Arbeidsinspectie: veel overtredingen en schijnzelfstandigheid bij maaltijdbezorgers

De Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) constateert relatief veel overtredingen door bedrijven in de maaltijd- en flitsbezorging. De overtredingen betreffen zowel de arbeidsvoorwaarden als arbeidsomstandigheden. Daarbij zijn er veel indicaties dat er sprake is van schijnzelfstandigheid. Dat schrijft de NLA in een rapport dat minister Van Gennip naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

“De arbeidsrelaties bij platforms voor maaltijdbezorging en voor personeelsbemiddeling kennen vaak doelbewuste financiële prikkels. Deze relaties zijn juridisch complex en vergen uitgebreid onderzoek”, zo schrijft de minister in een korte reactie. Ze komt later in een Kamerbrief terug op de platformeconomie.

Bezorging is groeimarkt

De markt van maaltijd- en flitsbezorging is een groeimarkt, mede versterkt door de coronapandemie en door grote belangstelling van (durf)investeerders. Bezorgingen aan consumenten stijgen met 15-20% per jaar, corona leidde tot een groei van 40-60% online aankopen.

Van de online platforms zijn de platforms voor maaltijdbezorging het populairst: 62% van de Nederlanders gebruikten het afgelopen jaar een online platform om een maaltijd te bestellen, 7% maakten gebruik van flitsbezorging. Vooral bij flitsbezorging neemt het aantal consumenten in een zeer korte periode zeer snel toe, zo somt de NLA op. “

De schattingen van het aantal bezorgers verschillen. Iedere dag zouden 90.000 tot 130.000 bezorgers voor online bestellingen onderweg zijn. In 2019 waren dat dagelijks 20.000 bezorgers op fietsers en scooters, eind 2021 zouden dat er 50.000 zijn, waarvan 40.000 maaltijdbezorgers.”

Controles Arbeidsinspectie

De NLA constateert een groeiende maatschappelijke en politieke aandacht voor eventuele misstanden in de sector. Ook de NLA heeft meer aandacht voor deze bezorgplatformen, wat blijkt uit een groeiend aantal afgeronde zaken. In 2020 legde de Arbeidsinspectie voor € 815.000 aan boetes op. Het aantal betrokken werkenden (234 in 2020 en 270 in 2021) is nog wel beperkt ten opzichte van het totaal aantal maaltijdbezorgers.

• Lees ook: Brussel presenteert criteria voor werkgeverschap in de platformeconomie

Indicaties voor schijnzelfstandigheid

De NLA ziet dat veel platforms werken met zzp’ers. De Arbeidsinspectie heeft in zaken ook naar de aard van de arbeidsrelatie gekeken om te kunnen bepalen of de arbeidswetten van toepassing zijn. In deze zaken constateerde de Arbeidsinspectie dat feitelijk sprake was van leiding en toezicht: dit zijn indicaties van schijnzelfstandigheid. “Het mogelijk onterecht niet afdragen van sociale premies en belastingen kan leiden tot oneerlijke concurrentie tussen bedrijven en tot ongewenste situaties voor werkenden.”

Zeker voor jongeren is het met een zzp-constructie goed mogelijk om via bezorging meer te verdienen dan het minimumloon, maar ze missen wel het recht op doorbetaling bij ziekte en bouwen geen pensioenrechten op, zo schrijft de NLA.

Aanleiding voor rechtszaken

De constateringen over schijnzelfstandigheid van de Arbeidsinspectie zijn ook gebruikt in een aantal rechtszaken tegen de platformen. Ook daarin werd geoordeeld dat werknemerschap vaak beter past bij de werkelijke verhoudingen. “Het lijkt erop dat bedrijven zich daarbij niet neerleggen en hun verdienmodel willen voortzetten, onder andere door juridisch door te procederen. Doorprocederen is een recht, geen verplichting”, vindt de Arbeidsinspectie.

In 2018 besloot (zie hier) toenmalig Minister Koolmees dat het opsporen van schijnzelfstandigheid een prioriteit moest worden van de Arbeidsinspectie. Een deel van de 50 miljoen euro extra die de inspectie krijgt werd voor die doelstelling gereserveerd.

Handhaving door Belastingdienst

Handhaving op schijnzelfstandigheid is volgens de NLA aan de Belastingdienst. “Binnen de geldende wet- en regelgeving heeft de Arbeidsinspectie haar bevindingen in zaken van mogelijke schijnzelfstandigheid met de Belastingdienst gedeeld.”