‘Weinig nieuws, wel duidelijke keuzes’. Zzp-organisaties en dienstverleners reageren op hoofdlijnenbrief Arbeidsmarktbeleid

Brancheorganisaties zijn blij dat minister Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) eerste stappen zet na jaren van onduidelijkheid rondom de Wet DBA (lees meer over de achtergrond), maar maken zich wel zorgen over de verdere uitwerking.

De minister stuurde dinsdag haar hoofdlijnenbrief Arbeidsmarkt naar de Tweede Kamer. Hierin staat hoe het kabinet wil toewerken naar een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Van Gennip beschrijft onder andere maatregelen die zorgen voor een gelijker speelveld tussen werknemers en zelfstandigen, met meer duidelijkheid over de vraag wanneer iemand als werknemer of zelfstandige mag werken.

Rechtsvermoeden volgens SER-advies

Dienstverleners ABU, Bovib, I-ZO Nederland, NBBU, RIM en VvDN reageren gezamenlijk op de hoofdlijnenbrief. Eerder lieten zij al weten dat ze graag meedenken over duidelijke zzp-wetgeving. Wat betreft vernieuwing, suggereerden zij een voorbeeld te nemen aan de structuur van de Belgische Arbeidsrelatiewet. Minister Van Gennip gebruikt die wet inderdaad als inspiratiebron, vertelde zij tijdens het speciale zzp-debat vorige week.

De verenigde dienstverleners zijn ook tevreden over de manier waarop het kabinet werkenden wil helpen hun rechtspositie op te eisen. Van Gennip wil een ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’ voor zzp’ers in een (economische) kwetsbare positie. Dat betekent dat de werkende in principe werknemer is, tenzij de werkgever kan bewijzen dat het niet zo is.

Van Gennip wil daarbij het advies van de SER volgen, dat een rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst koppelt aan een uurtarief minder dan 30 à 35 euro. Het rechtsvermoeden moet ook gaan gelden voor platformwerk, conform een voorstel van de Europese Commissie. Dit kan een goede manier zijn om de kwetsbaarste werkenden te beschermen, denken de dienstverleners. “Zeker omdat een tarief een heel duidelijk criterium is.”

De dienstverleners wijzen wel op de noodzaak om de verschillende maatregelen die het kabinet wil nemen, gelijktijdig door te voeren.

Duidelijkere criteria voor ‘gezag’

Verder wil het kabinet het begrip ‘gezag’ verduidelijken. Een gezagsverhouding is namelijk een belangrijke aanwijzing voor werknemerschap, maar het is nu onduidelijk wanneer een werkgever en een werkende een gezagsrelatie hebben. Dat wil Van Gennip ophelderen met duidelijke criteria. Wat die normen worden, blijft voorlopig onduidelijk.

“Onze sector denkt graag mee over deze toetsingscriteria”, schrijven de dienstverleners. “Onze leden hebben tenslotte veel kennis en expertise over de arbeidsmarkt. Het is heel belangrijk om het brede perspectief van de arbeidsmarkt voor ogen te houden. Wij kunnen meedenken over aanvullende criteria die zowel kwetsbare groepen beschermen als een goed functionerende, moderne arbeidsmarkt ondersteunen.”

In een eerdere gezamenlijke brief wijzen de organisaties naar België, waar voor een aantal sectoren aanvullende criteria gelden. Een eenvoudigere en effectievere weg dan een generieke aanpassing van het gezagscriterium.

Vrees voor herhaling van zetten

Cristel van de Ven (voorzitter VZN en Netwerk Zelfstandig Ondernemers) en Margreet Drijvers (directeur PZO) vrezen dat de verduidelijking van het gezagscriterium ‘een herhaling van zetten’ wordt. “Het is het vorige kabinet ook niet gelukt om duidelijkheid te bieden”, schrijven ze in een gezamenlijke reactie.

