Podcast: Schijnzelfstandig: zielig, slim of vooral niet solidair?

Het kabinet wil haast maken met de aanpak van schijnzelfstandigheid. Maar waar gaat het dan precies over? In 2016 is de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (wet DBA) ingevoerd. Deze wet is bedoeld om duidelijkheid te scheppen in de arbeidsrelatie tussen werkgevers en zzp’ers en geeft richtlijnen om te bepalen of er sprake is van een dienstverband. De wet is vooral ingevoerd ter bescherming van de zelfstandige. Vastgesteld is dat de wet niet de duidelijkheid heeft gebracht die werd verwacht en dat er regelmatig sprake is van schijnzelfstandigheid, vooral ook doordat er door de Belastingdienst niet op gehandhaafd wordt.

Is schijnzelfstandigheid een probleem?

De meningen over of schijnzelfstandigheid tot problemen leidt, lopen uiteen. Zakaria Boufangacha, vicevoorzitter van het FNV zegt hierover: we zien vooral aan de onderkant van de arbeidsmarkt dat medewerkers worden gedwongen om als zelfstandige te werken, terwijl er eigenlijk sprake is van een dienstverband. Mogelijk ziet de zelfstandige dit zelf in eerste instantie niet als een probleem. Hij kan vaak een hoger uurtarief vragen en geniet ook de vrijheden die een zelfstandige heeft. Als er zich echter omstandigheden voordoen waardoor de zelfstandige zijn werk niet meer kan doen, leidt dit vaak tot problemen. De zelfstandige moet hiertegen beschermd worden. Als er niet gehandhaafd wordt, is er van bescherming geen sprake.

Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam vult aan dat er in Nederland democratisch is gekozen voor een systeem van sociale zekerheid. Dit systeem wordt in stand gehouden door de afdracht van sociale premies en belastingen. Als dit wegvalt doordat mensen onrechtmatig werken als zelfstandige, dan wordt het systeem onbetaalbaar en leidt dit tot problemen. Een goed voorbeeld daarvan is de coronacrisis. Veel zelfstandigen kwamen toen in de problemen omdat het werk wegviel. Er moest toen een regeling (de TOZO) in het leven geroepen worden om de zelfstandigen te ondersteunen.

Tot slot wordt nog aangegeven dat de inhoud van de werkzaamheden nooit aanleiding kan zijn om als zelfstandige aan de slag te gaan. Als je ontevreden bent met je werkzaamheden, kun je dit met je werkgever bespreken en het getuigt van goed werkgeverschap als deze dit ook serieus oppakt.

Roos Wouters, directeur van Werkvereniging, zet daar tegenover dat veel mensen kiezen voor zelfstandig ondernemerschap omdat een arbeidsrelatie niet meer past in de huidige tijd. Mensen werken niet meer veertig jaar voor dezelfde baas. Ook zijn er groepen mensen die om één of andere reden niet kunnen deelnemen aan het reguliere arbeidsproces. Denk aan mensen die arbeidsongeschikt zijn of bijvoorbeeld statushouders. Door als zelfstandige aan de slag te gaan, kunnen zij vaak op hun eigen manier toch deelnemen aan het arbeidsproces en een maatschappelijke bijdrage leveren. Voor deze mensen is het werken als zelfstandige juist een oplossing.

Hoe pakt België dat aan?

Ook in België wil het kabinet schijnzelfstandigheid aanpakken. Hier kiest men voor een sectorale aanpak. Evert Verhulp geeft aan dat hij dit wel een goed idee vindt. Schijnzelfstandigheid in de zorg is niet hetzelfde als schijnzelfstandigheid in de bouw. Hij kijkt hier ook naar met een juridische blik. Als jurist vindt hij het wel lastig om te duiden hoe een zorgmedewerker in de reguliere organisaties zelfstandig kan werken als je kijkt naar de huidige richtlijnen.

De mogelijke oplossing

Roos Wouters stelt voor om het betalen van belastingen en sociale premies te koppelen aan het Burgerservicenummer (BSN) in plaats van aan een arbeidscontract. Op die manier draagt iedereen bij aan het stelsel van sociale zekerheid en zijn mensen toch flexibeler in het dienstverband dat zij aangaan.

Zakaria Boufangacha en Evert Verhulp zijn het grotendeels eens met dit voorstel. Zij zien echter wel een aantal haken en ogen. Zakaria Boufangacha benoemt dat het ontslagrecht op deze manier nog niet geregeld is en dit is wel een belangrijk element om werknemers te beschermen.

Evert Verhulp vult aan dat het Nederlandse systeem erop gebouwd is dat bepaalde maatschappelijke taken belegd zijn bij de werkgever. Je kunt een discussie voeren of dit goed is of niet goed is. Hij kan zich voorstellen dat bijvoorbeeld het pensioen bij de overheid wordt belegd, maar voor bijvoorbeeld arbeidsongeschikt is gebleken dat de werkgevers hier een belangrijke rol in spelen.

Hoe denkt Brainnet hierover?

Het onderzoek van de Rekenkamer maakt duidelijk dat de Belastingdienst nu niet handhaaft. Dit zorgt voor rechtsonzekerheid en dat kan niet zo doorgaan. We moeten weer op zoek naar de essentie van de wet DBA. Wat is schijnzelfstandigheid en wat probeert de wet DBA te voorkomen? Zoals Zakaria Boufangacha zegt, de gedwongen zelfstandige aan de onderkant van de arbeidsmarkt moet beschermd worden. Een manier om dit aan te pakken is een minimaal uurtarief. Brainnet hanteert een minimaal tarief van €35 euro, om zzp-armoede te voorkomen. Dit is eenvoudig uit te voeren en bereikt het doel van de wet DBA.

Beluister hier de hele podcast van 3 mei via Spotify

https://open.spotify.com/episode/16ZUOkOKVclXFffy0rUYq9?si=coGnTXzwTaylPc3A7vP09Q