Handhaving op schijnzelfstandigheid onuitvoerbaar: politiek moet knopen doorhakken

De Belastingdienst handhaaft nauwelijks op schijnzelfstandigheid, blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer. Dat komt niet alleen door het handhavingsmoratorium. De fiscus heeft te weinig mensen voor controles en bovendien een flink gebrek aan duidelijke regels.

“Dit bevestigt waar we al langer voor waarschuwen: de wetgeving is niet duidelijk”, zegt Frederieke Schmidt Crans van Bovib, de branchevereniging voor intermediairs en brokers. “Het is niet de schuld van de fiscus dat zij nauwelijks iets tegen schijnzelfstandigheid doen. Zonder duidelijke regels valt er tenslotte niets te handhaven.”

• Lees ook: Verkeerd zzp-beleid dreigt arbeidsmarkt te ontwrichten

Kritiek op de webmodule

Het overheidsbeleid moet beter, schrijft de Algemene Rekenkamer. Daar is Bovib het mee eens. Het onderzoek bevestigt eveneens de tekortkomingen van de webmodule, een vragenlijst waarmee de opdrachtgever meer duidelijkheid kan krijgen over de arbeidsrelatie en of er voor een bepaalde opdracht een zelfstandige ingehuurd kan worden. Net als Bovib concludeert de Rekenkamer dat de webmodule bepaald ‘geen wondermiddel is’. Veel te vaak geeft de webmodule geen duidelijkheid en ook is de vragenlijst voor situaties van tussenkomst nog steeds niet afgerond.

Deze onduidelijkheid en onrust over wet- en regelgeving zorgt nu al voor vraaguitval naar zzp’ers en terughoudendheid bij opdrachtgevers, merkt Bovib. Ook wordt het gebruik van schijnconstructies niet tegengegaan. Dit is schadelijk voor de economie en met de huidige krapte op de arbeidsmarkt zeer onwenselijk.

Aanleiding voor een nieuwe visie

Schmidt Crans hoopt dat dit rapport een aanleiding is voor de Belastingdienst om in gesprek te gaan met marktpartijen en zo schijnzelfstandigheid effectief te bestrijden. Intermediairs en brokers zorgen juist voor transparantie op de arbeidsmarkt en marktconforme tarieven. Als Bovib nemen wij graag de verantwoordelijkheid om misbruik te voorkomen.

“Ik hoop ook dat het een aanleiding voor de politiek is om op een andere manier te kijken naar nieuwe wetgeving”, zegt Schmidt Crans. “Voordat er gehandhaafd kan worden, is een nieuwe visie nodig. Dat begint met erkennen dat de discussie om twee aparte problemen draait: financieel en sociaal.”

Wat betreft financiën gaat het erom dat sommige politieke partijen willen dat zzp’ers meer bijdragen aan het sociale stelsel. Het sociale aspect is het tegengaan van misbruik: werkgevers die onterecht werken met zzp’ers om onder loonkosten en verantwoordelijkheden uit te komen. “Als duidelijk is over welk punt je discussieert, kun je tot eenvoudigere regels komen”, zegt Schmidt Crans.

Bovib presenteert oplossingen

In aanloop naar het Commissiedebat over arbeidsmarktbeleid op woensdag 13 april stuurde Bovib gerichte aanbevelingen naar de Kamerleden. Deze bieden meer helderheid voor zelfstandigen en hun opdrachtgevers:

• Begin niet met de webmodule
  Kies in plaats daarvan voor een sterk vereenvoudigd model, vergelijkbaar met de Belgische vragenlijst of Europese richtlijn voor platformwerkers. Beide richtlijnen gaan uit van een beperkt aantal criteria om te bepalen of iemand zelfstandige is of niet. Terwijl de webmodule stuurt op een arbeidsovereenkomst, beoordeelt de Belgische Arbeidsrelatiewet ook criteria die te maken hebben met ondernemerschap. Daarmee erken je een grote groep die bewust voor ondernemerschap kiest.
• Focus op de basis van de arbeidsmarkt en pak daar de misstanden aan
  De Bovib wil het gebruik van schijnconstructies tegengaan. Ook dat kan met de Belgische Arbeidsrelatiewet. Zo gelden er in België aanvullende criteria voor een zestal sectoren die als fraudegevoelig zijn aangewezen. Die sectorale benadering vergroot de effectiviteit van handhaving.
• Bescherm kwetsbare groepen met een tariefgrens voor zzp’ers
  Bovib kijkt hierbij met interesse naar het MLT-advies van de SER om een rechtsvermoeden van werknemerschap te laten gelden bij een tarief onder het maximumdagloon van 30 tot 35 euro per uur. Een andere oplossing is een nadere definitie toevoegen aan de Waadi over zzp’ers die via tussenkomst van een intermediair ter beschikking worden gesteld aan de opdrachtgever. Je kan dan vervolgens een aparte bepaling opnemen met een tariefgrens voor zzp’ers.
• Heb aandacht voor ons sociaal stelsel en het afdekken van ondernemersrisico’s
  De discussie over de fiscale verschillen tussen zelfstandigen en werknemers is complex en beladen. De kern van het probleem is de betaalbaarheid van ons sociale stelsel en de sociale voorzieningen die zelfstandigen (kunnen) opbouwen. Bovib vindt dat ons sociale stelsel betaalbaar moet blijven en pleit ervoor om alle zzp’ers te laten bijdragen aan het sociale stelsel.
• Maak de fiscale voorzieningen voor zelfstandigen voorwaardelijk aan de opbouw van eigen zekerheden
  Bouw de huidige fiscale voorzieningen om naar één fiscale voorziening voor ondernemers. Die moet gericht zijn op het opbouwen en aanhouden van inkomen en bedrijfsreserves en bijdragen aan het afdekken van inkomens- en ondernemersrisico’s.
• Betrek zzp-organisaties bij plannen voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle zelfstandigen
  Zzp’ers keerden zich afgelopen tijd voornamelijk tegen het plan voor zo’n verplichte aov, omdat zij niet bij de onderhandelingen werden betrokken.
• Erken de toegevoegde waarde en rol van intermediairs
  Intermediairs ontzorgen zzp’ers en opdrachtgevers én dragen zorg voor de juiste naleving van de wetten en regels omtrent inhuur. Toch voelt de branche nog weinig erkenning vanuit politiek Den Haag en dat is een gemiste kans. Intermediairs kunnen ondersteunen bij het implementeren van nieuwe wet- en regelgeving en het tegengaan van schijnzelfstandigheid.
• Voorkom misbruik als gevolg van arbeidsbemiddeling met erkend keurmerk
  Als vertegenwoordiger van tientallen intermediairs en brokers en duizenden zelfstandigen neemt Bovib alvast een eigen verantwoordelijkheid met de introductie van het Bovib keurmerk. De overheid kan actief misbruik, als gevolg van arbeidsbemiddeling, voorkomen door in samenspraak met veldpartijen een keurmerk te ontwikkelen dat garant staat voor de kwaliteit van het type dienstverlening. Bovib deelt graag haar kennis en ervaring hierover.

Lees alle aanbevelingen van Bovib in de position paper Helderheid in zzp-hoofdpijndossier broodnodig voor zelfstandigen.