‘Optimistic bias’ bij bezorgde zzp’er verhindert vorming vangnet

Cijfers van het CBS geven een duidelijk – en tevens wat wrang – beeld van de zzp’er in Nederland. De uitkomsten van de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) laten zien welke voorzieningen de zelfstandige in Nederland heeft getroffen voor het geval deze arbeidsongeschikt raakt. In ronde cijfers gezegd: ongeveer een derde van de zelfstandigen heeft een externe dekking geregeld, via een verzekering, via het UWV of door een ‘crowdsurance’ oplossing. Een derde heeft helemaal geen voorziening en rekent erop dat alles op z’n pootjes terechtkomt bij ziek zijn of wanneer de opdrachtenstroom opdroogt. En nog eens een derde rekent op de waarde van zijn bedrijf, de overwaarde van zijn huis of heeft spaargeld/beleggingen.

Daar zit een bijzondere spagaat. Uit alle onderzoeken blijkt dat zelfstandigen zich wel degelijk zorgen maken over de ‘wat als’ vraag.

Ik zie dat ook aan de uitkomsten van de zelftest die bezoekers doen aan de site van ons ‘Tulpenfonds’, een inkomensverzekering voor zzp’ers. Ruim 7.000 respondenten (peildatum maart 2022) laten zien dat de zorgen er wel degelijk zijn. Wat zegt 51 procent op de vraag ‘Hoe wil je inkomensverlies door ziekte of uitval het liefst opvangen?’: ‘Ik wil geen risico lopen en wil inkomenszekerheid hebben mocht ik uitvallen. Ik wil zeker weten dat ik dan een vast bedrag per maand krijg zodat ik bijvoorbeeld mijn hypotheek kan blijven betalen.’

Veel zzp’ers hebben schijnzekerheid

Dat relatief weinig zzp’ers de daad bij het woord voegen, is al jaren een probleem. Eerdere onderzoeken tonen aan dat de hoge kosten de grootste drempel vormen. Wat opvalt aan het Zelfstandigenonderzoek van het CBS, is de schijnzekerheid die veel zzp’ers hebben. Een derde rekent op de waarde van zijn bedrijf, de overwaarde van zijn huis of heeft spaargeld/beleggingen. Het verwondert mij zeer dat er zo’n groot percentage is dat de waarde van zijn bedrijf of zijn huis opgeeft. Als zelfstandige bén je je bedrijf. Dus wanneer je arbeidsongeschikt raakt blijft er van die waarde van het bedrijf weinig over.

Als zelfstandige bén je je bedrijf. Dus wanneer je arbeidsongeschikt raakt blijft er van die waarde van het bedrijf weinig over.

Anderen rekenen erop dat de overwaarde van hun huis ze uit de problemen kan helpen. Ik kan mij moeilijk voorstellen dat het, wanneer je arbeidsongeschikt raakt, een fijn moment is om de overwaarde van je huis te gelde te maken om zo de moeilijke tijd financieel door te komen.

Geen dekking voor inkomensverlies

Het is veelzeggend én tegelijk pijnlijk om vast te stellen dat zzp’ers deze redenen aanvoeren om het daadwerkelijk regelen van een dekking voor zich uit te schuiven. Een perfect voorbeeld van ‘status quo bias’: je houdt de dingen graag zoals ze zijn. Vervolgens combineer je dit met de ‘optimistic bias’: dat overkomt mij toch niet. Zo ontstaat een giftige cocktail die het welzijn van de groeiende groep zelfstandigen in Nederland bedreigt: bijna 70% van de zelfstandigen in ons land heeft geen dekking voor inkomensverlies bij ziekte geregeld. We kijken daarvan weg in Nederland en het wordt tijd dat we alsnog in actie komen.

En de oplossing is zo simpel: stel het regelen van zo’n dekking verplicht. Wacht niet op de volgende uitvoeringstoets van het Pensioenakkoord door UWV waar opnieuw uit zal blijken dat deze niet in staat is de verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen nu uit te voeren. Stel de private markt op korte termijn verantwoordelijk voor het aanbieden van een goede dekking, inclusief acceptatieplicht. Dat die plicht realistisch en haalbaar is, bewijst onder meer Temper. Dit platform voor zelfstandigen in de horeca organiseert zo’n collectieve dekking voor arbeidsongeschiktheid, mét een ‘welkom’ voor iedereen.

Van valkuil naar vangnet

En nee, wanneer je iedereen moet accepteren (dus ook die stukadoor van 56) leidt dit niet tot torenhoge schades. Dat bewijst bijvoorbeeld de Tulpenfonds crowdsurance oplossing waarin iedereen wordt geaccepteerd, onafhankelijk van leeftijd of beroep, voor een gemiddelde maandelijkse bijdrage per zelfstandige van €30. Dus hoezo onbetaalbaar?

Kortom: Den Haag zou een verzekering verplicht moeten stellen. Ik ben ervan overtuigd dat heel zelfstandig Nederland ergens een oplossing kan vinden, individueel of collectief. Het UWV hoeft geen uitvoeringscapaciteit te reserveren. Een inkomensverzekering voor iedereen is snel realiseerbaar – 1 januari 2023 als verplichtstellingsdatum is haalbaar.

De verplichtstelling zou de zzp’ers in Nederland verlossen van een groot risico. Als we stoppen met wegkijken van het probleem maken we van een valkuil een vangnet!

Lees ook:

• Onderzoek sociale zekerheid zzp’ers: ‘Er is geen goed argument meer om het huidige systeem te behouden’
• UWV-voorzitter: verplichte aov voor zelfstandigen voorlopig niet uitvoerbaar
• “Samen hebben we de beste collectieve AOV ontwikkeld”
• Tulpenfonds en Flextender komen met betaalbaar arbeidsongeschiktheid-vangnet voor ‘publieke’ zelfstandigen