Ze benadrukken het belang van duidelijkheid over de arbeidsrelatie voor zelfstandig ondernemers zonder personeel. VZN en PZO vinden dat het kabinet met duidelijke kaders moet komen, zodat werken als zelfstandige mogelijk blijft. “We erkennen dat dat binnen de huidige kaders erg lastig is. Wij hopen op ambitie van het kabinet voor een rigoureuze oplossing, gecombineerd met een vernieuwde aanpak op het gebied van sociale zekerheid, fiscaliteit en arbeidsrecht.”

Daarbij vinden ze het ‘enorm belangrijk’ om ondernemerschap terug in de beoordeling te brengen. Drijvers: “Als je aangeeft dat je zelfstandig ondernemers de ruimte wil geven, moet je ze wel kunnen onderscheiden van werknemers. Niet door ze als werknemer te beoordelen, maar juist als ondernemer.”

‘Discussie kan nog 100 jaar doorgaan’

Roos Wouters van de Werkvereniging las ‘weinig nieuws’ in de brief en vindt het jammer dat het kabinet blijft focussen op de term ‘gezag’. “Het is een discussie die nog 100 jaar door kan gaan, want werkvormen blijven veranderen”, vertelt ze. “Wat gezag inhoudt, verandert en dat gaat steeds sneller. Terwijl het kabinet minuscule stapjes zet, zijn er alweer nieuwe ontwikkelingen.”

Het kabinet probeert een verouderd stelsel overeind te houden, zegt zij. “Ze zijn niet in staat om in te spelen op de behoefte van modern werkenden. Steeds meer mensen willen niet meer hun hele leven van 9-tot-5 voor dezelfde baas werken. Denk niet in contractvormen, maar koppel solidariteit en collectiviteit los van de contractvorm.”

Wouters maakt zich zorgen over sectoren zoals de zorg en het onderwijs. “Je kunt de zzp’ers in deze sectoren niet dwingen in loondienst te gaan. Dan vertrekken zij. Als je denkt dat je zo personeelstekorten oplost, ben je losgezongen van de arbeidsmarkt in de praktijk.”

‘Kabinet kiest voor collectiviteit’

Daar is Peter van den Bunder van de Kunstenbond het niet mee eens. Hij reageert positief op de plannen. “We zien dat het kabinet kiest voor collectiviteit”, zegt hij. “Dat is niet nieuw of verrassend, want dit stond ook in het advies van de Commissie Borstlap en werd bevestigd in het SER-advies.”

Een goede gedachte, vindt de Kunstenbond. “Individuele vrijheid is een groot goed, maar we zien dat de flexibilisering gezorgd heeft voor problemen. Bezuinigingen kwamen voor een groot deel terecht bij werkenden. De plannen van de minister zijn een eerste stap naar herstel van scheve arbeidsverhoudingen.”

Het rechtsvermoeden van werknemerschap onder een bepaald uurtarief vindt hij ‘een verstandige stap’. “De werkende is vaak de zwakkere partij. Met een omgekeerde bewijslast herstel je het machtsevenwicht.”

‘Compenseer koopkrachtverlies’

Ook Irene van Hest van FNV Zelfstandigen is blij met het idee van een rechtsvermoeden. “Het is een mooie steun in de rug voor veel zelfstandigen die in een economisch kwetsbare situatie zitten”, zegt zij. Maar ze leest ook dat de minister problemen voorziet in de uitvoerbaarheid van dit voorstel. Daarom betwijfelt ze of het voorstel uiteindelijk wordt uitgevoerd. “We volgen de ontwikkelingen op de voet.”

FNV Zelfstandigen maakt zich zorgen over de manier waarop het kabinet inzet op sociale en fiscale gelijkheid. “Er zijn genoeg zelfstandigen die evident zelfstandige zijn, denk aan de hovenier die bij particulieren tuinen aanlegt. Ook hij moet flink inleveren met de afbouw van de zelfstandigenaftrek en afschaffing van de Fiscale oudedagsreserve (FOR).”

Daarom roept FNV het kabinet op om het MLT-advies ook op dit onderdeel te volgen. “Dat betekent dus compensatie van koopkrachtverlies en een passend alternatief voor de FOR.”