Fiscale oudedagsreserve: als je een deur sluit, doe dan een raam open

Er is een Chinees gezegde dat luidt: als er een deur dicht gaat, opent zich ergens anders een venster. Dat betekent dat voor elke mogelijkheid die wordt gesloten, altijd een kans of alternatief verschijnt. Dat klinkt goed en is vaak ook waar. Maar voor de fiscale regelingen waar zelfstandig ondernemers gebruik van kunnen maken om voor zichzelf te kunnen zorgen, lijkt dit spreekwoord niet van toepassing.

Weer schaft het kabinet een regeling voor zelfstandigen af zonder passend alternatief. Na de zelfstandigenaftrek is dit keer de fiscale oudedagsreserve (FOR) aan de beurt. Dit staat in de voorjaarsnota die vorige week vrijdag werd gepresenteerd.

FOR was aan vernieuwing toe

De FOR moet zelfstandig ondernemers faciliteren in hun pensioenopbouw. Dat is belangrijk, want als ondernemer moet je dat zelf organiseren. Je hebt tenslotte geen werkgever (meer) die dit voor je regelt. Of de vrijblijvende FOR hiervoor het geëigende instrument is, was al langer onderwerp van discussie. Uit een onderzoek in opdracht van Bright Pensioen bleek onlangs dat een derde van de zelfstandigen – of correcter: ondernemers voor de inkomstenbelasting – gebruik maakt van de fiscale oudedagsreserve. En van deze groep zet circa de helft het geld niet of slechts
gedeeltelijk opzij.

Er was dus vernieuwde fiscale stimulans nodig voor zelfstandigen om onder andere een oudedagsvoorziening op te bouwen. Maar visie ontbreekt. Het kabinet kan wel wederom iets afschaffen, maar zonder visie op een moderne arbeidsmarkt met ruimte en zekerheid voor zelfstandig ondernemers blijft de broodnodige aanpassing van ons sociale zekerheidsstelsel uit. Op dat vlak klinkt een oorverdovende stilte.

Dat is zonde en onnodig. Er zijn tenslotte genoeg ideeën en suggesties. Commissie Borstlap schreef bijvoorbeeld een rapport tjokvol adviezen en er liggen maar liefst twee sociale akkoorden met aanbevelingen van werkgevers-, werknemers- en zelfstandigenorganisaties. Met al die input is vrijwel niks gedaan. Ondertussen worden er wel hapsnap besluiten genomen die averechts werken voor wat men beoogt.

Aparte bankrekening

In plaats van het afschaffen van de FOR had het kabinet er beter voor kunnen kiezen zelfstandigen te stimuleren de reserve daadwerkelijk te storten op een aparte bankrekening. Het saldo op die rekening kunnen zelfstandig ondernemers vervolgens aanwenden voor specifieke doelen. Bijvoorbeeld om weer aan het werk te komen bij arbeidsongeschiktheid, vraaguitval of werkeloosheid. Of voor re-integratie, om- en bijscholing. De buffer is ook beschikbaar voor een pensioenvoorziening.

Als je de huidige FOR-regeling ombouwt in plaats van afbouwt, zorg je dat zelfstandigen geld op de bank hebben (en niet alleen op papier) om hun oudedagsvoorziening te regelen. Het is een gemiste kans dat het kabinet alleen een deur sluit zonder een raam te openen.