In een krappe arbeidsmarkt hebben alle werkenden behoefte aan een sociaal stelsel dat minder star is

In het door de Volkskrant gepubliceerde stuk ‘De zzp’ers hebben het met ‘on demand-werk’ beter voor elkaar dan ooit’, kon iedereen lezen dat volgens Hans Borstlap, voorheen voorzitter van de Commissie Regulering van Werk, de groei van het aantal zzp’ers maatschappelijk onwenselijk is. “Als deze zelfstandigen in de problemen komen, belanden ze wel in de bijstand waar ze zelf niet aan hebben meebetaald”. Klopt dit eigenlijk wel?

Het antwoord is kort en krachtig: nee. Steeds vaker lees ik uitspraken over zzp’ers die feitelijk onjuist zijn. Dat dit door een gerenommeerde krant is overgenomen en tot op heden niet is gerectificeerd, is kwalijk. Het ontlokte direct mijn reflex om op de bres te springen en zzp’ers te verdedigen. Gelukkig ontdekte ik al snel de ‘verdeel en heers’ tactiek erin. Zolang de overheid, de werkgevers en de vakbonden hun pijlen op zzp’ers richten, hoeft de gevestigde orde niet naar zichzelf en het eigen falende systeem te kijken. Laten we daar eens niet intrappen.

Verdeel en heers

Ooit schreef ik het boek Fuck ik ben een feminist waarin ik ervoor pleit dat mannen en vrouwen makkelijker werk en zorg moeten kunnen combineren. Twee jaar lang werd ik op podia en voor interviews gevraagd. Ik kreeg zelfs een column in Opzij. Maar tot mijn grote verbazing mocht ik mezelf vooral verdedigen. Was het wel waar wat ik in mijn boek beweerde? Waren vrouwen wel ambitieus, wilde mannen wel meer zorgen? En steevast mocht ik, weggezet als ‘deeltijd feminist’, in debat met de ‘carrière bitch’. In eerste instantie trapte ik in deze ‘verdeel-en-heerstactiek’. Ik richtte mij tegen de carrière bitch. Het duurde lang voordat ik doorhad dat de overheid, de vakbond en de werkgevers, de lachende derde waren. Zolang de feministen het onderling niet eens konden worden, hoefden zij niks te veranderen. En zo lijkt het nu weer te gaan. Zolang we de zzp’er in slecht daglicht plaatsen, hoeven we niets te doen aan het feit dat niet de zzp’er maar het achterhaalde systeem het probleem is.

Waar twee honden vechten om een been

Na het lezen van het artikel waarin de uitspraken van Hans Borstlap overgenomen waren en de krant de groei van het aantal zzp’ers ook nog eens een virus noemt dat een halt toegeroepen moet worden, wilde ik direct een pittig stuk schrijven om van me af te bijten. Een met een vergelijkbare strekking als het geweldige artikel Zzp’ers wegzetten als profiteurs, mag dat stoppen? , dat Cristel van der Ven voor het FD schreef. Na een paar keer diep ademhalen, besloot ik dit niet te doen. Dat is precies het doel van deze anti-zzp-campagne. De mensen die deze feitelijke onjuistheden over zzp’ers beweren, weten namelijk heel goed wat ze doen. Ze leiden de aandacht af van het werkelijke probleem: een falend, achterhaald systeem.

Kanaries in de kolenmijn

Het is tijd dat de pijlen gericht worden op de gevestigde orde, de beleidsmakers en de werkgevers. Te lang hebben zij én wij als belangenbehartigers ons gefocust op de zzp’ers en andere Modern Werkenden. Maar zij zijn niet het probleem. Het systeem past gewoonweg niet meer bij de nieuwe status quo waarin belangen, ambities en maatschappij veranderen, omdat ouderwetse oplossingen niet meer toereikend zijn. Dat systeem is als een kolenmijn waar het zuurstofgehalte al jaren daalt. Het groeiend aantal zzp’ers kan je zien als de (slimme) kanaries die daaruit wegvliegen, op zoek naar zuurstof.

Het systeem is als een kolenmijn waar het zuurstofgehalte al jaren daalt. Het groeiend aantal zzp’ers kan je zien als de (slimme) kanaries die daaruit wegvliegen, op zoek naar zuurstof.

Beter richten de werkgevers, de vakbonden en de politiek hun aandacht op de mensen die niet uitgevlogen zijn. Vergeet de kanaries even en bestudeer de veel grotere groep achtergebleven (mijn)werkers. Uit vele onderzoeken en rapporten, zoals ‘Het betere werk’ van de WRR, blijkt namelijk dat ook zij een zorgwekkend gebrek aan zuurstof ervaren. Ook zij hebben last van de ouderwetse starre arbeidsmarktverhoudingen. En al vliegt deze veel grotere groep (mijn)werkers misschien niet uit, velen van hen haken wel mentaal af of erger. Ze worden overspannen en melden zich ziek. Tegenover de 1,2 miljoen zzp’ers zijn er maar liefst 1,3 miljoen werknemers die met burn-outklachten kampen, zo blijkt uit onderzoek van TNO. Een ontwikkeling waar nauwelijks aandacht voor is. We moeten dus veranderingen doorvoeren die verbeteringen brengen voor de achterblijvers én de kanaries op zoek naar anders, zodat we allemaal weer kunnen ademen.

Overheid, vakbond en werkgevers zijn aan zet

Ik zou de overheid, de vakbond en de werkgevers dan ook willen oproepen om eens naar zichzelf en het eigen handelen te kijken. Er zijn namelijk geen tegengestelde belangen tussen zzp’ers en werknemers wanneer er weer voldoende zuurstof op de arbeidsmarkt is. Alle werkenden hebben behoefte aan een inkomen en een vangnet voor als het mis gaat. Aan autonomie om werk en privé te kunnen combineren en aan waardering. Alle werkenden hebben behoefte aan een arbeidsmarkt en een sociaal stelsel dat minder star is. Juist op een arbeidsmarkt in beweging waar een enorme arbeidsmarktkrapte heerst, is het van belang dat we werkenden niet tegen elkaar uitspelen maar inzien dat alle werkenden zich makkelijk om- en bij- moeten kunnen scholen en zekerheden kunnen opbouwen die met ze meebewegen, ook als ze van baan of werkvorm veranderen. Wanneer de opbouw van deze zekerheden aan alle werkenden gekoppeld wordt, ongeacht de contractvorm (het wel of niet hebben van een vast dienstverband), dan draagt iedereen aan dit stelsel bij en creëren we een arbeidsmarkt waarop voldoende zuurstof is voor alle verschillende (mijn)werkers. Want alleen zo creëren we een arbeidsmarkt die werkt voor iedereen.

Roos Wouters is oprichter een aanjager van De Werkvereniging, het belangenplatform met een nieuwe visie op de arbeidsmarkt. www.werkvereniging.nl