Snellere afbouw zelfstandigenaftrek op de politieke agenda: ‘Dit gaat leed veroorzaken’

Vooral zelfstandigen die weinig winst maken zijn de dupe van de versnelde afbouw van de zelfstandigenaftrek, vrezen zelfstandigenorganisaties. Peter van den Bunder (Kunstenbond) noemt het een ‘onzalig plan’ en een verkeerd signaal aan zelfstandig ondernemers.

Margreet Drijvers (PZO): “Dit gaat leed veroorzaken bij bijvoorbeeld tolken, vertalers en kunstenaars. Zij hebben net de coronacrisis achter de rug en kampen nu met de inflatie. Dat het kabinet werkt aan koopkrachtbehoud voor iedereen behalve ondernemers, vind ik vreemd.”

Cristel van de Ven van Vereniging Zelfstandigen Nederland (VZN) stuurde een brief aan de vaste kamercommissie Financiën. Daarin waarschuwt ze dat de afbouw zelfstandigen extra bedreigt in hun voortbestaan.

Belastingplan op de agenda

Deze week begint de behandeling van het Belastingplan 2023 in de Tweede Kamer. Onderdeel van dat plan is snellere afbouw en verlaging van de zelfstandigenaftrek.

Zelfstandigen hebben in 2022 nog een aftrekpost van 6310 euro, in 2027 is dat nog 900 euro.

Lees ook: Miljoenennota en de zelfstandigen. De maatregelen en de reacties.

Die verlaging is groter en komt sneller dan verwacht. In het coalitieakkoord was afgesproken dat de zelfstandigenaftrek vanaf 2023 in stappen van 605-650 euro omlaag zou gaan naar 1200 euro in 2030. De versnelde afbouw levert flink wat geld op: een structurele bezuiniging van 648 miljoen euro.

Verkeerd moment

“Het is nu al de zoveelste keer dat het plan verandert”, zegt Drijvers. “Het beleid is onbetrouwbaar. Bovendien is dit een verkeerd moment om sneller af te bouwen. In deze tijd moet iedereen zijn best doen om het hoofd boven water te houden. Ondernemers krijgen zo niet de kans om te herstellen van de crisis.”

Dat vindt ook Van den Bunder. “De overheid geeft een negatief signaal aan zelfstandig ondernemers. Zij krijgen geen steun, maar worden gebruikt als financieringsbron.”

“In opeenvolgende regeerakkoorden beloofde het kabinet meer ruimte te bieden aan zelfstandig ondernemers door ondernemerschap te stimuleren en te faciliteren”, schrijft Van de Ven. “Met het voornemen om de zelfstandigenaftrek bijna geheel af te schaffen, wordt die belofte gebroken.”

Belastingverschillen tussen zelfstandigen en werknemers

De afbouw van de zelfstandigenaftrek is niet alleen een kostenbesparing voor de overheid. Het vorige kabinet begon er al mee met als doel de fiscale verschillen tussen werknemers en zelfstandigen te verkleinen. De zelfstandigenaftrek geeft zelfstandig ondernemers een oneerlijk voordeel ten opzichte van werknemers, is de gedachte.

Van den Bunder benadrukt dat belastingverschillen samenhangen met verschillen in sociale zekerheid. “Je kunt de belastbare winst van een zzp’er en een werknemer niet vergelijken, omdat een zelfstandige zelf moet zorgen voor een vangnet bij werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. Werknemers betalen loonbelasting en premies en krijgen daar sociale zekerheid voor terug.”

‘Pijnlijk sterk contrast in tempo’

Dat de afbouw van de zelfstandigenaftrek en betere sociale zekerheid voor zzp’ers bij elkaar horen, vindt ook Hans Borstlap. Zijn commissie bracht een rapport uit dat de basis vormt van de arbeidsmarkthervorming. In Nieuwsuur zei Borstlap (2020): “De zelfstandigenaftrek is voor de toekomst niet meer nodig, want ze krijgen er een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor terug.”

Het kabinet heeft plannen voor een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen, maar de Belastingdienst kan die op z’n vroegst in 2027 invoeren.

“Geld halen bij zelfstandigen via een fiscale maatregel kan snel, maar sociale zekerheid regelen niet?” zegt Van den Bunder. “Ik vind dat je belasting en sociale zekerheid niet los mag trekken, maar dat gebeurt nu wel. De snelle afbouw van de zelfstandigenaftrek staat in pijnlijk sterk contrast met het tempo waarin de minister werkt aan regelgeving rondom schijnzelfstandigheid en sociale zekerheid voor zzp’ers.”

Verder merkt hij op dat in de toelichting bij het Belastingplan staat dat fiscale ondernemersregelingen zoals de zelfstandigenaftrek in 2023 worden geëvalueerd. “Dat is opvallend, aanpassing van beleid na die evaluatie was logischer geweest.”

Lees ook: Van Gennip houdt vast aan plannen en tijdspad hervorming arbeids- en zzp-markt

Daarnaast raakt de afbouw van de zelfstandigenaftrek niet alleen zelfstandigen die voor organisaties werken. De versobering geldt ook voor ondernemers die niet concurreren met werknemers, zoals zelfstandigen die producten verkopen of voor particulieren werken. Denk aan bakkers, kappers of schilders.

Verschil in inkomens

Ongeveer de helft van alle 1,6 miljoen zelfstandigen maakte in 2019 gebruik van de zelfstandigenaftrek, blijkt uit cijfers van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Omdat de zelfstandigenaftrek een vast bedrag is, heeft de afbouw meer impact op zelfstandigen met een laag tot modaal inkomen, dan op zzp’ers met een hoog inkomen.

Op korte termijn is dat niet zo, staat op de website van de Rijksoverheid. Volgend jaar gaan zelfstandigen met een winst vanaf ongeveer 70.000 euro er per saldo op achteruit. De meeste zelfstandigen gaan er in 2023 per saldo op vooruit, omdat de startersaftrek en de arbeidskorting stijgen.

“Dat is natuurlijk onzin”, zegt Drijvers. “Net als alle andere Nederlanders hebben ondernemers veel hogere kosten door inflatie, maar zelfstandigen zoals tolken en vertalers kunnen niet zomaar hun prijzen verhogen. Bovendien hebben ondernemers die langer dan vijf jaar bezig zijn niets aan startersaftrek.”

Massaal stoppen?

PZO en de Kunstenbond verwachten niet dat zelfstandigen massaal stoppen of een baan zoeken in loondienst. Drijvers: “Uit alle onderzoeken blijkt dat werkenden niet kiezen voor ondernemerschap vanwege fiscale maatregelen.”.

Van den Bunder: “Het is moeilijk in te schatten, maar een groot deel gaat door ongeacht fiscale maatregelen. Zij willen gewoon hun vak uitoefenen. Voor veel beroepsgroepen hangt dat samen met ondernemerschap.”

‘Zelfstandigen moet je ook anders behandelen’

Zij hopen dat het kabinet afziet van versnelde afbouw. VZN suggereert de huidige aftrekpost een nieuwe bestemming te geven, namelijk als ‘fiscale voorziening voor duurzaam ondernemerschap met toekomstperspectief’. Maar de partijen hebben weinig hoop dat het kabinet aan die wens tegemoet komt.

Drijvers (PZO): “In elk geval zijn er maatregelen nodig om ook ondernemerschap te stimuleren. Zelfstandig ondernemers moet je ook anders behandelen dan werknemers. Zij innoveren en werken voor eigen rekening en risico. Dat moeten we belonen.”