Zzp’er of werknemer? Minister Sociale Zaken neemt voorbeeld aan regels in België: “We kijken wat werkt en hoe dat in Nederland past”

“We kijken uitgebreid naar de wetgeving voor freelancers in België. We nemen niet alles over, maar selecteren wat werkt en wat bij de Nederlandse situatie past”, zei minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, SZW) woensdag tijdens het commissiedebat over arbeidsmarktbeleid.

De Belgische Arbeidsrelatiewet voor freelancers is een mix van criteria die te maken hebben met de vraag of iemand als ondernemer gezien wordt. Voor sectoren met een hoger risico op misbruik gelden aparte, strengere regels. Lees meer over hoe dat werkt.

Zo’n speciale sectorale aanpak van schijnzelfstandigheid past goed bij de wens van VVD en CDA. Het was een suggestie van Bart Smals (VVD) tijdens het commissiedebat, ‘ook namens CDA’.

"Rekenmaker rapport wijst er op dat niet alleen handhaving een probleem is, maar ook definitie schijnzelfstandigheid niet scherp genoeg is. Sectorale aanpak kan onderdeel oplossing zijn" vindt @bsmals die overigens ook namens CDA spreekt. #szwdebat

— Hugo-Jan Ruts (@hugojanruts) April 13, 2022

Verduidelijken van de regels ‘heeft volle aandacht’

Zoals eerder aangekondigd, stuurt de minister voor de zomer een hoofdlijnenbrief over het arbeidsmarktbeleid. Regels voor zzp’ers zijn onderdeel van de brief en het debat. Denk aan de kwalificatie van de arbeidsrelatie (is iemand zzp’er of werknemer?) en de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen.

Tijdens het commissiedebat zei Van Gennip dat verduidelijken van de regels haar ‘volle aandacht’ heeft. “Ik wil zorgen voor een gelijk speelveld en meer duidelijkheid, dat is onderdeel van de uitwerking van het coalitieakkoord. Ook een eigen rechtspositie voor zzp’ers onderzoeken we.”

Die rechtspositie suggereerde Maarten Goudzwaard (JA21) tijdens het debat. “Zo voorkom je onduidelijkheid”, zei hij. “Bovendien is zo’n rechtspositie een goede basis voor een zzp-aov.” JA21 kreeg eerder in een motie de kamer achter zich voor dit idee. Overigens stemde destijds het CDA, de partij van de minister, met PvdA en Groenlinks tegen die motie.

‘Zelfstandigen-aov heeft twee doelen’

In haar brief voor het zomerreces komt de minister ook terug op de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Léon de Jong (PVV) stelde daar vragen over. “Een toegankelijke, betaalbare aov voor zzp’ers is goed. Maar het moet niet verplicht worden. Komt er een opt-out?”

Van Gennip: “Een verplichte aov dient meerdere doelen: zorgen dat zelfstandigen verzekerd zijn en de verschillen tussen zzp’ers en werknemers verkleinen. Met een opt-out haal je het tweede doel niet.”

Een private verzekering als opt-out zou wel mogelijk zijn, zegt ze. Maar bovenal wil ze de arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen veel eenvoudiger maken. “Een aov is nodig, maar hij is te complex gemaakt in alle adviezen.”

"Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen vind ik een van de ingewikkelste dossiers. In adviezen ook ingewikkelder gemaakt dan m.i. nodige en wenselijk" stelt @karienvangennip (laat doorschemeren dat opt-out niet past bij visie/plannen) #szwdebat

— Hugo-Jan Ruts (@hugojanruts) April 13, 2022

Overvolle agenda, meer debat op de planning

De minister van SZW sprak voor het eerst met de commissie over arbeidsmarktbeleid. De agenda was overvol: van schaarste op de arbeidsmarkt tot vereenvoudiging van de WW. Er stonden veel zzp-zaken op de lijst, zoals de vervanging van de Wet DBA en de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor zelfstandigen.

De commissie bespreekt een deel van de zzp-onderwerpen later. Op verzoek van Senna Maatoug (Groenlinks) komt er voor de zomer een apart overleg over zzp-beleid. Dat gaat over de handhaving van de Wet DBA en het recente rapport van de Algemene Rekenkamer. Lees hier meer.

Er komt ook een aparte vergadering over bredere hervorming van de arbeidsmarkt op basis van de adviezen van de Commissie Borstlap en de Sociaal Economische Raad (SER). Het debat over de hervorming van de arbeidsmarkt komt daarom na het zomerreces, zei de minister.

Zzp’er in de schijnwerper

Ook tijdens het debat woensdag was dus volop aandacht voor zzp’ers. In aanloop naar het debat kwamen diverse belangenbehartigers met aanbevelingen. Zo stuurde de Bovib (branchevereniging voor intermediairs en brokers) een lijst adviezen voor zzp-beleid. Ook I-ZO Nederland kwam met voorstellen voor de vervanging van de wet DBA. De Kunstenbond waarschuwde in een column dat de afbouw van zelfstandigenaftrek rampzalige gevolgen heeft voor zzp’ers met een laag inkomen.

Problemen met wetgeving voor zelfstandigen waren afgelopen weken regelmatig in het nieuws. Denk aan de misstanden bij PostNL in België en het rapport van de Algemene Rekenkamer over gebrek aan handhaving.

Handhaving: ‘Praktijk moet zich kunnen voorbereiden’

Meerdere Kamerleden stelden vragen over het feit dat de Belastingdienst weinig doet tegen misstanden. Barbara Kathmann (PvdA): “Er zijn meerdere rechtszaken waaruit schijnzelfstandigheid blijkt bij platformen. Schrap dus het handhavingmoratorium, laat Wet DBA zijn werk doen.”

Al vanaf het begin van de Wet DBA is de handhaving opgeschort. Dat moratorium is wel iets milder geworden, maar wordt nog steeds verlengd. Van Gennip en staatssecretaris van Financiën Marnix van Rij komen ‘binnen anderhalve maand’ met een uitgebreide reactie op het rapport van de Algemene Rekenkamer. Ze gaan daarin ook in op een onderzoek van de Auditdienst Rijk (ADR), dat gaat ook over de handhaving op schijnzelfstandigheid.

"Uitgangspunt is dat hervatting handhaving nodig is, op een manier dat de praktijk zich daar op kan voorbereiden" @karienvangennip #szwdebat

— Hugo-Jan Ruts (@hugojanruts) April 13, 2022

Van Gennip: “Tipje van de sluier: zoals in het coalitieakkoord is afgesproken, willen we stappen maken met de Belastingdienst. Uitgangspunt is dat de wet gehandhaafd moet worden, wel op een manier dat de praktijk zich kan voorbereiden.”

Vervolg: tientallen brieven

Hoe de minister precies gaat handhaven, op welke manier ze onderscheid wil maken tussen zzp’ers en werknemers en wat er gaat gebeuren met nog talloze andere onderwerpen uit het debat, blijft dus nog afwachten. Van Gennip heeft meer dan tien brieven toegezegd voor de zomer. Kamerleden vragen zich af hoe concreet die plannen zijn.

“We zorgen echt dat we de rapporten van de Commissie Borstlap en de SER goed uitwerken”, belooft de minister. “Flexibilisering is doorgeschoten, maar er zijn ook dingen in het vaste contract die de goede werking van de arbeidsmarkt tegenhouden. Daarna volgt een debat over de uitwerking.”