteerblaadje krijgt aangereikt vanuit een integrale brede groep stakeholders/specialisten uit de markt. Want de markt heeft de kennis en kunde en kan een goed plan uitwerken en overleggen. De overheid kan dat vervolgens adopteren en omzetten in wetten en regels en samen met de markt een uitvoerbaar handhavingsprotocol opstellen. “Crowd management en daarbij heldere uitvoerbare keuzes maken, is het enige wat we vragen aan de nieuwe gezaghebbers.”

Lees ook: 5 vragen over online platform ZZP365